شاعران و مرثیه سرایان، مداحان و هنرمندان مردمی تعزیه در طول تاریخ نقش مهمی در انتقال فرهنگ عاشورا از نسلی به نسل دیگر داشته اند.
اگر امروز عاشورا و اربعین زنده و جاوید است به خاطر تداوم آیین های محرم و صفر می باشد و بی شک نوحه سرایی ، مرثیه و تعزیه جزیی نیز جداناپذیر از این آیین ها هستند.
در این میان شبیه خوانان و یا همان هنرمندان تعلیم ندیده و آماتور کوچه و بازار در کنار دیگر روایت گران حادثه بزرگ عاشورا نقش مهمی در تداوم نهضت سرخ حسینی بر عهده داشته اند.
هنر مردمی ˈشبیه خوانی ˈ و ˈتعزیه ˈ با توجه به جوشش و خلق آن از درون جامعه ، ویژگی و نقش خاصی در ارائه تصویری زنده از نهضت حسینی داشته و ازجمله عواملی است که نقشی تاثیرگذار در تداوم و ماندگاری حادثه عظیم کربلا دارد.
شبیه خوانی نمایش مذهبی و حماسی شیعیان بویژه در میان آذری زبان هاست - هنری که عوامل اجرایی آن نه کلاس دیده های تئاتر که همان مردم عادی کوچه و بازار هستند.
شبیه خوانان در اردبیل بسیار زودتر از فرا رسیدن محرم تمرین های خود را برای برگزاری آیین های تعزیه شروع کرده و لوازم و تجهیزات مورد نیاز این آیین را مهیا می کنند.
تاسوعا و عاشورا که فرا می رسد دهها گروه شبیه خوانی در تمامی روستاها و شهرهای استان اردبیل صحنه های کربلا را با زبان نظم و نثر برای عزاداران ارائه می کنند.
عمق تاثیرگذاری شبیه خوانی در بین عزاداران را می شود از اشک ها و شیون زنان و مردان تماشاگر لمس کرد، در لحضاتی بسیاری از عزاداران گویی صحنه کربلا را در مقابل چشمان خود دیده و آن وقت بی قرار و بی تاب می شوند.
شبیه خوانی در اردبیل از گذشته در طول ایام محرم و صفر برگزار شده و طی ایام خاص گوشه هایی از حادثه بزرگ کربلا توسط هنرمندان تعزیه ارایه می شده و این روال همچنان با تغییراتی پابرجاست.
تعزیه جناب مسلم ، تعزیه خروج امام از مدینه ، تعزیه حربن یزید ریاحی ، تعزیه تنور خونین ، تعزیه ساربان، تعزیه شهادت علی اکبر و حوادث عاشورا ، تعزیه تشییع پیکر شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسعد، تعزیه اسارت اهل بیت امام و تعزیه مجلس یزید و خطابه زینب کبری و امام سجاد (ع) از جمله شبیه خوانی هایی بود که در گذشته بترتیب در ایام محرم و صفربه اجرا در می آمد.
امروزه برگزاری آیین های شبیه خوانی به ایام تاسوعا، عاشورا ، دوازدهم محرم و اربعین مختص شده با این تفاوت که بر حجم و تعداد آنها افزوده شده است.
داور فرمانی هنرمند تئاتر اردبیل می گوید: هنر شبیه خوانی یکی از کامل ترین نمونه هایی است که در قالب نمایش با رعایت مولفه های تشکیل دهنده یک نمایش میدانی در جای جای استان اردبیل اجرا می شود.
او افزود: شبیه خوانی در اردبیل با استفاده از ظرفیت های نمایشی ارتباط تنگاتنگی با تماشاگران برقرار می کند و این نوع نمایش قابلیت های بسیار تاثیرگذاری دارد.
به گفته وی ، تمام حواس تماشاگران در شبیه خوانی بکار گرفته می شود ، تماشاگر از شربت مجلس می نوشد، بوی عطر و گلاب و بوی آتش خیمه ها را استشمام می کند، با چشمانش همه وقایع را دیده با گوشش همه صداهای شبیه را می شنود ، با دستانش بیرق های موجود را لمس کرده و از نزدیک لباس و پرچم موافق خوان ها را لمس کرده و نذر به آن می بندد و این در حالی است که در سایر رسانه های اجتماعی چنین امکانی میسر نیست.
