زمانی اهمیت و شهرت دریاچه منحصر بفرد 'نئور' با ماهی قزل آلای رنگین کمانش بود، هر چند که طبیعت بی نظیرش و اینکه در ارتفاع 2500 متری از دریا قرار گرفته همچنان چهره و ویژگی خاصی به این دریاچه می بخشد.
'گاماروس ها' که نوعی میگوی آب شیرین اند تا سال ها ساکنان ویژه دریاچه نئور بودند و زمانی که با رها سازی ماهیان قزل آلای رنگین کمان این دو در چرخه زنجیره طبیعی جفت و جور شدند لذیذترین گوشت سفید جهان در این دریاچه تولید شد که تا نیمه های دهه 80 زبانزد عام و خاص بود.
رهاسازی قزل آلای رنگین کمان درون نئور از چند دهه گذشته علاوه بر اینکه منبع غذایی مناسبی را در دسترس افراد بومی و علاقه مندان ماهی گیری قرار می داد، نقش بسزایی در تعدیل زنجیره غذایی دریاچه بخصوص نرخ رشد جمعیت گاماروس ها بازی می کرد و در حقیقت دلیل این رهاسازی وجود منابع غذایی مناسب(گاماروس) برای قزل آلاها بود.
اما پس از چند دهه بهره بردای، به ناگاه رهاسازی قزل آلا در نئور متوقف شد و امروز دیگر رنگین کمان نئور به یک خاطره تبدیل شده است؛ جمعیت گاماروس ها به شدت کاهش یافته و به جای آن کاراس ها به فرمانروایان بلامنازع دریاچه نئور تبدیل شده اند.
در مورد علت نابودی رنگین کمان ها، کاهش شدید جمعیت گاماروس ها و تغییر زیست بوم نئور کماکان روایت های مختلفی به گوش می رسد؛ یکی از موارد که در همان آغاز این فاجعه مطرح شد، رهاسازی بدون مطالعه و اشتباه گونه مهاجم کاراس درون دریاچه بود.
گفته می شود یک اقدام اشتباه و بدون مطالعه باعث شد که اقدام به رهاسازی ماهیان کپور در این دریاچه شود و بدتر از اینکه به جای حداکثر 15 هزار قطعه 50 هزار قطعه بچه ماهی کپور در آن رهاسازی شد.
اما مدیرکل محیط زیست استان اردبیل این ادعا ها را که در سال های گذشته اشتباهی و از روی سهل انگاری به جای تخم ماهی قزل آلا برای پرورش در دریاچه نئور تخم ماهی مهاجم کاراس یا همان ماهی تزئینی شب عید ریخته شده را رد می کند.
تغذیه کپورها از گاماروس و حتی خود قزل آلا ها در زمان کمبود غذا در فصل تخم ریزی و همچنین فصل سرما در تشدید تغییر اکوسیستم دریاچه تاثیرگذار شده و موجب حذف کامل قزل آلای رنگین کمان از دریاچه نئور و کاهش شدید گاماروس شد.
از آن سالی که رنگین کمان ها از چرخه اکوسیستم نئور حذف شدند بیش از یک دهه می گذرد و تلاش های متعدد برای احیای این اکوسیستم هنوز به نتیجه نرسیده است، کشاکش با کاراس ها در این دریاچه ادامه دارد و این میهمان ناخوانده گویی قصد ترک دریاچه را ندارد.
دیگر امیدی به بازگشت 'رنگین کمان ها' نیست، کاراس ها همچنان حتی در زیر لجن های دریاچه به کمین نشسته اند و شاید نئور باید پذیرای ماهیان قدرتمندی باشد که کاراس ها را امان ندهند.
** نئور بهشتی گمشده در کوهستان
اما دریاچه نئور با وجود کوچ رنگین کمانش هنوز با طبیعت زیبای خود سحرانگیزی می کند و دستان نقاش طبیعت در میان شهرستان تالش در استان گیلان و شهرهای اردبیل و خلخال در استان اردبیل شاهکار زیبایی را ترسیم کرده که آدمی را به تفکر وا داشته و غرق در عظمت و قدرت لایزال الهی می کند.
دریاچه نئور در 48 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان اردبیل در میان کوهستان باغرو در ارتفاع بیش از 2500متری از سطح دریا واقع شده است.
منطقه تحت حفاظت نئور بعنوان بزرگترین پناهگاه جانوران آب شیرین منطقه شامل دو دریاچه بزرگ و کوچک در مجموع به مساحت 2 / 2 کیلومترمربع می باشد و متوسط عمق دو دریاچه که در فصل های پرآب بهم پیوسته و دریاچه واحدی را شکل می دهند، حدود پنج متر است.
