امام رضا(ع) در حدیثی؛ از ورودِ ماه مبارک تعبیر به " اِقبال" یعنی؛ توجه و رو کردن دارد، و این معنایی؛ بس، بزرگ و دقیق است.
حدیث را ملاحظه کنید و بعد شرح برخی از فقرات آن :
اباصلت هروی گوید در جمعه آخر ماه شعبان به محضر امام رضا(ع) رسیدم و ایشان این مطالب را در مورد ماه مبارک، بیان فرمودند:
(اول ترجمه آن تقدیم می شود و بعد در ذیل هر عنوان، عبارت عربی آن)
اى اباصلت این جمعه آخرشعبان است، از اعمال خیر که در این ماه در انجام آن کوتاهى کردى در این چند روز باقى مانده تدارک کن.
و بر تو باد به انجام آنچه به حال تو مفید است و ترک آنچه براى تو فائده‌اى ندارد.
دعا و استغفار و تلاوت قرآن را افزون کن، و از گناهان توبه نما، تا ماه خدا به تو "رو" کرده باشد.
درمقام اخلاص؛ همه چیز را برای خدا قرار ده، و هیچ امانتى برگردن خود باقى مگذار ، ودلت را، از کینه هر مؤمنى خالی نما... (عیون اخبارالرضا۵۱/۱)
مطلب اول :
درباره معنای "اقبال رمضان"؛
گاهی کسی بر میزبانی در یک میهمانی وارد می شود ، و گاهی خودِ میزبان شخصا بسوی میهمان پرواز می کند تا او را با توجه و تکریم در آغوش کشد.
در حالت اول، میهمان به اندازه نیاز یا استعداد خود از میزبان بهرمند می شود، ولی اگر میزبان با توجه و اقبال به میهمان خود وارد شود، نه تنها برکات و منافع آن میهمانی جملگی مورد بهرمندی میهمان است، بلکه از نعمت حضور میزبان و تجلیل او هم متلذ و مسرور می شود.
امام رضا (ع) سخن از اقبال و توجه ماه رمضان به میهمانانی خاص دارد که کنایه از استقبال "رحمت الهیه" از آدمی دارد ؛ فرمود : "لیقبل شهر الله الیک"
مطلب دوم :
مقدمات آمادگی بهرمندی از ماه مبارک چهار امر مهم است؛
دعا، استغفار، تلاوت قرآن، توبه از گناهان.
"دعا" ؛ خواستن است و اظهار فقر و توجه به عالی ترین مراتب هستی.
"استغفار"؛ طبق آیه ۱۰سوره نوح، ابر بارش رحمت الهیه است.
"تلاوت قرآن" اتصال به کلام الهی و مشاهده تجلیات ربانیه است.
و "توبه" حیات مجدد و نو انسان در حریم قرب کبریائی است.
لذا امام رضا(ع) این چهار حقیقت را، اینگونه اشارت فرمودند: "وَ أَکْثِرْ مِنَ الدُّعَاءِ وَ الِاسْتِغْفَارِ وَ تِلَاوَةِ الْقُرْآنِ وَ تُبْ إِلَى اللَّهِ مِنْ ذُنُوبِکَ.."
مطلب سوم؛
بعد از توجه به این مقدمات چهارگانه، کلید برای مورد توجه رمضان قرار گرفتن؛ "اخلاص" است.
درحدیث امام رضا(ع) آمده :"انت مخلص لله عز وجل ".
اما ناچاریم به این واقعیت اعتراف کنیم که دسترسی به "اخلاص" و چشیدن شَهد شیرین آن بسیار بسیار مشکل و توان فرساست.
چراکه ؛ در نقطه مقابل "الله" و "سبیل الله"، ما با یک دعوت کننده مواجه نیستیم بلکه در برابر "سبیل الله"؛ "سُبُل الشیطان" است که بدین معنا؛ او از راههای مختلف به انسان حمله می کند. به قول قرآن از مقابل، از پشت سر، از سمت راست، و از سمت چپ !
و به تعبیر حضرت صادق(ع) انسان؛ میدان "جنود شیطانی" قرار می گیرد و که هر کدام از آنها، آدمی را به خود دعوت می کند، گذر از این همه مانع و رهزن، ابزارهای لازم ملکوتی خود را، می طلبد.
و این مهم یعنی تحصیل "اخلاص" برای یک سال، یعنی تا رمضان آینده؛ از عهده ماه رمضان ساخته است چون در این ماه بنا به فرموده پیامبر (ص)؛ راههای شیطان به سمت انسان مسدود است.
پس می توان در این فرصت تمرین اخلاص و پاکی نیت داشت و بعد از پایان رمضان هم، از این گوهر نابِ نایاب بهرمند کرد.
مطلب چهارم :
در ماه رمضان باید، غیر از پاکسازی نیت، برای ادامه استفاده و افاضه برکات ماه رمضان، باید طبق فرمایش حضرت رضا(ع) به امور مهم ذیل مبادرت جدی ورزید:
اولا ؛ اگر حقوقی از کسی به گردن است، باید آن حقوق را اداء و ذمه را رها کرد.
گرچه "حقوق مالی" از همه مهمتر است اما حقوق اخلاقی نسبت به خویشان و همکاران و همسایگان، خالی از اهمیت نیست.
ثانیا؛ باید قلب را از سنگینی هایی مانند حقد و کنیه و بدخواهی خصوصا نسبت به مومنان سبک کرد.
ثالثا؛ باید اگر به گناهی آدمی عادت کرده، مثلا به گناه "خودبزرگ بینی" و یا گناه "حسد" و ... ، در این ماه ریشه کَن کردن آن در اولویت مهم خود قرار دهد.
به تعبیر حضرت رضا(ع):
" وَ لَا تَدَعَنَّ أَمَانَةً فِی عُنُقِکَ إِلَّا أَدَّیْتَهَا ، وَ لَا فِی قَلْبِکَ حِقْداً عَلَى مُؤْمِنٍ إِلَّا نَزَعْتَهُ، وَ لَا ذَنْباً أَنْتَ مُرْتَکِبُهُ إِلَّا قَلَعْتَ عَنْهُ.."
مطلب پنجم:
همه اینها چون بسیار سخت و سنگین است و از چهارچوب عالَم ماده بیرون است و لذا ابزارهای مادی نمی تواند موثر باشد، نیاز به یک "اراده الهیه و توکل به خدا" را می طلبد؛ درادامه امام هشتم (ع)فرمود : "... وَ اتَّقِ اللَّهَ وَ تَوَکَّلْ عَلَیْهِ فِی سِرِّ أَمْرِکَ وَ عَلَانِیَتِکَ..." .
التماس دعا
