علوم و عالمانِ «گمراه کننده»؟

پایگاه خبری جماران: اخیراً آقای محمد مهدی میرباقری، عضو خبرگان رهبری و رئیس فرهنگستان علوم اسلامی قم و از نظریه‌پردازان در باب نسبت بین علم و دین؛ اظهار داشته است: «متاسفانه در حوزه علمیه تولیدات فیلسوفان نجس غربی خوانده می‌شود؛ این کتاب‌ها کتب ضاله است و انسان تا وقتی فرقان ندارد، نباید به سراغ آن برود». در ارتباط با این سخنان چند نکته قابل توجه است:

  1. ایشان گفته «تولیدات فیلسوفان نجس غربی»، این «نجس» هم می‌تواند صفت «تولیدات» باشد و هم صفت «فیلسوفان» و از آنجا که تولیدات را در ادامه با صفت «ضالّه=گمراه کننده» نوازش داده، ظاهر می‌شود مرجع صفت فیلسوفان هستند. البته غالب بلکه اغلب قریب به اتفاق فیلسوفان غربی، از «اهل کتاب» هستند و اهل کتاب[یهودیان، مسیحیان، زرتشتیان] به فتوای بسیاری از مجتهدان گذشته و اخیر، طاهر و پاک هستند و دلیلی ندارد که یک فقیه شیعه حتی اگر خود قائل به نجاست اهل کتاب باشد، با این صراحت و اطلاق آنان را نجس بخواند و علیه شیعه و فرهنگ آن، بهانه به دست مخالفان بدهد.

  2. در فراز آخر می‌گوید: «انسان تا وقتی فرقان ندارد، نباید سراغ این کتاب‌ها برود»، باید دید منظور ایشان از «فرقان» چیست؟ اگر تسلط کامل به مبانی قرآن و سنت است[که ظاهراً چنین می‌باشد]، باید گفت متسلط واقعی بر این مبانی مانند شهید مطهری است و رسیدن به چنین درجه‌ای از تسلّط برای عموم مردم، انتظاری حاصل نشدنی است و اگر برای مراجعه به کتب دانشمندان غیر مسلمان چنین شرطی بگذاریم، در حقیقت همه را از استفاده از این کتب علمی محروم و ممنوع ساخته‌ایم و این بزرگترین ضربه‌ای است که می‌توان بر پیکر علم و دانش در جامعه اسلامی زد.

 امّا اگر منظور از فرقان، عقل و منطق و برهان باشد، باید گفت خداوند در فطرت و خلقت همه انسان‌ها این فرقان را قرار داده و با این فرقان است که امت‌های گذشته و عرب جاهلی توانست با بعثت پیامبران و رسول خاتم(ص) مواجه شوند و حقانیت آن را تشخیص دهند و بدان بگروند. ما باید به تبع رسالت انبیا گنجینه مدفون عقل در وجود انسان‌ها را از زیر رسوبات هوا و هوس بیرون کشیده، شکوفا سازیم تا با تمسّک به آن، با سخنان مختلف از جمله رهاوردهای علمی دانشمندان غربی مواجه شوند و حق را بگیرند و باطلش را رد کنند و البته دانشمندان متعهّد هم با بیان و روشنگری، یاور عموم در شناخت سره از ناسره می‌باشند.

 3. نکته مهم و اصلی این یادداشت این است که به چه اعتبار «تولیدات فیلسوفان غربی» کتب «ضالّه و گمراه کننده» نامیده می‌شود؟ فلسفه، علمی «عقلانی و برهانی» است و عقل، نور و پیامبر باطنی خدا در وجود تک تک انسان‎ها اعمّ از غربی و شرقی است. خداوند خالق همه انسان‌ها است و همه، مخلوقات او و به یکسان مورد مهر و محبت اویند و هر انسانی در هر جای جهان به تأملات عقلی همت کند و به قول معروف بفلسفد؛ از نور عقل بهره گرفته است. البته ممکن است فیلسوفی هوا و هوس را بر عقل غلبه داده و عقلش، محکوم و مغلوب شده و هوا و هوسش به زبان عقل سخن بگوید که در این صورت عقل دیگران می‌فهمد سخنگو، هوای اوست نه عقلش.

 4. محصول عقل انسانی، «نور و هدایت» است و شرقی و غربی ندارد. این که مردمی بگویند: «ما به رهاورد وحیانی پیامبران ابراهیمی گردن نمی‌نهیم زیرا شرقی هستند و ما مثلا غربی هستیم» همانقدر باطل است که کسی بگوید «ما به رهاورد فلسفی فیلسوفان غربی گردن نمی‌نهیم، چون غربی هستند». همچنان که حقیقت دین و حقیقت پزشکی و حقیقت شیمی و ...، علم و نور است، حقیقت فلسفه و عقلانیت هم علم و نور است و شرقی و غربی ندارد. ما باید رهاورد فیلسوفان غربی را با معیار عقل و وحی[که هر دو همراستا و مؤید یکدیگرند] بسنجیم و در صورت همراستا بودن، بدان گردن نهیم و در صورت همراستا نبودن، نپذیریم. علم و عالم به هیچ زمان و مکانی تعلّق ندارد. علم حقیقتی فرازمانی و فرامکانی است و عالمان نیز خادمانی فرازمانی و فرامکانی‌اند و بشر به درک علمی همه عالمان محتاج است و همه آنان برای بشر، خادم و محترمند؛ خواه غربی باشند یا شرقی و خواه مربوط به قرن‌های گذشته باشند یا امروز. امید است که نگاه به علم و دانش که نور، حق و مفید برای دنیا و آخرت بشر است، نگاهی حق و دور از تعصبات قومی، قبیله‌ای، نژادی، دینی و مذهبی باشد.