نام و چهره نورانى حضرت آیةالله پسندیده براى مقلدین امام، نام و چهرهاى آشناست و در آن سالهاى سخت خفقان که حتى بردن نام امام و پرداخت وجه شرعى به وکلاى امام جرم سنگین محسوب مىشد آن بزرگوار کار و موقعیت خویش را در شهرستان خمین رها کرد و افتخار وکالت شرعى امام خمینى را با همه خطراتش بر آسایش و آرامش زندگى ترجیح داد و با استقرار در منزل حضرت امام در قم، مطمئنترین حلقه ارتباط مقلدین و امام گردید.
رابطه متقابل حضرت امام خمینى و آیةالله پسندیده حقیقتاً مثال زدنى، و الگویى است در آداب اخوّت و معاشرت اسلامى. در یک سوى این رابطه فقیه و مرجعى نامدار و رهبرى برجسته چون امام خمینى قرار دارد که اندیشه و نهضت اسلامىاش جهان را درنوردیده و علاوه بر ایجاد و استقرار نظام اسلامى در ایران موج دین گرایى و اسلام خواهى را در جهان طنین افکنده است و در سوى دیگر برادرى بزرگ که سالهایى چند سمت سرپرستى و استادى امام را داشته است. اسناد و نامههاى امام و خاطرات فراوانى که یاران و آشنایان آن حضرت نقل کردهاند جز این گواهى نمىدهند که امام خمینى در تمام مدت عمر حتى یکبار از منش اسلامى در برخورد متواضعانه و سراسر تجلیل و احترام با برادر بزرگ خویش عدول نکرده است. این تکریم و تواضع نه تنها در امور مهم و مراودات آن دو بزرگوار و نه تنها در نوع خطابها و نامهها و رفتار در مجالس رسمى بلکه در جزئىترین مسائل نیز فراوان به چشم مىخورد. علیرغم موقعیت برجسته امام و انتظار و پذیرش عمومى، حضرت امام هیچگاه حاضر نشد قدمى جلوتر از برادر بزرگ خویش حرکت کند و پیش از او از محلى خارج و یا وارد شود. از زبان یادگار امام شنیده و خواندهاید که حتى در حساسترین لحظات تاریخى انقلاب در روز12 بهمن که میلیونها چشم براى خروج امام از هواپیما لحظه شمارى مىکردند، آن حضرت حاضر نشد پیش از آنکه آیةالله پسندیده از هواپیما خارج شود، بیرون روند.
تمام نامههاى حضرت امام خطاب به ایشان با نهایت توجه و احترام و تکریم مرقوم شدهاند. نامهها با عناوینى همچون «حضور مبارک حضرت مستطاب حجةالاسلام والمسلمین آقاى پسندیده دامت برکاته» و بعضاً مطالب نامه با جمله: «فدایت شوم» و یا «تصدقت گردم» آغاز مىشود و در اغلب آنها تقاضاى توجه به سلامتى و ابراز نگرانى از مختصر کسالت ایشان به چشم مىخورد. در صدها نامهاى که حضرت امام از نجف اشرف به فرزند عزیزشان حاج احمد آقا رحمةالله علیه و یا دیگر فرزندان و منسوبین نوشتهاند کمتر نامهاى دریافت مىشود که در آن توصیه و سفارش رعایت حال و احترام آیةالله پسندیده و به تعبیر امام: «حضرت آقا» نشده باشد.
چند نمونه از این توصیهها:
خدمت حضرت حجت الاسلام والمسلمین عم مکرم سلام برسانید. براى ایشان نگران هستم. مىترسم این رفت و آمد براى مزاج ایشان ناراحتى تولید کند و موجب استراحت ایشان در قم فراهم نباشد.