منطقه سیمایی متشکل از ساحلی، اراضی، جلگه ای و کوهستانی دارد؛ دارای پوشش گیاهی متنوعی از گیاهان خشکی زی و آبزی بوده و ارزش های زیستگاهی، طبیعت گردی، زنبورداری، کشاورزی و دامداری دارد.
باتوجه به شرایط اقلیمی مناسب و فراوانی منابع آبی در این حوضه 70 گونه گیاهی شناسایی شده که استفاده دارویی، خوراکی و صنعتی دارند؛ همچنین 90 گونه جانوری بومی و مهاجر شامل هفت گونه آبزیان، دو گونه دوزیست، 10 گونه خزنده، 23 گونه پستاندار و 48 گونه پرنده حیات وحش منطقه تشکیل می دهد.
پلانکتون، صدف، زالو، دو گونه سنجاقک، گاماروس(نوعی سخت پوست آب شیرین) و ماهی قزل آلا گونه های آبی نئور را تشکیل می دهند اما گونه گیاهی غالب داخل دریاچه نئور بارهنگ آبی است و در حوزه آبریز دریاچه مجموعه ای از گیاهان استپی و کشتزارهای گندم، جو، عدس و نخود نیز وجود دارد.
قورباغه مردابی راه راه و قورباغه مردابی گونه های دو زیست و سوسمار، گرزه مار(افعی)، مار آتشی، مار چلیپر، لاک پشت مهمیزدار، مار زنگی و مار آبی گونه های خزنده این منطقه هستند.
گسل های حاشیه ای و بارندگی مناسب منبع اصلی تامین آب چشمه های ورودی و چشمه های درون دریاچه است و نئور از طریق رودخانه هیر با رودخانه قره سو ارتباط دارد.
بیشینه دمای این منطقه در فصول گرم سال 25 درجه بالای صفر بوده و در فصل زمستان متوسط دما به 20- درجه سانتیگراد می رسد چراکه منطقه دارای زمستان های به نسبت طولانی بوده و سطح دریاچه حدود شش ماه از سال یا بیشتر یخ می بندد و ضخامت آن گاهی حتی به 80 سانتی متر رسیده، سطح دریاچه را به یک پیست اسکی تبدیل می کند.
** تلاش ها برای احیای اکوسیستم نئور
با این ظرفیت و برای مقابله با آسیب زیاد به اکوسیستم دریاچه نئور و در صورت امکان بازگشت به دوره طلایی آن ، سازمان حفاظت محیط زیست از چند سال پیش اقدام های مطالعاتی و اجرایی را برای تعادل بخشی وضعیت این دریاچه آغاز کرده است.
کارشناسان می گویند که از بین 64 تالاب و محیط آبی موجود در استان اردبیل وضعیت دریاچه نئور تا حدی نگران کننده بوده و احیای آن یک ضرورت است.
به اعتقاد آنها، براساس بررسی ها باید شیوه های ترکیبی برای احیای دریاچه نئور به کار گرفته شود و به همین دلیل کارشناسان، متخصصان و صاحبنظران باید مطالعات دقیق و جامعی در این خصوص انجام دهند.
به باور آنها تمرکز بر روی یک شیوه برای احیای دریاچه نئور صحیح نبوده و به دلیل آسیب های جدی نیازمند تلفیق روش های مختلف است و باید از چند جبهه و با عزم همگانی همه دستگاه های یاری رسان نسبت به احیای آن اقدام کرد.
عضو هیات علمی پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی ایران در این زمینه به ایرنا گفت: اینکه گفته می شود تجربه دیگر دریاچه ها، تالاب ها و آبها برای احیای ماهی قزل آلا در دریاچه نئور بکار گرفته شود منطقی نیست چرا که اکوسیستم این دریاچه و منطقه خاص بوده و با دیگر جاها فرق می کند.
سید حجت خداپرست افزود: دریاچه نئور در طول سال چندین ماه در فصل زمستان به علت سرمای شدید حاکم بر منطقه یخ می بندد که این یخبندان باعث می شود به غیر از ماهی کاراس که نوعی ماهی هرز و مهاجم محسوب می شود سایر ماهیان رهاسازی شده تلف شده و از بین روند.
وی افزود: بعد از بررسی و مطالعه این نتیجه حاصل شد که روش بیولوژیکی بهترین راهکار برای احیای نئور و پاکسازی آن از گونه مهاجم کاراس می باشد.