تاریخچه شبیه خوانی در اردبیل به دوره صفویه برمی گردد و برخی شیخ صفی الدین اردبیلی جد سلاطین صفوی را بنیانگذار آن می دانند
ˈآدام اولئاریوس ˈ یکی از جهانگردان اروپایی در عصر صفویه سفری به اردبیل داشته و در سفرنامه خود در مورد مراسم شبیه خوانی چنین می نویسد: 'ˈ با طلوع آفتاب صف تدفین حسین (ع) به راه افتاد ، علم ها را به اهتزاز درآوردند و با شترها و اسب های پوشیده از پارچه آبی در شهر به گردش پرداختند ، از روپوشها تیرهایی آویزان بود و این تیرها مظهری بودند از تیرهایی که دشمن بر حسین (ع) زد .
در پشت شترها و اسبها پسر بچه هایی نشسته بودند که تابوت خالی حمل می کردند برای اینکه فرزندان اسیر حسین (ع) را به خاطر آورند - سر و لباس آنها پر از کاه بود ، در پشت اسبهای دیگر عمامه های زیبا ، تیر و کمان و تیردانهای مملو از تیر بود ، اینها نماینده سلاحهای حسین (ع) بودند'ˈ .
هم اکنون در اردبیل مراسم شبیه خوانی به دو نوع ثابت و سیار به اجرا در می آید ، در عزاداری های عاشورا ، دفن شهدای کربلا و اربعین گروههای شبیه خوانی سیار در حالی که در نقش های خود بر اسب نشسته اند با عبور از خیابانهای شهر صحنه های کربلا را روایت می کنند.
در همین حال در عاشورا میادین مختلف شهرها و تقریبا تمامی روستاها نیز میدانی بزرگ بعنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران و اهل بیت امام حسین (ع) در یک گوشه و لشکریان عمر سعد در گوشه ای دیگر نشسته و بترتیب با ورود اصحاب امام به کارزار حماسه کربلا و در نهایت با شهادت امام حسین (ع) و آتش زدن خیمه ها شبیه خوانی به انجام می رسد.
در روزهای منتهی به اربعین و خود این روز نیز در بسیاری از مناطق استان اردبیل حوادث مربوط به اسارت اهل بیت امام حسین (ع) و خطابه پرشور حضرت زینب (س) و امام سجاد در کاخ یزید توسط شبیه خوانان روایت می شود.
شبیه خوانی معمولا توسط عده ای از عزاداران معتقد و با استعداد انجام گرفته و بازیگران آن به دو دسته تقسیم می شوند:
- موافق خوانان، معمولا نقش امامان معصوم و اصحاب ابا عبدالله را اجرا می کنند ، گویش آنها ادبی بوده و بصورت نظم سخن می گویند و مطالب خود را بصورت آهنگین روی دستگاه ماهور و گوشه های آن ادا می کنند .
مخالف خوانها ،دسته دیگرند که عمر سعد، شمر و یزید را شامل می شوند و مطالب خود را معمولا بصورت نثر و با صدای بلند ، خشن و خوفناک ادا می کنند.
موسیقی بویژه ابزارهایی مانند طبل و شیپور نقس اساسی در ایجاد شور و هیجان در شبیه خوانی بر عهده دارد .
نسخه هایی که مورد استفاده شبیه خوانها و تعزیه گردانها قرار می گیرد نثرها و نظم هایی هستند که از گذشته به امانت دست بدست و سینه به سینه منتقل شده اند.
در این حال با گذشت زمان شبیه خوانی با تغییراتی مواجه بوده و با کمک ابزار هنری بر تاثیرگذاری آنها افزوده شده است اما نکته مهم در این میان اصالت نسخه ها و نیز شیوه های شبیه خوانی و بیان مطالب در این هنر مردمی است که هنوز سبک قدیمی و اصیل خود حفط کرده است.
چنیم به نظر می رسد که جمع آوری و حفظ متون مختلف شبیه خوانی ، ارائه آموزش های لازم به شبیه خوانها و مهمتر از همه حفظ بافت سنتی شبیه خوانی وظیفه ای است که ارگانهای هنری و فرهنگی کشور در حفظ و بسط این هنر مردمی بر عهده دارند .