پدرت (صحیفه امام،ج 2،ص336)
... حضرت آقاى عموى معظم مادامى که قم هستند خیلى مواظبت از ایشان بکنید هم از جهت کرسى و مکان و هم از حیث غذا و سایر امور خصوصاً احترامات.(همان،ج20،ص328)
... خداوند تعالى به شما توفیق عنایت کند. حضرت آقا را تنها نگذارید. البته به ایشان نباید بد بگذرد.(همان،ص 430)
... از مواظبت آقاى عمّ بزرگوار کوتاهى نکنید. ایشان ضعیف المزاج هستند و باید رسیدگى شوند.(همان،ج3،ص40)
... خدمت آقا سلام برسانید و به ایشان در این هواى سرد زمستانى خدمت کنید نبادا بد بگذرد.(همان،ج2،ص499)
... خدمت حضرت آقاى عمّ محترم سلام برسانید، مرقومات ایشان تماماً جواب داده شده است و فرستاده شده است.(همان،ص393)
... جواب مرقوم آقاى عمو را از طریق دیگر فرستادم. امید است برسد. از ایشان خیلى توجه کنید و خدمت به ایشان فرض است از براى شما(همان،498)
حقیقتاً فرزندان امام نیز در طول دوران تبعید آن حضرت و سالهاى پس از پیروزى انقلاب، سفارش اکید پدر را به شایستهترین نحو ،عملى ساختند و پس از رحلت امام، یادگار عزیز آن حضرت مرحوم حاج احمد آقا چونان فرزندى مهربان به مراقبت و حتى پرستارى از عموى بزرگوارش که بنا به دعوت حاج احمد آقا به محلى در جوار منزل ایشان نقل مکان نموده بود پرداخت و پس از ارتحال یادگار امام، فرزند برومند ایشان به شایستگى تمام وصیت پدر را در خدمت به حضرت آیةالله پسندیده تا آخرین لحظات حیات ایشان عملى نمود.
نکته حائز اهمیت آنکه اختلاف رأى و نظر آیةالله پسندیده با امام در مواردى از مسائل مختلف جزئى و کلى که با صراحت و صمیمیت توأم با احترام در نامههاى ایشان یافت مىشود، کمترین اثرى بر رابطه متواضعانه و آکنده از احترام و تکریم امام نسبت به ایشان نداشت چنانکه این اختلاف سلیقهها نه تنها بر میزان اطاعت و ارادت آیةالله پسندیده به حضرت امام اثر منفى نداشت، بلکه میزان احترام و تبعیت کامل معظم له نسبت به رهبر کبیر انقلاب اسلامى در مکاتبات سالهاى اخیر ایشان افزونتر از گذشته گردیده بود و در عین حالى که نقطه نظرات خویش را صادقانه و صریح عرضه مىنمود، نسبت به صحت و سقم آنها نظر امام را جویا مىشد و در مقام عمل آنچه را که امام مىخواستند عیناً اجابت مىکرد و در این مقام تا به آنجا پیش رفته بود که حتى سفر خویش و نقل موقت مکان از قم به تهران را نیز از محضر امام کسب تکلیف مىکرد. آن فضاى آزاد و آزاد اندیشى و این رفتار متواضعانه و کریمانه و این رابطه سراسر محبت و صمیمیت و مسئولیت پذیرى که قریب به یک قرن بین این دو بزرگوار جارى و سارى بوده است حقیقتاً درسى است آموزنده براى ره جویان وادى تعلیم و تربیت.
نامه حضرت امام از ترکیه به آیةالله پسندیده
20 محرم الحرام 1385{1خرداد1344}
بسم الله الرحمن الرحیم
حضور محترم جناب مستطاب حجتالاسلام والمسلمین آقاى پسندیده- دامت برکاته.
به عرض عالى مىرساند: انشاءالله تعالى وجود محترم خالى از نقاهت و ملال است. سعادت و عزت آن حضرت را از خداوند تعالى مسئلت مىنماید. حال اینجانب بحمدالله و له الشکر خوب است و به هیچ وجه نگرانى ندارم و جنابعالى و سایرین هم نگران نباشید، آنچه خداوند تعالى مقدّر فرموده عین صلاح است از خداوند تعالى خواستار است که ما را راضى فرماید از مقدرات. خدمت همه خویشاوندان سلام برسانید. والسلام علیکم و رحمةالله
مصطفى بحمدالله سالم و سلام ابلاغ مىنماید.