این کارشناس اظهار داشت: با انتخاب روشی که آسیب کمتری به اکوسیستم طبیعی و زیست محیطی منطقه و دریاچه وارد کند تلاش شده در حداقل زمان ممکن چرخه زیست محیطی این دریاچه به تعادل برسد.
امیر محمد علمی رییس کارگروه آبزیان آبهای داخلی دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور هم در گفت و گو با ایرنا گفت: عوامل متعددی باعث بر هم خوردن تعادل دریاچه نئور و منطقه شده است و برای احیای دریاچه نئور و منطقه باید به مولفه های مختلفی از جمله شرایط اقلیمی و آب و هوایی، نحوه استفاده مردم، گردشگران، نحوه استفاده اهالی منطقه، افراد بومی ، دامدران و گاودارن از ظرفیت های منطقه توجه کرد.
وی با اشاره به خشکسالی های اخیر در کشور اظهار داشت: شرایط اقلیمی، آب و هوایی، خشکسالی و کم شدن بارش و نزولات جوی دست ما و انسانها نیست و وجود چنین شرایطی برای احیای دریاچه نئور محدویت جدی ایجاد می کند.
او با اشاره به موضوع حذف قزل آلا و افزایش بی رویه ماهیان کاراس در نئور گفت: بررسی ها نشان می دهد جنس گونه مهاجم کاراس طوری است که اگر دریاچه خشک شود و همه ماهی های مهاجم کاراس نیز از بین رود باز تخم آن که در لابلای خاک مانده دوباره شروع به رشد کرده و تکثیر می شود.
علمی بیان کرد: در هر صورت هم اکنون برای رسیدن به تعادل در این دریاچه و کنترل گونه مهاجم کاراس با رها سازی اردک ماهی از روش بیولوژیکی استفاده می شود و دریاچه و منطقه به طور مداوم مورد رصد و پایش قرار می گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل هم در در بازدید خبرنگاران از دریاچه نئور به ایرنا گفت: برای نخستین بار در سال 84 تعداد محدودی ماهیان کاراس از خانواده کپور در دریاچه نئور مشاهده شد اما در سال 88 جمعیت این گونه تکثیر قابل ملاحظه ای یافت و چرخه زیست محیطی دریاچه نئور با ورود ماهی مهاجم کاراس دچار اختلال شد.
وی افزود: چون ماهی مهاجم کاراس در تغذیه میگوی گاماروس موجود در دریاچه نئور با ماهی قزل آلا (رنگین کمان) رقابت کرده و بر آن غلبه می کند جمعیت ماهی قزل آلای دریاچه به شدت کاهش یافته و پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان را برهم زده است.
وی اظهار داشت: در سال 93 اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل طرحی برای احیای ماهی قزل آلا در این دریاچه و مطالعه چگونگی مقابله با این اختلال، پژوهشی تحت عنوان مطالعات مدیریت جامع دریاچه نئور به منظور احیا و حفاظت پایدار تالاب به پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی کشور داد تا راهکارهای احیای این دریاچه منحصر بفرد را انجام دهد.
وی با اشاره به اینکه برای احیای دریاچه نئور روشی انتخاب شده که کمترین آسیب و صدمه بر آن، طبیعت و محیط زیست منطقه وارد شود، بیان کرد: بعد از بررسی کارشناسی و علمی، این پژوهشکده 2 راهکار برای مبارزه با این میهمان ناخوانده پیشنهاد داد که یکی حذف فیزیکی با استفاده از تور و دیگری مبارزه بیولوژیکی با گونه مهاجم بود.
وی در پاسخ به چرایی عدم استفاده از بعضی روش های دیگر برای مبارزه با گونه مهاجم کاراس از جمله تخلیه آب این دریاچه تشریح کرد: چون ماهی کاراس به علت تخم ریزی زیاد و قدرت تکثر بالا و توانایی زندگی در هر نوع شرایط آب و هوایی حتی در خاک نم و لجن دوباره زنده و احیا خواهد شد از روش تخلیه آب استفاده نشده است.
او با بیان اینکه با نظر مشاور و کارشناسان پارسال 2 هزارو 500 قطعه و امسال نیز 15 هزار قطعه اردک ماهی برای احیای دریاچه نئور رها سازی شده است، اضافه کرد: تاکنون برای مبارزه با گونه مهاجم کاراس واحیای اکوسیستم درپاچه نئور 17 هزارو 500 قطعه اردک ماهی در این دریاچه رها سازی شده است.
