سال گذشته به مناسبت ایام ماه مبارک رمضان سلسله یادداشت هایی از حجت الاسلام و المسلمین حسین مستوفی با موضوع «شرح دعای 44 صحیفه سجادیه(ع)» منتشر کردیم. امسال نیز بنا داریم در همین ایام این موضوع را ادامه دهیم.
پایگاه خبری جماران: در ادامه بخش پانزدهم مجموعه یادداشت های شرح دعای چهل و چهار صحیفه سجادیه را می خوانید:
«اَللَّهُمَّ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ الِهِ، وَ قِفْنا فیهِ عَلى مَواقیتِ الصَّلَواتِ الْخَمْسِ بِحُدُودِهَا الَّتى حَدَّدْتَ، وَ فُرُوضِهَا الَّتى فَرَضْتَ، وَ وَظآئِفِهَا الَّتى وَظَّفْتَ، وَ اَوْقاتِهَا الَّتى وَقَّتَّ، وَ اَنْزِلْنا فیها مَنْزِلَه الْمُصیبینَ لِمَنازِلِها، الْحافِظینَ لِاَرْکانِها، الْمُؤَدّینَ - لَها فى اَوْقاتِها عَلى ما سَنَّهُ عَبْدُکَ وَ رَسُولُکَ - صَلَواتُکَ عَلَیْهِ وَ الِهِ - فى رُکُوعِها وَ سُجُودِها وَ جَمیعِ فَواضِلِها عَلى اَتَمِّ الطَّهُورِ وَ اَسْبَغِهِ، وَ اَبْیَنِ الْخُشُوعِ وَ اَبْلَغِهِ»
«خدایا بر محمد و خاندانش درود و رحمت فرست، و در این ماه ما را آگاه ساز بر زمان های نمازهای پنجگانه با حدودی که تعیین کرده ای و واجباتی که قرار داده ای و شرایطی که معین کرده ای و زمان هایی که مشخص کرده ای، و ما را در نماز در جایگاه بهره وران منازل نماز قرار ده که ارکان آن را حفظ کرده اند و حق نماز را در وقت خودش بر آیین بنده و فرستاده ات -درود و سلام تو بر او و خاندانش باد-، در رکوع و سجده آن و همه برتری های آن با کاملترین طهارت و آشکارترین و رساترین خشوع به جا آورده اند»
امام سجاد علیه السلام، در این قسمت دعا از خداوند توفیق ادای فریضه نماز را به بهترین و کاملترین صورت می خواهد، امام علیه السلام می خواهد که وقت نماز پاس داشته شود، ارکان و واجبات و حدود آن حفظ گردد، طهارت آن به بهترین وجه و رکوع و سجده و خشوع و خضوع آن رعایت گردد و با پیروی سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم، بهترین نماز به جا آورده شود و به جایگاه ویژه در مقام نماز گزاران دست یازیده شود.
معانی لغات و مراد و مقصود آن و جمله ها را در چند شماره زیر بیان می کنیم:
1- حد، عبارت از تمیز دهنده و جدا کننده چیزی از چیز دیگر است و «محدوده» نیز، از آن می آید؛ فروض جمع فرض به معنای واجب است، و وظیفه، چیزی است که در کاری یا روزی ای و سهمی تعیین می کنند.
2- مراد از حد نماز در این عبارت، یا ارکان و حدود اصلی نماز است که آن را از دیگر اعمال جدا می کند و مشخص می سازد که در صورت نبود یکی از آنها و یا خلل در آن، نماز تحقق پیدا نمی کند و یا مراد همه احکام و خصوصیات نماز است که در این صورت فرض و وظیفه نیز جزء حدود می شود. در روایات، پیرامون حدود نماز مختلف سخن گفته شده است. در برخی روایات مهمترین حدود نماز چهار مورد شمرده شده است: شناخت وقت، توجه به قبله، رکوع، سجده. (وسائل الشیعه، ج۵، ص۴۷۲) و در روایتی دیگر هفت مورد: وضو، وقت، قبله، تکبیره الاحرام، رکوع، سجده و دعا. (بحارالانوار، ج۸۰ ، ص۱۶۳) و در برخی دیگر حدود نماز را مورد چهار هزار گفته اند. (کافی،ج۳ ،ص۲۷۲) و هریک از این روایات به معنا و مرادی نظر داشته اند، بنابراین نمی توان برای حدود نماز، معنا و تعداد مشخصی را تعیین کرد، و باید در هر جا به دنبال مقصود و مراد در همان حدیث و عبارت گشت.
3- واجبات نماز، فرائض نماز در روایات هفت مورد شمرده شده است: وقت، طهارت، توجه، قبله، رکوع، سجده، دعا.(من لایحضره الفقیه،ج۱ ،ص۳۴) ممکن است در دعای امام علیه السلام مراد از فرایض چیزهایی باشد که در برابر حدود و شرایط است در این صورت طهارت و... جزء واجبات نیست. (و الله اعلم). و مقصود از وظایف نیز می تواند همان شرایط نماز مانند طهارت، پوشش، قبله و... باشد.
آنچه باید در اینجا توجه کرد، این است که امام علیه السلام می خواهد نماز با همه اجزا و شرایط آن به کمال و تمام ادا گردد.
اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که معنا و مفهوم دعا این نیست که انسان کاری را از خدا بخواهد و خود بنشیند دست و روی دست بگذارد تا آن انجام شود. یا دعا در جایی است که انسان خودش هیچ نقشی ندارد، بلکه دعا در همان حال تلاش برای هر کاری است و دعا خواستن تحقق آن کار از خداست چون هیچ حول و قوه ای در عالم به غیر از حول و قوه الهی و از غیر او نیست و همه کارها به اراده او تحقق پیدا می کنند و ما باید از حق بخواهیم که او تحقق این امر را برای ما بخواهد. همچنین امام علیه السلام با این دعاها یک نماز کامل و تمام و وظیفه یک نمازگزار را بیان می کند که وی باید در نماز به دنبال چه ویژگی هایی باشد و برای تحقق آن از خدا کمک و استعانت بجوید.
4- یکی از مهمترین مسائل نماز، وقت نماز و ادای آن در وقت و هنگام آن است.
نمازهای پنجگانه هریک وقت مشخص و معینی دارند که پیرامون آن و احکام آن در کتاب های فقهی مباحث بسیاری آمده است. آنچه در اینجا باید اشاره کرد: نمازهای پنجگانه یک وقت فضیلت دارد که از ابتدای وقت هر نماز تا زمان خاصی می باشد. مثلاً برای نماز مغرب از ابتدای مغرب تا پایان حمره مغربیه (قرمزی موجود در طرف غروب خورشید) است. در روایات به جا آوردن نماز در این مدت تأکید فراوان شده است و تأخیر نماز از زمان فضیلت برای معذورین است، برخی فقیهان پیشین نیز چنین فتوا داده اند.
بنابراین، ادای نماز در وقت آن در دعای امام سجاد علیه السلام، آوردن نماز در اوایل وقت نماز و زمان فضیلت آن است و این زمان است که با روش پیغمبر صلی الله علیه و آله در ادای نماز همراه است، آوردن نماز در پایان وقت، نماز مطابق سنت رسول خدا (ص) نیست.
