رحمت سلیمی رییس گروه طرح احیا و تعادل بخشی شرکت آب منطقه‌ای اردبیل، این استان در بین ۳۱ استان کشور رتبه ۲۹ را در بارندگی دارد و با چالش کم‌آبی مواجه است.
رسول سیفی مدیر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای اردبیل گفت: میزان بارندگی سال آبی ۹۹-۹۸ استان اردبیل نسبت به مدت مشابه در سال آبی گذشته ۲۲ درصد کاهش یافته ، این میزان بارندگی نسبت به متوسط بلندمدت ۴۵ درصد کاهش دارد.
به گفته وی ، از ابتدای سال آبی ۹۹-۹۸ تاکنون متوسط بارندگی این استان ۴۶ میلیمتر بوده است.
در کنار کاهش ادامه‌دار بارش‌ها از چند سال پیش، کاهش شدید روان‌آب‌ها و ذخایر زیرزمینی باعث شده که در سال‌های اخیر استان اردبیل با مخاطره خشکسالی مواجه بوده و از این بابت خسات قابل توجهی به کشاورزان وارد شود ضمن اینکه سدهای استان نیز با کمبود ذخیره مواجه شده و نگرانی‌ها در تامین درازمدت آب آشامیدنی شهروندان نیز در بین مسوولان پدید آمده است.
عدم مدیریت مصرف و اسراف مصرف آب در استفاده زراعی و حتی مصرف خانگی بر مشکلات افزوده و در برخی موراد مشکلاتی همچون کاهش افت فشار و تامین آب در برخی مناطق استان بروز کرده است.
کارشناسان معتقدند که در زمانی نه چندان طولانی بیش از حد مجاز و پنج برابر ظرفیت تعریف شده استاندارد از دشت اردبیل آب برداشت شده و این امر سبب نشست این دشت شده است.
استاندارد برداشت آب از دشت اردبیل ۱۳۰ میلیون مترمکعب بوده و این در حالی است که رقمی بالغ بر ۶۳۲ میلیون متر مکعب آب از این دشت برداشت شده که ۵ برابر ظرفیت تعریف شده می باشد.
همچنین در حال حاضر ۳۰ تا ۴۰ درصد آب‌هایی که در پشت سدهای استان ذخیره سازی می‌شد تعدیل شده است.
کارشناسان معتقدند که با وجود هشدارهای زیاد هنوز عمق خطر کمبود آب برای بسیاری از شهروندان احساس نشده و ضروری است که در زمینه مصرف بهینه آب در بخش های مختلف آشامیدنی ، کشاورزی و صنعت فرهنگ سازی شود.
منابع آبی در استان اردبیل کاهش یافته است
فرزاد قلندری معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اردبیل گفت: منابع آبی در این استان به سبب کمبود بارش و مصرف بی رویه بطور چشمگیری کاهش یافته است.
وی افزود: مصرف آب استان اردبیل در دهه اخیر بیشتر شده و با شیب تند هم بالا می رود و همین امر باعث شده منابع آبی کاهش پیدا کند.
قلندری اظهار داشت: بیشترین مصرف آب استان مربوط به بخش کشاورزی است و برای استفاده بهینه از آب در این حوزه راهکارهای الگوی تغییر کشت مد نظر قرار گرفته و کمیته مقابله با سازگاری تشکیل شده است.
ابراهیم فکری کارشناس کشاورزی هم در این باره گفت:با به صدا در آمدن سوت کمبود و تنش آبی از سال آینده احتمال جیره‌بندی آب برای مردم استان اردبیل وجود دارد.
عباس جنگی مرنی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای اردبیل هم گفت: کمبود آب در دشت اردبیل نگران کننده بوده و باید برای جبران و نیز صرفه‌جویی در مصرف آن تدابیر جدی اتخاذ شود.
وی با بیان اینکه دشت اردبیل با کمبود آب زیر زمینی مواجه است، افزود: مصرف آب در این دشت آنقدر زیاد بوده که سهم پنج سال آینده را نیز شامل می‌شود.
