حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی خسروی
اشاره:شاید بتوان مفهوم "انتظار" را کلان‌ترین و البته پرچالش‌ترین مفهوم تاریخ ادیان خواند، مفهومی هرمکانی و هرزمانی که بیش از هر واژه دیگری در هاله ابهام و خرافه فرو رفته است. تاریخ انتظار دو پهنا دارد یکی تلاشی جانانه برای ترسیم خوبی‌ها و گشایش راهی به رهایی است و دیگری سعی‌یی میان دروغ و خرافه است تا راهی به منافع شخصی و گروهی برگشاید. عصر انتظار، عرصه جدال بین خرافه و حقیقت ناب است.
در آستانه نیمه شعبان، برآنیم تا به چرایی خرافه‌گویی‌ها بپردازیم و از زبان صاحب‌نظران انتظار بگوییم خرافه چیست؟ محصول کدام کنش است؟ و با خرافه‌گرایی چه باید کرد؟ آنچه در ذیل می‌آید، یادداشت اختصاصی حجت الاسلام و المسلمین محمدعلی خسروی برای پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران با عنوان " فرهنگ انتظار منشأ تحوّل و تکامل"است:
ایام پر برکت سالروز میلاد با سعادت منجی عالم حضرت مهدی(عج) فرصتی است تا به تبیین یکی از کارسازترین توصیههای پیامبر اکرم(ص) که برگرفته از روح قرآن و اسلام است یعنی ترویج فرهنگ انتظار پرداخته شود. سخن در ابعاد این ارزش دینی از لحاظ تربیتی، تاریخی، جامعهشناختی، سیاسی، روائی و تأثیرات مثبت آن در بیداری و پیشرفت جامعه و نیز آسیبشناسی آن فرصت و مجالی دیگر میطلبد و کما بیش محققان و نویسندگان روشنفکر و عالمان دلسوز و آگاه در دهههای اخیر مقالات، کتابها و سخنرانیهای مفیدی در این زمینه ارائه کردهاند. متأسفانه نسل جوان امروز چه مذهبی و چه غیر مذهبی کمتر به مطالعة کتاب تمایل نشان میدهند، و از بسیاری از حقایق که بزرگان ما پس از عمری تحقیق و بررسی به رشتة نگارش درآوردهاند ناآگاه و بیاطلاعند، از جمله آثار ارزشمندی که سالها پیش به قلم آیت الله صافی گلپایگانی، استاد محمدرضا حکیمی، مرحوم دکتر شریعتی، استاد شهید آیت الله مطهری و مرحوم علی دوانی پدید آمده، و امروز هم میتواند پاسخگوی سؤالات جوانان در ارتباط با مهدی موعود(عج) و فلسفة انتظار باشد. به هر حال در این مختصر به چند نکته پیرامون فرهنگ انتظار شامل: شاخصها، چالشها و اهداف قیام حضرت مهدی(عج) اشاره میکنم:
الف. شاخصهای فرهنگ انتظار
1. آمادگی
منتظران مصلح جهانی از آمادگی لازم برای ظهور برخوردارند. این آمادگی را میتوان در گفتار و رفتار آنان مشاهده کرد. استاد محمدرضا حکیمی سالها پیش در کلامی زیبا گفته بود: «کسانی که در انتظار مصلح به سر میبرندخود باید صالح باشند» چه گونه میتوان از انتظار و شادمانی ظهور دم زد ولی در عمل هیچ نسبتی با عدالت و صداقت و تقوی نداشت. اولین شاخص در فرهنگ انتظار آراستگی روحی و اخلاقی و آمادگی در اندیشه و عمل برای استقبال از میهمان عزیز و گرانقدری است که احیاگر ارزشهای دینی و انسانی و حامل بزرگترین رسالت برای نشر پاکی و معنویت در جهان خواهد بود. امام خمینی(ره) در یکی از سخنرانیهای خود در ایام ولادت حضرت مهدی(عج) میفرماید:
«و ما باید در اینطور روزها و در اینطور ایام الله توجه کنیم که خودمان را مهیا کنیم از برای آمدن آن حضرت. من نمیتوانم اسم رهبری روی ایشان بگذارم؛ بزرگتر از این است. نمیتوانم بگویم که شخص اول است؛ برای اینکه دومی در کار نیست. ایشان را نمیتوانیم ما با هیچ تعبیری تعبیر کنیم الا همین که مهدی موعود است. آنی است که خدا ذخیره کرده است برای بشر. و ما باید خودمان را مهیا کنیم از برای اینکه اگر چنانچه موفق شدیم ان شاء الله به زیارت ایشان، طوری باشد که رو سفید باشیم پیش ایشان.»(صحیفه امام ج12 ص482 )
2. روحیه حمایت از محرومان و مستضعفان جهان