وی ادامه داد: از پارسال پاکسازی فیزیکی با همکاری افراد بومی و همچنین مبارزه بیولوژیکی با استفاده از اردک ماهی در برابر گونه مهاجم انجام شده تا با تغذیه از گونه مهاجم کاراس جمعیت این گونه کاهش یابد.
خداپرست با بیان اینکه با رها سازی 2 هزارو 500 قطعه اردک ماهی در سال گذشته دریاچه رصد و پایش شد، گفت: بعد از مدتی در بررسی اردک ماهی های رها سازی شده مشاهد شد که این ماهی ها رشد قابل قبولی داشته و حتی از شکم آنها ماهی گونه مهاجم کاراس نیز پیدا شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با اشاره به اینکه اردک ماهی گونه مهاجم است، افزود: در آخرین نمونه برداری از اردک ماهی های رها شده در دریاچه نئور مشاهده شد که طول بعضی از آنها به 45 سانتیمتر نیز رسیده است.
وی اظهار داشت: اگردر یخبندان زمستان اردک ماهی ها دوام آورده و در دریاچه باقی و تکثیر شوند می توان با قاطعیت گفت که این طرح موفق بوده و کاراس مهاجم در آستانه کنترل بوده و چرخه زیست محیطی دریاچه نئوراصلاح شده است.
او ارزش غذایی و قیمت اردک ماهی های رها سازی شده در دریاچه نئور را بیشتر از ماهی قزل آلای رنگین کمان ذکر کرد و گفت: با تعادل سازی اکوسیستم طبیعت و جمعیت ماهی کاراس در دریاچه می توان در آینده حتی ماهی قزل آلای رنگین‌کمان که زمانی در دریاچه پرورش می یافت دوباره رها سازی کرد اما اولویت در این دریاچه پرورش اردک ماهی می باشد.
وی اظهار داشت: امسال در اواخر شهریور ماه نمونه برداری از دریاچه انجام شده و کارشناسان پس از مشاهده وضعیت ماهیان و بررسی های دیگر نظر نهایی خود را درباره چگونگی احیای دریاچه و مبارزه با گونه مهاجم ماهی کاراس اعلام خواهند کرد.
خداپرست با بیان اینکه چرخه زیست محیطی دریاچه نئور مطابق نظر مشاور، کارشناسان و صاحبنظران اصلاح و اجرا شده افزود: با پرورش و افزایش جمعیت اردک ماهی و در آینده احتمالا قزل آلا زیرساخت های گردشگری منطقه بهبود یافته و علاقمندان به صید ماهی با قلاب می توانند به منطقه سفر کنند.
وی از تلاش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل برای صدور پروانه صید ماهی برای ماهیگیران و گردشگران در آینده نزدیک خبر داد و بیان کرد: این کار به منظور توسعه و رونق گردشگری در منطقه صورت می گیرد.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با اشاره به قابلیت های بکر و بی نظیر این منطقه برای گردشگری اضافه کرد: طرح های گردشگری سازگار با طبیعت از جمله بوم گردی و طبیعت گردی به منظور توسعه اکو توریسم طبیعی در استان برای اجرا در دریاچه نئور و منطقه قابل بررسی است.
وی در پایان خواستار همکاری همه دستگاهها به ویژه مردم، گردشگران، روستائیان و افراد بومی منطقه برای احیای دریاچه نئور شد و اظهار داشت: بعد از این اتفاق چندین سال است که اداره کل حفاظت محیط زیست استان با همکاری شهرداری اردبیل در چهار نقطه شهر اقدام به جمع آوری ماهی تزئینی شب عید یا همان گونه مهاجم کاراس می کند.
به هر حال نئوربعنوان یکی از پایگاه های زیست محیطی و گردشگری استان اردبیل نیازمند توجه ویژه می باشد، اکوسیستم این دریاچه بی نظیر قربانی بی توجهی و دست کم کم توجهی شده است همانگونه که بسیاری از داشته های زیست محیطی کشور پیش از این قربانی شده اند.
باید هوشیار بود و با فرهنگ سازی توجه عمومی را به حفظ و حراست از محیط زیست معطوف کرد، مبادا با استفاده بی محابا و بدون کنترل و فقط برای لحظه ای خوشگذرانی و فزون خواهی نعمت های خدادادیاز جمله حیات وحش، پرندگان بومی و مهاجر، گیاهان دارویی و محیط زیست بکرکشور را مورد مخاطره قرار دهیم.
نباید شک کرد که زمانی که طبیعت توقف کند مرگ تدریجی ما فرارسیده است.