6018/6016
انتهای پیام اگر امروز عاشورا و اربعین زنده و جاوید است به خاطر تداوم آیین های محرم و صفر می باشد و بی شک نوحه سرایی ، مرثیه و تعزیه جزیی نیز جداناپذیر از این آیین ها هستند.
در این میان شبیه خوانان و یا همان هنرمندان تعلیم ندیده و آماتور کوچه و بازار در کنار دیگر روایت گران حادثه بزرگ عاشورا نقش مهمی در تداوم نهضت سرخ حسینی بر عهده داشته اند.
هنر مردمی ˈشبیه خوانی ˈ و ˈتعزیه ˈ با توجه به جوشش و خلق آن از درون جامعه ، ویژگی و نقش خاصی در ارائه تصویری زنده از نهضت حسینی داشته و ازجمله عواملی است که نقشی تاثیرگذار در تداوم و ماندگاری حادثه عظیم کربلا دارد.
شبیه خوانی نمایش مذهبی و حماسی شیعیان بویژه در میان آذری زبان هاست - هنری که عوامل اجرایی آن نه کلاس دیده های تئاتر که همان مردم عادی کوچه و بازار هستند.
شبیه خوانان در اردبیل بسیار زودتر از فرا رسیدن محرم تمرین های خود را برای برگزاری آیین های تعزیه شروع کرده و لوازم و تجهیزات مورد نیاز این آیین را مهیا می کنند.
تاسوعا و عاشورا که فرا می رسد دهها گروه شبیه خوانی در تمامی روستاها و شهرهای استان اردبیل صحنه های کربلا را با زبان نظم و نثر برای عزاداران ارائه می کنند.
عمق تاثیرگذاری شبیه خوانی در بین عزاداران را می شود از اشک ها و شیون زنان و مردان تماشاگر لمس کرد، در لحضاتی بسیاری از عزاداران گویی صحنه کربلا را در مقابل چشمان خود دیده و آن وقت بی قرار و بی تاب می شوند.
شبیه خوانی در اردبیل از گذشته در طول ایام محرم و صفر برگزار شده و طی ایام خاص گوشه هایی از حادثه بزرگ کربلا توسط هنرمندان تعزیه ارایه می شده و این روال همچنان با تغییراتی پابرجاست.
تعزیه جناب مسلم ، تعزیه خروج امام از مدینه ، تعزیه حربن یزید ریاحی ، تعزیه تنور خونین ، تعزیه ساربان، تعزیه شهادت علی اکبر و حوادث عاشورا ، تعزیه تشییع پیکر شهدای کربلا توسط قبیله بنی اسعد، تعزیه اسارت اهل بیت امام و تعزیه مجلس یزید و خطابه زینب کبری و امام سجاد (ع) از جمله شبیه خوانی هایی بود که در گذشته بترتیب در ایام محرم و صفربه اجرا در می آمد.
امروزه برگزاری آیین های شبیه خوانی به ایام تاسوعا، عاشورا ، دوازدهم محرم و اربعین مختص شده با این تفاوت که بر حجم و تعداد آنها افزوده شده است.
داور فرمانی هنرمند تئاتر اردبیل می گوید: هنر شبیه خوانی یکی از کامل ترین نمونه هایی است که در قالب نمایش با رعایت مولفه های تشکیل دهنده یک نمایش میدانی در جای جای استان اردبیل اجرا می شود.
او افزود: شبیه خوانی در اردبیل با استفاده از ظرفیت های نمایشی ارتباط تنگاتنگی با تماشاگران برقرار می کند و این نوع نمایش قابلیت های بسیار تاثیرگذاری دارد.
به گفته وی ، تمام حواس تماشاگران در شبیه خوانی بکار گرفته می شود ، تماشاگر از شربت مجلس می نوشد، بوی عطر و گلاب و بوی آتش خیمه ها را استشمام می کند، با چشمانش همه وقایع را دیده با گوشش همه صداهای شبیه را می شنود ، با دستانش بیرق های موجود را لمس کرده و از نزدیک لباس و پرچم موافق خوان ها را لمس کرده و نذر به آن می بندد و این در حالی است که در سایر رسانه های اجتماعی چنین امکانی میسر نیست.