دومین شاخص برای یک فرد و یک جامعه داشتن روحیه تعاون و حمایت از ضعفا و محرومان مسلمان و غیر مسلمان است. کسانی که تنها به فکر رفاه حال خود و اطرافیان خود هستند و از درد محرومان و آتش فقر و ناداری بیخبر و غافلاند در مجموعة منتظران آن حضرت جایگاهی ندارند. هرچند هر جمعه دعای ندبه بخوانند و دعای فرجشان ترک نشود. کسانی که دل در گرو عشق حضرت مهدی(عج) دارند برای همة مستضعفان جهان حتی غیر مسلمانان اعم از اهل کتاب و غیر اهل کتاب دل میسوزانند و آرزوی نجات همة بشریت را از انواع گرفتاریها دارند. آنان که میپندارند امام مهدی(عج) برای حمایت از مسلمانان، آن هم نه همة مسلمین بلکه فقط شیعیان، آن هم نه همة شیعه بلکه گروه خاصی از شیعیان خواهد آمد و در این انحصارگری دایرة تنگی را برای آن مصلح کل ترسیم میکنند سخت در اشتباهند. امام خمینی(ره) در یکی از سخنرانیها خود پس از آن که اعیاد دیگر شعبانیه را اعیاد مسلمین و عید ولادت حضرت رسول (ص) را بزرگترین عید برای مسلمین میداند در مورد نیمة شعبان میفرماید:
«... این عید، عید تمام بشر است بعد از آنکه آن اعیاد، اعیاد مسلمین است. این عید، عید تمام بشر است. تمام بشر را ایشان هدایت خواهند کرد ان شاء الله...»
3. مبارزة مستمر با هر نوع ظلم و انحراف
نام مقدس حضرت مهدی با اجرای عدالت و مبارزه با ستم گره خورده و یاد حکومت آن حضرت جهانی عاری از ظلم و اجحاف و دنیایی سراسر عدل و انصاف را در ذهنها مجسّم میسازد. پرچم نهایی ستیز با هر نوع انحراف و ستم به دست توانای اوست. پس کسانی که داعیه انتظار آن حکومت الهی را دارند نمیتوانند در برابر کجرویها و ستمها بیتفاوت باشند. برای منتظران آن حضرت مبارزه با نوع ظلم و تعدی یک اصل است. ما ظلم خوب و ظلم بد نداریم. ظلم ظلم است و آدمکشی خیانت است چه فرد ستمگر و منحرف با ما رابطة دوستی داشته باشد یا نه. این توجیهات سخیف که مثلاً ما با فلان ستمگر منافع مشترک داریم و تضعیف او به صلاح نیست و توجیهاتی از این قبیل در فرهنگ انتظار جایی ندارد و پذیرفته نیست. امام مهدی(عج) با قیام خود کجرویها را راست و ریشة ستم را میسوزاند در هر جا و با هر عنوانی. چه در کلیسا و بتخانه باشد و چه در مسجد و حسینیه. امام خمینی(ره) میفرماید: «... وقتی که ایشان ظهور کنند - ان شاء الله خداوند تعجیل کند در ظهور او - تمام بشر را از انحطاط بیرون میآورد، تمام کجیها را راست میکند: یَملأُ الأرضَ عَدلاً بَعدَ ما مُلئَت جَوراً. الآن زمین و بعد از این، هم بدتر شاید بشود، پر از جور است؛ تمام نفوسی که هستند انحراف در آنها هست. حتی نفوس اشخاص کامل هم در آن انحرافاتی هست ولو خودش نداند. در اخلاقها انحراف هست، در عقاید انحراف هست، در اعمال انحراف هست و در کارهایی هم که بشر میکند انحرافش معلوم است. و ایشان مأمورند برای اینکه تمام این کجیها را مستقیم کنند و تمام این انحرافات را برگردانند به اعتدال که واقعاً صدق بکند یَملأُ الأرضَ عَدلاً بَعدَ ما مُلئَت جَوراً. (صحیفه امام ج12 ص482 )
ب. چالشها
1. سوء استفاده از مهدویت
مهدویت یکی از منطقیترین حقایق دینی و از قطعیترین وقایعی است که فلسفة ارسال رسل و انزال کتب را محقق خواهد کرد. این حقیقت دینی با فطرت پاک بشر نیز همسوئی دارد. متأسفانه در طول تاریخ بسیاری از شیادان با تکیه بر این عقیدة اسلامی از احساسات پاک مردم سوء استفاده کرده و برای دستیابی به منافع مادّی و شهوات دنیوی با ادّعای ارتباط با امام زمان(عج) جمعی ناآگاه و ساده لوح را فریب داده و به دنبال خود کشاندهاند. قادیانیها در پاکستان، بابیان و بهائیان در ایران و ترکیه و فرقههای نو ظهور دیگر در نقاط دیگر همه زادة جهل مردم از یکسو و حبّ جاه و مقام مدعیان ارتباط با امام زمان و حیاناً حمایت استعمارگران از سوی دیگر بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی تا کنون متأسفانه بارها شاهد سوء استفاده از احساسات پاک دینی مردم در این راستا بودهایم، خاطرهای را که مرحوم آیت الله شیخ محمدرضا توسّلی یار همیشه همراه امام در این زمینه نقل کردند بسیار آموزنده است که وقتی عدّهای مدّعی ارتباط با حضرت مهدی با وساطت یکی از بزرگان به محضر امام شرفیاب میشوند امام با استفاده از تیزهوشی و بصیرت الهی خود قبل از آنکه آنان ادّعاها و موهومات خود را مطرح کنند فرموده بود شما ابتدا جواب سؤالات مرا از حضرت مهدی بگیرید تا صحت ادعای شما بر من ثابت شود تا من هم به صحبتهای شما گوش دهم. پس از طرح سؤالات آنها با ناراحتی رفتند و دریافتند که امام خمینی(ره) از آن دسته معممین نیست که بتوانند با ریا و تملق و ظاهرسازی در او نفوذ کرده و به مطامع غیر الهی خود برسند.