/6016/6130
انتهای پیام 'گاماروس ها' که نوعی میگوی آب شیرین اند تا سال ها ساکنان ویژه دریاچه نئور بودند و زمانی که با رها سازی ماهیان قزل آلای رنگین کمان این دو در چرخه زنجیره طبیعی جفت و جور شدند لذیذترین گوشت سفید جهان در این دریاچه تولید شد که تا نیمه های دهه 80 زبانزد عام و خاص بود.
رهاسازی قزل آلای رنگین کمان درون نئور از چند دهه گذشته علاوه بر اینکه منبع غذایی مناسبی را در دسترس افراد بومی و علاقه مندان ماهی گیری قرار می داد، نقش بسزایی در تعدیل زنجیره غذایی دریاچه بخصوص نرخ رشد جمعیت گاماروس ها بازی می کرد و در حقیقت دلیل این رهاسازی وجود منابع غذایی مناسب(گاماروس) برای قزل آلاها بود.
اما پس از چند دهه بهره بردای، به ناگاه رهاسازی قزل آلا در نئور متوقف شد و امروز دیگر رنگین کمان نئور به یک خاطره تبدیل شده است؛ جمعیت گاماروس ها به شدت کاهش یافته و به جای آن کاراس ها به فرمانروایان بلامنازع دریاچه نئور تبدیل شده اند.
در مورد علت نابودی رنگین کمان ها، کاهش شدید جمعیت گاماروس ها و تغییر زیست بوم نئور کماکان روایت های مختلفی به گوش می رسد؛ یکی از موارد که در همان آغاز این فاجعه مطرح شد، رهاسازی بدون مطالعه و اشتباه گونه مهاجم کاراس درون دریاچه بود.
گفته می شود یک اقدام اشتباه و بدون مطالعه باعث شد که اقدام به رهاسازی ماهیان کپور در این دریاچه شود و بدتر از اینکه به جای حداکثر 15 هزار قطعه 50 هزار قطعه بچه ماهی کپور در آن رهاسازی شد.
اما مدیرکل محیط زیست استان اردبیل این ادعا ها را که در سال های گذشته اشتباهی و از روی سهل انگاری به جای تخم ماهی قزل آلا برای پرورش در دریاچه نئور تخم ماهی مهاجم کاراس یا همان ماهی تزئینی شب عید ریخته شده را رد می کند.
تغذیه کپورها از گاماروس و حتی خود قزل آلا ها در زمان کمبود غذا در فصل تخم ریزی و همچنین فصل سرما در تشدید تغییر اکوسیستم دریاچه تاثیرگذار شده و موجب حذف کامل قزل آلای رنگین کمان از دریاچه نئور و کاهش شدید گاماروس شد.
از آن سالی که رنگین کمان ها از چرخه اکوسیستم نئور حذف شدند بیش از یک دهه می گذرد و تلاش های متعدد برای احیای این اکوسیستم هنوز به نتیجه نرسیده است، کشاکش با کاراس ها در این دریاچه ادامه دارد و این میهمان ناخوانده گویی قصد ترک دریاچه را ندارد.
دیگر امیدی به بازگشت 'رنگین کمان ها' نیست، کاراس ها همچنان حتی در زیر لجن های دریاچه به کمین نشسته اند و شاید نئور باید پذیرای ماهیان قدرتمندی باشد که کاراس ها را امان ندهند.
** نئور بهشتی گمشده در کوهستان
اما دریاچه نئور با وجود کوچ رنگین کمانش هنوز با طبیعت زیبای خود سحرانگیزی می کند و دستان نقاش طبیعت در میان شهرستان تالش در استان گیلان و شهرهای اردبیل و خلخال در استان اردبیل شاهکار زیبایی را ترسیم کرده که آدمی را به تفکر وا داشته و غرق در عظمت و قدرت لایزال الهی می کند.
دریاچه نئور در 48 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان اردبیل در میان کوهستان باغرو در ارتفاع بیش از 2500متری از سطح دریا واقع شده است.
منطقه تحت حفاظت نئور بعنوان بزرگترین پناهگاه جانوران آب شیرین منطقه شامل دو دریاچه بزرگ و کوچک در مجموع به مساحت 2 / 2 کیلومترمربع می باشد و متوسط عمق دو دریاچه که در فصل های پرآب بهم پیوسته و دریاچه واحدی را شکل می دهند، حدود پنج متر است.
