حجت الاسلام والمسلمین محمد مقدم در خصوص جایگاه زن در قرآن، افزود: در فرهنگ و عرف قرآنی زن مانند مرد از یک تبار انسانی است. زن و مرد در فرآیند تکامل دارای مسئولیت اجتماعی هستند. اما در عرف و فرهنگ و ضمن تاکید در قرآن به انسان بودن زن و حقوق مرتبط به آن بوده که دنیا از آن غافل شده است.
به گزارش خبرنگار جماران؛ در همایش ملی «زن، اسلام و دنیای معاصر» که صبح دیروز در پژوهشکده امام خمینی(ره) آغاز شد، حجت الاسلام والمسلمین محمد مقدم و آیت الله روحانی به جایگاه زن و آنچه در قرآن به آن اهمیت داده شده است، پرداختند.
ابتدا حجت الاسلام والمسلمین مقدم به سخنرانی پرداخت:
بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم والحمد لله، والصلاة والسلام على رسول الله وعلى آله.
با سلام و عرض ادب و احترام، ابتدا لازم میدانم ضایعه اندوهناک سقوط بالگرد رئیس جمهورمحترم و همراهانش که منجر به فقدان آن عزیزان شد، خدمت حضار محترم تسلیت عرض نمایم.
در حضور شما بزرگواران اساتید و اصحاب فکر و فرهنگ، دانشجویان عزیز و نیز همکاران پر تلاش در این گردهمایی تشکر و تقدیر فراوان دارم و امیدوارم این گام گرانسنگ علمی نتایج پربار و ثمر بخش داشته باشد.
موضوع این نشست که طی دهها مقاله علمی جوانب مختلف آن کنکاش و بررسی شده است، زن، اسلام و دنیای معاصراست موضوعی که در زمانه ی کنونی چالش برانگیز و حائز اهمیت بسیار است بخصوص از مسائلی است که در دنیای مدرن و از جهات گوناگون طرح مسائلی جدی و اساسی در تقابل با سنت های پیشین را موجب شده است.
تا اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آنچه درباره حقوق انسان ها مطرح شده بیشتر مربوط به حقوق ملت ها در برابر دولت ها و یا حقوق طبقه کارگر و زحمتکش در برابر طبقه کارفرما و ارباب بوده است، اما از قرن بیستم یکی از موضوعات مهم مسئله حقوق زن در برابر حقوق مرد است و برای اولین بار در اعلامیه جهانی حقوق بشر که پس از جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۸ میلادی از طرف سازمان ملل متحد منتشر گشت - تساوی حقوق زن و مرد صریحاً اعلام شد.
این حقوق که بن مایه آن دراصل آزادی و برابری در همه عرصه های زندگی بود به شدت جوامع سنتی را به چالش کشید به گونه ای که زنان را از خانه به جامعه و از پستو به پهنه اجماع کشانید.
اشتباه بزرگی که در این امر صورت گرفت این بود که در این نهضت تساوی به جای تشابه به کار رفت و برابری زن و مرد در سرشت انسانی و حقوق طبیعی به معنای همانندی و همسانی قرار گرفت از این جهت انسان بودن زن موجب فراموشی زن بودن وی گردید .
به تعبیر دیگر در جامعه غربی قبل از رنسانس زن را انسان تمام و کامل نمیداستند و بعد از رنسانس او را زن و ندیدند.
در اینجا نگاهی گذرا به آنچه درتاریخ نه چندان دور مغرب زمین نسبت به زنان بوده است خواهیم داشت تا گذشته آنان بیشتر به چشم آید و در مقایسه با نگاهی که در فقه اسلامی نسبت به استقلال مالی زنان است تفاوت روشن تر گردد.
یعنی محجوریت زن در فرنگ تا نیمه قرن نوزدهم قابل توجه است. یعنی زن مثل صغیر و مجنون محجور و از تصرف در اموال خودممنوع بوده است.
در انگلستان که سابقاً شخصیت زن کاملاً در شخصیت شوهر محو بود، در قانون یکی در سال ۱۸۷۰ و دیگری در ۱۸82 میلادی به اسم قانون مالکیت زن شوهر دار، از زن رفع حجر می نمود.
در ایتالیا قانون ۱۹۱۹ میلادی زن را از شمار محجورین خارج کرد. در قانون مدنی آلمان (۱۹۰۰ میلادی) و در قانون مدنی سویس (1۹۰۷ میلادی) زن مثل شوهر خود استقلال و اهلیت دارد.
زن در عرف قرآن :
1- در فرهنگ قرآن زن ومرد سرشت و طبیعت انسانی همسان و برابر دارند. زن به عنوان انسان و شریک مرد درانسانیت است. زن در قرآن همان زن در طبیعت است یعنی هماهنگی کامل بین دو کتاب تکوین و تدوین.
یَا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمُ الَّذِی خَلَقَکُمْ مِنْ نَفْسٍ واحِدَةٍ وخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالًا کَثِیرًا ونِسَاءً واتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ والْأَرْحَامَ إِنَّ اللَّهَ کَانَ عَلَیْکُمْ رَقِیبًا. (سوره نساء آیه 1)
2- زن و مرد در فرایند تکامل دارای مسئولیت های سیاسی و اجماعی اند و هر کدام دارای رسالت انسانی و مسئولیت و تعهد و عرصه های مختلف .
وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَیَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ (سوره توبه آیه 71)
3- قرآن هم انسان بودن زن را و هم زن بودن او را عنایت دارد و هیچگاه ویژگی های زن را نادیده نگرفته است.