روحالله الموسوى خمینى
صحیفه امام،ج1،ص438
بسم الله الرحمن الرحیم
چون در این اوقات وصول قبوض وجوه به اینجانب و ایصال به صاحبان وجوه بسیار مشکل است، لهذا به جمیع اهالى محترم ایران و افغانستان و پاکستان و سایر بلاد اعلام مىنماید که مهر و امضاء حضرت مستطاب حجت الاسلام والمسلمین آقاى حاج سید مرتضى پسندیده دامت برکاته- اخوى معظم اینجانب و وکیل من در این امور، به منزله مهر و امضاى اینجانب است و مؤمنین هر چه وجوه از هر بابت به معظم له برسانند، مورد قبول اینجانب است و برئ الذّمه مىشوند و محتاج به مهر و امضاى اینجانب نیستند.
والسلام على المؤمنین و عبادالله صالحین
تاریخ 20 شهر جمادى الثانیه 1395
روحالله الموسوى الخمینى
صحیفه امام،ج3،ص95
برادر بزرگوارم قربانت شوم
شما را به خداى متعال قسم مىدهم به حرفهاى دکتر ترتیب اثر دهید. چرا موجب نگرانى همه مىشوید؟خداوند لازم نموده است که در مواقع احتمال ضرر، انسان از آنچه موجب است اجتناب کند اگر چه ترک حج وصوم و صلوة باشد.
همان،ج20،ص30
نام و چهره نورانى حضرت آیةالله پسندیده براى مقلدین امام، نام و چهرهاى آشناست و در آن سالهاى سخت خفقان که حتى بردن نام امام و پرداخت وجه شرعى به وکلاى امام جرم سنگین محسوب مىشد آن بزرگوار کار و موقعیت خویش را در شهرستان خمین رها کرد و افتخار وکالت شرعى امام خمینى را با همه خطراتش بر آسایش و آرامش زندگى ترجیح داد و با استقرار در منزل حضرت امام در قم، مطمئنترین حلقه ارتباط مقلدین و امام گردید.
به لحاظ ارتباط دیرین و گسترده حضرت امام با آیةالله پسندیده و اعتماد عمیق امام به ایشان و صداقت و امانتدارى معظم له نسبت به امام هیچکس به اندازه آیةالله پسندیده در انتقال اخبار و گزارش مسائل مختلف قبل و بعد از پیروزى انقلاب اسلامى با امام خمینى مکاتبه نداشته است.
تعداد نامهها و گزارشهاى باقیمانده از آن بزرگوار از هزار متجاوز است.
ایشان به عنوان وکیل امین امام و پیام رسان امین مردم آنچه را که در ملاقاتها و نامهها از ایشان خواسته بودند تا به اطلاع امام برساند عیناً و در نهایت امانتدارى طى نامههایى پیاپى به حضرت امام منعکس مىنمود.
این نامهها سرشار از نکتههاى خواندنى و حاوى نقطه نظرات شخصى ایشان از کلىترین مسائل گرفته تا بیان جزئىترین خبرها و نقل گفتهها و شنیدههاى بىشمار مردم و بیان مشکلات و درد دلهاى اقشار مختلف و بخصوص بیان نقطه نظرات گروهها و جریانات سیاسى در مسائل گوناگون نهضت و امور اقتصادى و سیاسى و جنگ و ... مىباشد.