منطقه سیمایی متشکل از ساحلی، اراضی، جلگه ای و کوهستانی دارد؛ دارای پوشش گیاهی متنوعی از گیاهان خشکی زی و آبزی بوده و ارزش های زیستگاهی، طبیعت گردی، زنبورداری، کشاورزی و دامداری دارد.
باتوجه به شرایط اقلیمی مناسب و فراوانی منابع آبی در این حوضه 70 گونه گیاهی شناسایی شده که استفاده دارویی، خوراکی و صنعتی دارند؛ همچنین 90 گونه جانوری بومی و مهاجر شامل هفت گونه آبزیان، دو گونه دوزیست، 10 گونه خزنده، 23 گونه پستاندار و 48 گونه پرنده حیات وحش منطقه تشکیل می دهد.
پلانکتون، صدف، زالو، دو گونه سنجاقک، گاماروس(نوعی سخت پوست آب شیرین) و ماهی قزل آلا گونه های آبی نئور را تشکیل می دهند اما گونه گیاهی غالب داخل دریاچه نئور بارهنگ آبی است و در حوزه آبریز دریاچه مجموعه ای از گیاهان استپی و کشتزارهای گندم، جو، عدس و نخود نیز وجود دارد.
قورباغه مردابی راه راه و قورباغه مردابی گونه های دو زیست و سوسمار، گرزه مار(افعی)، مار آتشی، مار چلیپر، لاک پشت مهمیزدار، مار زنگی و مار آبی گونه های خزنده این منطقه هستند.
گسل های حاشیه ای و بارندگی مناسب منبع اصلی تامین آب چشمه های ورودی و چشمه های درون دریاچه است و نئور از طریق رودخانه هیر با رودخانه قره سو ارتباط دارد.
بیشینه دمای این منطقه در فصول گرم سال 25 درجه بالای صفر بوده و در فصل زمستان متوسط دما به 20- درجه سانتیگراد می رسد چراکه منطقه دارای زمستان های به نسبت طولانی بوده و سطح دریاچه حدود شش ماه از سال یا بیشتر یخ می بندد و ضخامت آن گاهی حتی به 80 سانتی متر رسیده، سطح دریاچه را به یک پیست اسکی تبدیل می کند.
** تلاش ها برای احیای اکوسیستم نئور
با این ظرفیت و برای مقابله با آسیب زیاد به اکوسیستم دریاچه نئور و در صورت امکان بازگشت به دوره طلایی آن ، سازمان حفاظت محیط زیست از چند سال پیش اقدام های مطالعاتی و اجرایی را برای تعادل بخشی وضعیت این دریاچه آغاز کرده است.
کارشناسان می گویند که از بین 64 تالاب و محیط آبی موجود در استان اردبیل وضعیت دریاچه نئور تا حدی نگران کننده بوده و احیای آن یک ضرورت است.
به اعتقاد آنها، براساس بررسی ها باید شیوه های ترکیبی برای احیای دریاچه نئور به کار گرفته شود و به همین دلیل کارشناسان، متخصصان و صاحبنظران باید مطالعات دقیق و جامعی در این خصوص انجام دهند.
به باور آنها تمرکز بر روی یک شیوه برای احیای دریاچه نئور صحیح نبوده و به دلیل آسیب های جدی نیازمند تلفیق روش های مختلف است و باید از چند جبهه و با عزم همگانی همه دستگاه های یاری رسان نسبت به احیای آن اقدام کرد.
عضو هیات علمی پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی ایران در این زمینه به ایرنا گفت: اینکه گفته می شود تجربه دیگر دریاچه ها، تالاب ها و آبها برای احیای ماهی قزل آلا در دریاچه نئور بکار گرفته شود منطقی نیست چرا که اکوسیستم این دریاچه و منطقه خاص بوده و با دیگر جاها فرق می کند.
سید حجت خداپرست افزود: دریاچه نئور در طول سال چندین ماه در فصل زمستان به علت سرمای شدید حاکم بر منطقه یخ می بندد که این یخبندان باعث می شود به غیر از ماهی کاراس که نوعی ماهی هرز و مهاجم محسوب می شود سایر ماهیان رهاسازی شده تلف شده و از بین روند.
وی افزود: بعد از بررسی و مطالعه این نتیجه حاصل شد که روش بیولوژیکی بهترین راهکار برای احیای نئور و پاکسازی آن از گونه مهاجم کاراس می باشد.
این کارشناس اظهار داشت: با انتخاب روشی که آسیب کمتری به اکوسیستم طبیعی و زیست محیطی منطقه و دریاچه وارد کند تلاش شده در حداقل زمان ممکن چرخه زیست محیطی این دریاچه به تعادل برسد.