امروز یکی از بزرگترین چالشهای پیش رو در بحث مهدویت خیل کسانی است که حتی بعضاً در کسوت روحانیت با طرح یک سری ادّعاهای دروغین و به ظاهر جذاب جمعی از مردان و زنان متدین جامعه را اغفال کرده و خرافاتی را در لباس حقیقت به آنان تلقین کردهاند. و گاهی نیز این توهمات را با سیاست و مدیریت جامعه گره زده و مشکلات فراوانی را برای کشور و فضای فرهنگی جامعه پدیدآوردهاند. متأسفانه اینها نتیجة فرصتهای مادی و تبلیغی فراوانی است که در اختیار آنان قرار گرفته بود. ولی روش غلط آنان موجب شد تا به عقاید پاک مردم آسیبهای جدّی وارد آید که به راحتی قابل جبران نیست.
2. مدعیان دفاع از مهدویت
در مقابل انحراف گروه اوّل که اولین چالش در این زمینه بود گروه دیگری با هدف مبارزه با آن منحرفین وارد میدان شدند که خود نیز در انحراف دست کمی از آنان نداشتند و خطرشان اگر نگوئیم بیش از مدعیان ارتباط با امام زمان است قطعاً کمتر از آنان نیست. این دسته کسانی هستند که با نامهای مختلف مانند انجمن حجتیه و غیره روزی هرگونه اقدام برای تشکیل حکومت اسلامی را حرام میدانستند و بزرگترین مانع برای پیوستن مذهبیها به نهضت امام خمینی(ره) بودند ولی پس از پیروزی انقلاب حاضر شدند همة ارزشهای دینی و انسانی را برای تصاحب قدرت زیر پا بگذارند. بیجهت نیست که امام خمینی(ره) بارها دربارة این گروه و تفکر آنان هشدارهای جدی دادند و نسبت به نفوذ و رخنة این گروه در ارکان نظام نگران بودند.(ازجمله بنگرید به منشور روحانیت - صحیفه امام ج21 ص281 - ونامه به شورای نگهبان -صحیفه امام ج21 ص613 )
بدیهی است بهترین راه برای جوانان علاقهمند به مباحث مهدویت برای مصون ماندن از افراط و تفریطها مطالعة کتابهای مستند و استفاده از اندیشهها و هدایتهای مراجع آگاه شیعه است.
ای بسا ابلیس آدم رو که هست پس به هر دستی نباید داد دست
ج. اهداف قیام حضرت مهدی(عج)
برای این که سخن به درازا نکشد چند هدف عمده از قیام جهانی مصلح کل حضرت مهدی(عج) را که برگرفته از پیام امام خمینی(ره) در تاریخ 28/3/60 به مناسبت نیمة شعبان است یادآور میشویم. امام خمینی(ره) اهداف قیام حضرت مهدی(عج) را در قالب عباراتی که حاوی نکات بسیار مهم و قابل تأمل است بر شمرده اند(صحیفه امام ج14 ص472 ) خلاصه آن چنین است :
- پاک شدن جهان از دغلبازیها و فتنهانگیزیها
- خارج شدن منافقان و حیلهگران از صحنه
- حاکمیت قانون عدل اسلامی
- شکسته شدن قلمها و زبانهای نفاق افکن
- پرتو افکن شدن سلطان حق تعالی بر عالم
- به انزوا گراییدن شیاطین و شیطان صفتان
- برچیده شدن سازمانهای دروغین حقوق بشر
- برافراشته شدن پرچم عدالت و رحمت حق تعالی بر بسیط زمین
به امید روز فرخندهای که جهان شاهد طلوع خورشید هدایت و امامت بر پهنة گیتی باشد.