کشاورزی اردبیل کمبود آب دارد
خلیل نیکشاد رییس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل هم گفت: بخش کشاورزی این استان با کمبود آب رو به رو بوده و جوانان مبتکر و توانمند باید چاره ای اساسی برای این معضل پیدا کنند.
وی افزود: هر سال به میزان شوری آب‌های کشاورزی استان افزوده می شود و از طرف دیگر سفره‌های آب زیر زمینی نیز به سرعت در حال تخلیه شدن است.
نیکشاد افزود: فرسایش خاک و از دسترس خارج شدن مواد آلی از مزارع حاصلخیز و تجمع خاک رس ها در پشت سدها نیز مشکلات عدیده ای را برای بخش کشاورزی استان فراهم آورده است.
او گفت: برغم کمبود آب کشاورزی به میزان محصولات کشاورزی استان افزوده می‌شود و با اجرای طرح اراضی پایاب سد خدا آفرین نیز دست کم یک میلیون تن به میزان محصولات کشاورزی استان اضافه خواهد شد.
چه باید کرد
کارشناسان و مقام‌های مسوول در استان معتقدند که در شرایط رو به بحران آب در این استان می‌بایست اقدامات پیشگیرانه و علمی برای تامین آب مورد نیاز در کشاورزی ،مصارف خانگی و نیز جبران ذخیره سفره های آب زیرزمینی صورت گیرد.
به گفته آنها، تغییر الگوی کشت ،کشت گیاهان دارویی ،کشت گلخانه‌ای ،تغییر الگوی فضای سبز ،بازنگری در طرح‌های نیمه تمام بخش کشاورزی، کاهش مصرف آب کشاورزی و کاهش مصرف آب در فضای سبز، صرفه‌جویی در مصرف خانگی و آشامیدنی از جمله راهکارهای در بهینه‌سازی مصرف است .
رضا کریمی عضو کمیسیون کشاورزی مجلس گفت: وضعیت فعلی ایجاب می‌کند که با تغییر الگوی کشت محصولات کشاورزی، از شیوه‌های جدید آبیاری استفاده شود.
او اضافه کرد: علاوه بر این برای تأمین آب شرب نیز الگوسازی فرهنگ صحیح مصرف ضرورت ویژه دارد و از سوی شیوه‌های دیگر از جمله انتقال فراحوزه ای آب در دست بررسی است.
وی به ضرورت هدایت صحیح رودخانه‌ها نیز تأکید کرد و گفت: برخی رودخانه‌ها با سرریز شدن در دریای خزر شور شده و قابلیت شرب خود را از دست می‌دهد.
به گفته نماینده مردم اردبیل، نیر، نمین و سرعین در مجلس شورای اسلامی ضرورت است آب رودخانه‌ها به شکل مطلوب به دشت اردبیل هدایت شده و کمبودهای این منطقه جبران شود.
وی به ضرورت مشارکت تمامی نهادها در تحقق برنامه‌های مدیریت منابع آبی تأکید کرد و بیان داشت: استفاده بهینه از امکانات و منابع موجود نیز می‌بایست مورد توجه قرار گیرد.
جنگی مرنی مدیرعامل آب منطقه ای اردبیل نیز گفت: تنها راه جلوگیری از استفاده غیرمجاز از منابع آب در این دشت، عمل به قانون و تنگ کردن فضای سوء‌استفاده برای قانون‌شکنان است.
وی با بیان اینکه مصرف بی‌رویه و غیرعلمی از منابع آبی بویژه در بخش کشاورزی حجم زیادی از آب را هدر داده و از ذخایر آن می‌کاهد ، اضافه‌کرد: با وجود خشکسالی چند سال اخیر و کاهش منابع، مصرف بی‌رویه آب در این استان همچنان وجود داشته و این امر نگران‌کننده است.
جنگی با تاکید بر ضرورت صرفه‌جویی و مصرف بهینه آب افزود: وزارت جهاد کشاورزی و وزارت نیرو در زمینه آبیاری تحت‌فشار و قطره‌ای اقدامات خوبی انجام داده‌اند و امید است با صرفه‌جویی ۲۵ درصدی مشکلات آب شرب و صنعتی برطرف شود.