در همایش زن، اسلام و دنیای معاصر آیت الله روحانی به معنی این موضوع و جایگاه زن پرداخت.
وی ابتدا به حادثه تلخ سقوط بالگرد رئیس جمهور و همراهان ایشان اشاره کرد و همچنین سی و پنجمین سالگرد ارتحال رهبر کبیر انقلاب و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی را گرامی داشت.
وی در مورد موضوع همایش، گفت: موضوع این همایش زن، اسلام و دنیای معاصر است و این ترجمه منطقی و صحیح همان زن، زندگی، آزادی است. به تعبیری زن موضوع ثابت هر دو شعار است و در متن اسلام نیز ، حیات طیبه و زندگی سالم وجود دارد و دنیای معاصر هم ادعای ارمغان آزادی برای زنان دارد . در واقع آزادی زنان شعار دهن پر کن دنیای معاصر است و آزادی یک مقول تشکیکی است. آزادی مطلق را هیچ موجودی در دنیا ندارد. اگر هر موجودی در کنار هر آزادی محدودیت‌هایی نیز به قلم تکوین یا تشریع یا هنجارهای عرفی وجود دارد.
وی ادامه داد: در بیان شخصیت زن کمتر به سوره کوثر پرداخته شد؛ شایعه بزرگی در زمان نزول قرآن راه انداختند که پیغمبر پس از آنکه فرزند پسرش ابراهیم از دنیا رفت گفتند که محمد ابتر است و پرونده نسل او بسته شد ، این سوره در پاسخ به دشمنان رسول خدا نازل شد و کوثر به معنای خیر فراوان است و در روایاتی که اهل سنت و مجامع روایی ما نقل کرده اند تاویل کوثر حضرت فاطمه زهرا است.
آیت الله روحانی افزود: زن از یک جنبه انسان است و حقوق و تکالیف انسان شامل او می شود و از جهتی نیمه مکمل انسان است و از هر دو جنبه قابل تامل و بر رسی می باشد . امام خمینی(ره) با نگاه به همین جنبه دوم می فرماید : از دامن زن به مرد به معراج رفته است . موضوعی که در فقه و حقوق باید پاسخ داده شود و در خصوص احکام زنان بسیار مهم است این است که : آیا احکام خاص زن و بلکه همه احکام اسلام به معنای عام لایتغیر است یا قابل تغییر؟! در دیدگاه اول، احکام اسلام همان‌طور که رسول خدا از طرف خدا آورده و توضیح و تبیین فرموده که تحت عنوان قرآن و سنت بر بشریت عرضه شده است و تعداد کمی از آن احکام در دل قرآن است و غالب آنها به عنوان روایات پیامبر و اهل بیت و در فقه سنی صحابه و اجماع مطرح است آیا این احکام تا قیام قیامت بدون تغییر و دست نخورده باقی است ؟ یا با تحولات اقلیمی و شرایط زمانی و مکانی قابل انعطاف و تغییر است ؟ من اطلاع کافی ندارم که از میان فقها و علمای اسلام ما چه تعدادی معتقد هستند این احکام لایتغیر است و چه تعدادی این احکام قابل تغییر است؟ فقط می دانم که اکثریت قاطع علمای اسلام معتقدند احکام اسلام قابل تغییر نیست و تعداد انگشت شماری معتقد هستند احکام قابل تغییر است. و الا اکثریت قاطع از شیعه و سنی بر این عقیده اند که حکمی که در زمان پیامبر و امیرالمونین و تا زمان غیبت امام زمان ابلاغ شده است ،حکم ابدی و غیرقابل تغییر است.
وی در باب تغییر شرایط احکام تصریح کرد: تعداد محدودی از علمای اسلام بر این نظر هستند اگر شرایط تغییر کرد احکام نیز تغییر می‌کند. استدلال آنان این است که می‌گویند احکام در زمان خودش عادلانه بوده و ویژگی حکم دینی این است که با عقل و فطرت و شرایط زمان سازگار باشد. نمی‌شود تحت شرایطی حکمی بیاید و و با تغییر شرایط آن حکم باقی بماند. امروز بچه‌های ۲ یا ۳ ساله هم در استفاده از رسانه های دیجیتال کارآمد و به روز شده اند ، در زمان قدیم ماها چیزی متوجه نبودیم. با توجه به تغییر زمان و فرهنگ نمی‌شود احکام یکسان باشد.
آیت الله روحانی تاکید کرد: کسانی هستند که برای تغییر پا به میدان گذاشتند مثل مرحوم آیت الله صانعی از شاگردان امام خمینی که معتقد شدند دیه زن و مرد یکسان است و احکام اسلام بر پایه عدالت است، و فتوا هم دادند. امام خمینی رضوان الله علیه به جد معتقد بودند احکام اسلام با تغییر شرایط زمان و مکان قابل تغییر است و این رایک اصل در اجتهاد پویا و به روز می‌دیدند و تاکید داشتند شرایط زمان و مکان در اجتهاد و استنباط تاثیر دارد و اگر شرایط تغییر کرده احکامی که در عربستان آمده این به درد سیبری در روسیه نمی‌خورد. حکم ثابتی که نتواند تغییر کند مثال آن است که سما در پیچ جاده، نپیچید! بسیاری از احکامی که در مورد زنان آمده می‌توان به روز کرد. فقهای ما باید بر احکام حجاب و اجبار بر حجاب بازنگری کنند و آنطور که عقل و فطرت می‌گوید پیش بروند.
