۱ ) ) مهم در مورد عرفه این است که؛ روز دعاست...
اهمیت "دعا" در چنین روزی با سخن ذیل قابل حِس است؛
طبق روایات معتبره؛ "روزه در روز عرفه، کفاره و جبران ۹۰ سال گناه است". اما در دستورات دینی و احادیث ما آمده؛ اگر به سبب روزه حال دعا در روز عرفه را از دست می دهید، روزه نگیرید و تا توفیق دعا را از دست مدهید.
همه اهمیت دعا، از همین کوتاه سخن روشن شد.
۲ ) دعا باید از باطن انسان برخاسته تا بتواند با عالَم ملکوت تماس برقرار کند .
پس مهم؛ هماهنگی باطن با دعاست و در اینصورت است که می توانیم از دعا بهرمند شویم.
۳ ) هماهنگی باطن ما با عالَم دعا و مناجات در این است که؛ دعا با "حضور قلب و توجه و نشاط" باشد.
متاسفانه رسم شده برای اینکه قانع شده باشیم که در روز عرفه به فضلیت دعا، بار یافته ایم، با کسالت و خستگی حدود دوساعت دعای عرفه امام حسین(ع) را می خوانیم و دائما از این پا به آن پا و گاهی ایستاده و گاهی نشسته، و دائما سرشماری صفحات باقی مانده را داریم، تا بالاخره دعا تمام شود!
راستش را بخواهید آن دعای مورد سفارش؛ این دعا با این شکل خواندن نیست.
به این دو تعبیر، از دو عارف بزرگ که در بحث عرفانیِ دعا، تخصص دارند عنایت کنید:
اول؛ عارف ناشناخته امام خمینی در کتاب اربعین حدیث تصریح می کند:
این دعاهای طولانی که از ائمه(ع) صادر شده مانند دعای ابوحمزه و دعای عرفه و... مناسب با حال خود آنان بوده و نه مناسب با حال امثال ما، ما باید به مقدار توان و حال مان بخوانیم.
دوم؛ سخن مهم عارف بزرگ مرحوم ملکی تبریزی درباره دعاهای طولانی است که می فرماید:
از صفحات دعاهای طولانی به مقداری که برای دعا نشاط داری و نیز حضور قلب و حال دقت در مضامین آن دعا را داری، از آن دعا را، بخوان .
عبارت کتاب المرقبات چنین است:
"اقراء من الدعوات الماثوره مایقتضیه نشاطک عن قلب حاضر و عن تدبر و تفهم لما تقول..."
۴ )مهم ترین نکته که "نقطه عطف دعا" شمرده می شود ؛ "ادب عرفانی دعا" می باشد.
"ادب معرفتی دعا" در این است که آدمی از هر آنچه غیر خداست دست شسته و پشت سر گذارد، و به کلی از مردم قطع امید کند، و خود را در محضر حضرت رب العالمینی ببیند که همه چیز از آن اوست و آماده فضل و عنایت به بنده اش می باشد.
امام صادق (ع) فرمودند:
«أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى دَاوُدَ: مَا اعْتَصَمَ بِی عَبْدٌ مِنْ عِبَادِی دُونَ أَحَدٍ مِنْ خَلْقِی عَرَفْتُ ذَلِکَ مِنْ نِیَّتِهِ ثُمَّ تَکِیدُهُ السَّمَاوَاتُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِیهِنَّ إِلَّا جَعَلْتُ لَهُ الْمَخْرَجَ مِنْ بَیْنِهِنَّ، وَ مَا اعْتَصَمَ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِی بِأَحَدٍ مِنْ خَلْقِی عَرَفْتُ ذَلِکَ مِنْ نِیَّتِهِ إِلَّا قَطَعْتُ أَسْبَابَ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ مِنْ یَدَیْهِ.... ؛
خدای عزّوجلّ به حضرت داوود وحی کرد:
بنده‌ای از بندگانم نیست که بدون توجه به احدی از مخلوقاتم به من اعتصام پیدا کند، سپس آسمان‌ها و زمین و آنچه در آنهاست بر علیه او نقشه بکشند جز اینکه برای او راه برون رفت از میان آن‌ها قرار می‌دهم؛ و بنده‌ای از بندگانم به احدی از مخلوقاتم اعتصام نیابد، جز اینکه اسباب آسمان و زمین را از دستش قطع کنم...»
این مفاهیم بلند معرفتی را سید بن طاوس در کتاب اقبال چنین رقم زده است:
"انقطاع عن الکل و الیاس عن الناس و القیام الی الله بین الخوف و الرجاء..".
۵ ) بهترین دعای عرفانی
برای روز عرفه سه دعا از سه معصوم(ع) نقل شده؛
دعای عرفه امام حسین(ع)
دعای عرفه امام سجاد(ع)
دعای عرفه امام صادق(ع) .
اما از یک قطعه دعای کوتاهِ به شدت عرفانی که، عارف بزرگ مرحوم سید حیدر آملی در کتاب؛ "أنوار الحقیقة و أطوار الطریقة و أسرار الشریعة"، از امیرالمومنین(ع) نقل نموده است. و استاد عزیز ما؛ جناب علامه حسن زاده بر آن تاکید داشتند، در روز عرفه غفلت نکنیم :
«اللَهُمَّ نَوِّرْ ظَاهِرِی بِطَاعَتِکَ، وَ بَاطِنِی بِمَحَبَّتِکَ، وَ قَلْبِی بِمَعْرِفَتِکَ، وَ رُوحِی بِمُشَاهَدَتَکِ، وَ سِرِّی بِاسْتِقْلَالِ اتِّصَالِ حَضْرَتِکَ؛ یَا ذَالْجَلَالِ وَ الإکْرَامِ»
معنای دعا:
خداوندا ظاهرم را به طاعتت، و باطنم را به محبّتت، و قلبم را به شناختت، و روحم را به دیدارت، و سویدایم را به پیوستگى تامّ به حضرتت نوربخش، اى صاحب جلال و جمال.