وی اضافه‌کرد: دشت‌های منطقه به خاطر مصرف بی‌رویه در بخش کشاورزی آسیب جدی دیده اما دولت با اجرای طرح تعادل‌بخشی توانسته تا حدی جلوی این مشکل را بگیرد.
به گفته ابراهیم فکری کارشناس کشاورزیی؛ برای جلوگیری از تنش آبی در استان چاره‌ای جز مدیریت مصرف و تامین منابع آب پایدار نیست و باید دستگاه‌های اجرایی فکر اساسی در تامین آب پایدار داشته باشند در غیر این صورت شاهد جیره‌بندی آب آشامیدنی هم خواهیم بود.
وی افزود: برای جلوگیری از جیره‌بندی آب علاوه بر تامین منابع آب پایدار افزایش ظرفیت تصفیه‌خانه و راه‌اندازی خط انتقال آب از منابع جدید ضروری است و سالانه باید ۱۰۰ هزار متر مکعب آب در مرکز استان ذخیره‌سازی شود تا در مصرف آب شهروندان مشکلی بوجود نیاید.
وی بیان کرد:تا ۲۵ سال آینده میزان جمعیت شهرستان اردبیل به ۹۰۰ هزار نفر می‌رسد و تامین آب شهر و روستاها سخت‌تر خواهد شد و بر این اساس مدیریت مصرف آب در کنار اجرای طرح‌های اساسی برای ذخیره‌سازی الزامی است و اگر فکر اساسی در تامین آب پایدار و مدیریت مصرف نشود همه ذخایر پشت سدها به اتمام خواهد رسید.
صدیف بدری نماینده اردبیل، سرعین ، نیر و نمین هم گفت: کمبود بارش در استان و مصرف بی‌رویه نیز سبب کاهش آب شده و باید راهکار مناسبی برای برطرف شدن این مشکل ارائه شود که در بخش کشاورزی تغییر الگوی کشت و در بخش آب آشامیدنی هم اصلاح بهینه مصرف آب بهترین راهکار است.
وی بیان یکی از راهکارهای مهم در اجرای طرح‌های مهم و کلیدی آبیاری بارانی را استفاده از ایده‌ها و خلاقیت‌ها و روش کار استان‌های موفق دانست و گفت: اجرای طرح‌های مهم آب و خاک در استان‌ها باید با جدیت و همت مضاعف مسئولان پیگیری شود و با توجه به اینکه فصل کار در برخی استان‌ها محدود است فاز مطالعاتی طرح‌ها در زمان کمتر و دقت بیشتر به پایان برسد.
به گفته وی، تامین آب برای مناطق منورد نیاز از چندین نقطه پیگیری شده است که یکی از این آنها رودخانه قزل‌اوزن و ارس است.
بدری افزود: ۵۰ میلیون متر مکعب از آب رودخانه قزل‌اوزن برای تامین نیاز شهرستان‌های اردبیل، کوثر و خلخال اختصاص داده می‌شود که با این اقدام بسیاری از مشکلات آب این شهرستان‌ها برطرف خواهد شد.
وی اضافه کرد: سهم استان اردبیل در آبیاری مدرن بسیار اندک است و با بهره‌برداری از پایاب سد خداآفرین علاوه بر افزایش راندمان تولید شاهد آبیاری مدرن ۳۲ هزار هکتار اراضی در منطقه خواهیم بود.
کارشناسان معتقدند که مهمترین اقدام در جلوگیری از روند رو به رشد مشکل آب در استان اردبیل فرهنگ سازی در بین مردم جهت مصرف بهینه و جدیت مسوولان در مدیریت مصرف و نیز یافتن راهکارهایی برای تامین و ذخیره سازی آب در منطقه ضرورت دارد .
به گفته آنها، سهل‌انکاری و بی‌توجهی در سال‌های گذشته در زمینه مدیریت مصرف منجر به مشکلات کنونی شده و از این پس نباید در این زمینه سستی و کوتاهی صورت گیرد.