بسیارى از نامههاى رسمى ایشان با جمله «جعلت فداک» یا «روحى فداک» شروع مىشود که حاکى از محبت و اطاعت و اعتقاد عمیق قلبى آن بزرگوار به حضرت امام مىباشد و در اینجا تنها به چند نمونه از این نامهها بسنده مىکنیم:
18 ج 84 2 (آبان ماه 43)
به عرض حضور مبارک مىرساند: روزنامه اطلاعات در صفحات وسط تقریباً حدود بیست سى کلمه در هفته گذشته 21 یا 22 یا 23 مهر ماه نوشته بود: «سپس لایحه الحاق ایران به پیمان وین تصویب شد» دیگر هیچ مطلبى ننوشته بود. در کیهان هم ظاهراً همینطور بوده و مجاز نیستند چیزى بنویسند. آنچه تقریباً مظنون یا معلوم است این است که در دو سه ماه قبل این موضوع در مجلس سنا مطرح شده و مذاکره هم شده و تصویب نمودند ولى اجازه طبع آن داده نشده و بعداً در همان 21 یا 22 مهر در مجلس شورا مطرح و تصویب شده و آقاى مهندس ریاضى از دست این قانون مىگویند به آمریکا فرار کرده که در ایران نباشد. و اما مطلب این است که براى مصونیت آمریکاییها و مستشارهاى آنها این پیمان
تصویب شده که ایران به پیمان وین ملحق مىشود و ظاهراً پیمان این است که ممالک کاملة الوداد باید در ممالک همدیگر از تعرّضات قانونى و غیره مصون نباشند و اگر تخلف یا جرایمى کردند در سفارتخانه خودشان رسیدگى و محاکمه شود و در واقع مثلًا اتباع ایران در ایران باید هر گاه با آمریکاییها اختلاف داشتند در سفارت آمریکا محاکمه و رسیدگى شود.
الداعى سید مرتضى پسندیده
****
اول جمادى الاول 84 (مهرماه 1343)
به عرض حضور مبارک مىرساند:
... بعضى تقاضا داشتند یک نفر براى امام جماعت و مسجد و منبر تعیین فرمایید، ولى فعلًا اقتضاء ندارد تا رمضان چه پیش آید.
... هر گاه بخواهید اعلام خطر فرمایید باز اسرائیل و عمال اسرائیل در ایران و بهائىها را رها نفرمایید که مع الاسف تحت حمایت دول بزرگ براى اضمحلال اسلام و تضعیف دیانت و علماء کوشش دارند. خیلى اهانت به مقامات نباشد .... از قانون در ایران فقط اسمى باقى مانده. دادگسترى نیز قادر نیست انجام وظیفه نماید. از قانون اساسى اسمى باقى نمانده. به قول شاعر: «از گربه همان گوشى و دمى هست و را باقى همه عنکبوت را مىماند. »
ایام سعادت و برکات مستدام، ظل عالى برقرار
الداعى سید مرتضى پسندیده
****
شب 17 شهر صفر 84 (تابستان 1343)
روحى فداک
با تقدیم دعوات، چون هواى قم گرم و ناراحت کننده است، هر گاه اجازه و صلاح بدانید تابستان را در تهران در حالت استراحت باشم و در این صورت مقرر فرمایید پنجم یا ششم شوال یک ماشین براى ساعت هشت و نیم صبح باشد که تهران در منزل بنده زاده اقامت کنم و اگر صلاح در ماندن قم است توقف کنم. زیادتر تصدیع ندهم و عرضى ندارم ...
والسلام علیکم و الرحمة سید مرتضى پسندیده
****
18 حج 404
روحى فداک
با تجدید دعوت و تبریک عید سعید غدیر، با بودن داعى در تهران مجوزى براى امضاى قبوض رسید به اسم داعى و امضاى چکهاى بانکى و پرداخت به مؤسسه تعاون اسلامى قم براى قم به نظرم نمىرسد. عقیده دارم آقاى تهرانى (آقاى حاج شیخ محمد صادق*) یا آقاى قرهى یا آقاى اسلامى هر کدام را صلاح مىدانید تعیین فرمائید و مرا معاف فرمائید یا داعى به آقاى قرهى و آقاى تهرانى اختیار امضاء بدهم بسته به نظر عالى است.
*شیخ محمد صادق تهرانی(کرباسچی)