امیر محمد علمی رییس کارگروه آبزیان آبهای داخلی دفتر حیات وحش و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست کشور هم در گفت و گو با ایرنا گفت: عوامل متعددی باعث بر هم خوردن تعادل دریاچه نئور و منطقه شده است و برای احیای دریاچه نئور و منطقه باید به مولفه های مختلفی از جمله شرایط اقلیمی و آب و هوایی، نحوه استفاده مردم، گردشگران، نحوه استفاده اهالی منطقه، افراد بومی ، دامدران و گاودارن از ظرفیت های منطقه توجه کرد.
وی با اشاره به خشکسالی های اخیر در کشور اظهار داشت: شرایط اقلیمی، آب و هوایی، خشکسالی و کم شدن بارش و نزولات جوی دست ما و انسانها نیست و وجود چنین شرایطی برای احیای دریاچه نئور محدویت جدی ایجاد می کند.
او با اشاره به موضوع حذف قزل آلا و افزایش بی رویه ماهیان کاراس در نئور گفت: بررسی ها نشان می دهد جنس گونه مهاجم کاراس طوری است که اگر دریاچه خشک شود و همه ماهی های مهاجم کاراس نیز از بین رود باز تخم آن که در لابلای خاک مانده دوباره شروع به رشد کرده و تکثیر می شود.
علمی بیان کرد: در هر صورت هم اکنون برای رسیدن به تعادل در این دریاچه و کنترل گونه مهاجم کاراس با رها سازی اردک ماهی از روش بیولوژیکی استفاده می شود و دریاچه و منطقه به طور مداوم مورد رصد و پایش قرار می گیرد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل هم در در بازدید خبرنگاران از دریاچه نئور به ایرنا گفت: برای نخستین بار در سال 84 تعداد محدودی ماهیان کاراس از خانواده کپور در دریاچه نئور مشاهده شد اما در سال 88 جمعیت این گونه تکثیر قابل ملاحظه ای یافت و چرخه زیست محیطی دریاچه نئور با ورود ماهی مهاجم کاراس دچار اختلال شد.
وی افزود: چون ماهی مهاجم کاراس در تغذیه میگوی گاماروس موجود در دریاچه نئور با ماهی قزل آلا (رنگین کمان) رقابت کرده و بر آن غلبه می کند جمعیت ماهی قزل آلای دریاچه به شدت کاهش یافته و پرورش ماهی قزل آلای رنگین کمان را برهم زده است.
وی اظهار داشت: در سال 93 اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل طرحی برای احیای ماهی قزل آلا در این دریاچه و مطالعه چگونگی مقابله با این اختلال، پژوهشی تحت عنوان مطالعات مدیریت جامع دریاچه نئور به منظور احیا و حفاظت پایدار تالاب به پژوهشکده آبزی پروری آبهای داخلی کشور داد تا راهکارهای احیای این دریاچه منحصر بفرد را انجام دهد.
وی با اشاره به اینکه برای احیای دریاچه نئور روشی انتخاب شده که کمترین آسیب و صدمه بر آن، طبیعت و محیط زیست منطقه وارد شود، بیان کرد: بعد از بررسی کارشناسی و علمی، این پژوهشکده 2 راهکار برای مبارزه با این میهمان ناخوانده پیشنهاد داد که یکی حذف فیزیکی با استفاده از تور و دیگری مبارزه بیولوژیکی با گونه مهاجم بود.
وی در پاسخ به چرایی عدم استفاده از بعضی روش های دیگر برای مبارزه با گونه مهاجم کاراس از جمله تخلیه آب این دریاچه تشریح کرد: چون ماهی کاراس به علت تخم ریزی زیاد و قدرت تکثر بالا و توانایی زندگی در هر نوع شرایط آب و هوایی حتی در خاک نم و لجن دوباره زنده و احیا خواهد شد از روش تخلیه آب استفاده نشده است.
او با بیان اینکه با نظر مشاور و کارشناسان پارسال 2 هزارو 500 قطعه و امسال نیز 15 هزار قطعه اردک ماهی برای احیای دریاچه نئور رها سازی شده است، اضافه کرد: تاکنون برای مبارزه با گونه مهاجم کاراس واحیای اکوسیستم درپاچه نئور 17 هزارو 500 قطعه اردک ماهی در این دریاچه رها سازی شده است.
وی ادامه داد: از پارسال پاکسازی فیزیکی با همکاری افراد بومی و همچنین مبارزه بیولوژیکی با استفاده از اردک ماهی در برابر گونه مهاجم انجام شده تا با تغذیه از گونه مهاجم کاراس جمعیت این گونه کاهش یابد.