تاریخچه شبیه خوانی در اردبیل به دوره صفویه برمی گردد و برخی شیخ صفی الدین اردبیلی جد سلاطین صفوی را بنیانگذار آن می دانند
ˈآدام اولئاریوس ˈ یکی از جهانگردان اروپایی در عصر صفویه سفری به اردبیل داشته و در سفرنامه خود در مورد مراسم شبیه خوانی چنین می نویسد: 'ˈ با طلوع آفتاب صف تدفین حسین (ع) به راه افتاد ، علم ها را به اهتزاز درآوردند و با شترها و اسب های پوشیده از پارچه آبی در شهر به گردش پرداختند ، از روپوشها تیرهایی آویزان بود و این تیرها مظهری بودند از تیرهایی که دشمن بر حسین (ع) زد .
در پشت شترها و اسبها پسر بچه هایی نشسته بودند که تابوت خالی حمل می کردند برای اینکه فرزندان اسیر حسین (ع) را به خاطر آورند - سر و لباس آنها پر از کاه بود ، در پشت اسبهای دیگر عمامه های زیبا ، تیر و کمان و تیردانهای مملو از تیر بود ، اینها نماینده سلاحهای حسین (ع) بودند'ˈ .
هم اکنون در اردبیل مراسم شبیه خوانی به دو نوع ثابت و سیار به اجرا در می آید ، در عزاداری های عاشورا ، دفن شهدای کربلا و اربعین گروههای شبیه خوانی سیار در حالی که در نقش های خود بر اسب نشسته اند با عبور از خیابانهای شهر صحنه های کربلا را روایت می کنند.
در همین حال در عاشورا میادین مختلف شهرها و تقریبا تمامی روستاها نیز میدانی بزرگ بعنوان نمادی از میدان جنگ مهیا شده و یاران و اهل بیت امام حسین (ع) در یک گوشه و لشکریان عمر سعد در گوشه ای دیگر نشسته و بترتیب با ورود اصحاب امام به کارزار حماسه کربلا و در نهایت با شهادت امام حسین (ع) و آتش زدن خیمه ها شبیه خوانی به انجام می رسد.
در روزهای منتهی به اربعین و خود این روز نیز در بسیاری از مناطق استان اردبیل حوادث مربوط به اسارت اهل بیت امام حسین (ع) و خطابه پرشور حضرت زینب (س) و امام سجاد در کاخ یزید توسط شبیه خوانان روایت می شود.
شبیه خوانی معمولا توسط عده ای از عزاداران معتقد و با استعداد انجام گرفته و بازیگران آن به دو دسته تقسیم می شوند:
- موافق خوانان، معمولا نقش امامان معصوم و اصحاب ابا عبدالله را اجرا می کنند ، گویش آنها ادبی بوده و بصورت نظم سخن می گویند و مطالب خود را بصورت آهنگین روی دستگاه ماهور و گوشه های آن ادا می کنند .
مخالف خوانها ،دسته دیگرند که عمر سعد، شمر و یزید را شامل می شوند و مطالب خود را معمولا بصورت نثر و با صدای بلند ، خشن و خوفناک ادا می کنند.
موسیقی بویژه ابزارهایی مانند طبل و شیپور نقس اساسی در ایجاد شور و هیجان در شبیه خوانی بر عهده دارد .
نسخه هایی که مورد استفاده شبیه خوانها و تعزیه گردانها قرار می گیرد نثرها و نظم هایی هستند که از گذشته به امانت دست بدست و سینه به سینه منتقل شده اند.
در این حال با گذشت زمان شبیه خوانی با تغییراتی مواجه بوده و با کمک ابزار هنری بر تاثیرگذاری آنها افزوده شده است اما نکته مهم در این میان اصالت نسخه ها و نیز شیوه های شبیه خوانی و بیان مطالب در این هنر مردمی است که هنوز سبک قدیمی و اصیل خود حفط کرده است.
چنیم به نظر می رسد که جمع آوری و حفظ متون مختلف شبیه خوانی ، ارائه آموزش های لازم به شبیه خوانها و مهمتر از همه حفظ بافت سنتی شبیه خوانی وظیفه ای است که ارگانهای هنری و فرهنگی کشور در حفظ و بسط این هنر مردمی بر عهده دارند .
6018/6016
کپی شد