خداپرست با بیان اینکه با رها سازی 2 هزارو 500 قطعه اردک ماهی در سال گذشته دریاچه رصد و پایش شد، گفت: بعد از مدتی در بررسی اردک ماهی های رها سازی شده مشاهد شد که این ماهی ها رشد قابل قبولی داشته و حتی از شکم آنها ماهی گونه مهاجم کاراس نیز پیدا شد.
مدیرکل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با اشاره به اینکه اردک ماهی گونه مهاجم است، افزود: در آخرین نمونه برداری از اردک ماهی های رها شده در دریاچه نئور مشاهده شد که طول بعضی از آنها به 45 سانتیمتر نیز رسیده است.
وی اظهار داشت: اگردر یخبندان زمستان اردک ماهی ها دوام آورده و در دریاچه باقی و تکثیر شوند می توان با قاطعیت گفت که این طرح موفق بوده و کاراس مهاجم در آستانه کنترل بوده و چرخه زیست محیطی دریاچه نئوراصلاح شده است.
او ارزش غذایی و قیمت اردک ماهی های رها سازی شده در دریاچه نئور را بیشتر از ماهی قزل آلای رنگین کمان ذکر کرد و گفت: با تعادل سازی اکوسیستم طبیعت و جمعیت ماهی کاراس در دریاچه می توان در آینده حتی ماهی قزل آلای رنگین‌کمان که زمانی در دریاچه پرورش می یافت دوباره رها سازی کرد اما اولویت در این دریاچه پرورش اردک ماهی می باشد.
وی اظهار داشت: امسال در اواخر شهریور ماه نمونه برداری از دریاچه انجام شده و کارشناسان پس از مشاهده وضعیت ماهیان و بررسی های دیگر نظر نهایی خود را درباره چگونگی احیای دریاچه و مبارزه با گونه مهاجم ماهی کاراس اعلام خواهند کرد.
خداپرست با بیان اینکه چرخه زیست محیطی دریاچه نئور مطابق نظر مشاور، کارشناسان و صاحبنظران اصلاح و اجرا شده افزود: با پرورش و افزایش جمعیت اردک ماهی و در آینده احتمالا قزل آلا زیرساخت های گردشگری منطقه بهبود یافته و علاقمندان به صید ماهی با قلاب می توانند به منطقه سفر کنند.
وی از تلاش اداره کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل برای صدور پروانه صید ماهی برای ماهیگیران و گردشگران در آینده نزدیک خبر داد و بیان کرد: این کار به منظور توسعه و رونق گردشگری در منطقه صورت می گیرد.
مدیر کل حفاظت محیط زیست استان اردبیل با اشاره به قابلیت های بکر و بی نظیر این منطقه برای گردشگری اضافه کرد: طرح های گردشگری سازگار با طبیعت از جمله بوم گردی و طبیعت گردی به منظور توسعه اکو توریسم طبیعی در استان برای اجرا در دریاچه نئور و منطقه قابل بررسی است.
وی در پایان خواستار همکاری همه دستگاهها به ویژه مردم، گردشگران، روستائیان و افراد بومی منطقه برای احیای دریاچه نئور شد و اظهار داشت: بعد از این اتفاق چندین سال است که اداره کل حفاظت محیط زیست استان با همکاری شهرداری اردبیل در چهار نقطه شهر اقدام به جمع آوری ماهی تزئینی شب عید یا همان گونه مهاجم کاراس می کند.
به هر حال نئوربعنوان یکی از پایگاه های زیست محیطی و گردشگری استان اردبیل نیازمند توجه ویژه می باشد، اکوسیستم این دریاچه بی نظیر قربانی بی توجهی و دست کم کم توجهی شده است همانگونه که بسیاری از داشته های زیست محیطی کشور پیش از این قربانی شده اند.
باید هوشیار بود و با فرهنگ سازی توجه عمومی را به حفظ و حراست از محیط زیست معطوف کرد، مبادا با استفاده بی محابا و بدون کنترل و فقط برای لحظه ای خوشگذرانی و فزون خواهی نعمت های خدادادیاز جمله حیات وحش، پرندگان بومی و مهاجر، گیاهان دارویی و محیط زیست بکرکشور را مورد مخاطره قرار دهیم.
نباید شک کرد که زمانی که طبیعت توقف کند مرگ تدریجی ما فرارسیده است.
/6016/6130
کپی شد
