گزارش جی پلاس از همایش سلامت روان و رسانه/خانیکی: با فرهنگ غیرعلمی در رسانه، کودکان را آسیب پذیر کردیم!

دکتر هادی خانیکی، معتقد است: این ما هستیم که کودک را آسیب پذیر می کنیم حال آنکه اگر راه درست را نشان دهیم، او از رسانه درست استفاده می کند و کمتر آسیب می بیند. به گزارش خبرنگار سبک زندگی جی پلاس؛ این استاد و پیشکسوت علوم ارتباطات در ششمین همایش سلامت روان و رسانه، گفت: سال ها دغدغه من این بوده که چرا در ایران ضعف گفت وگو داریم؟! حتی در حوزه های آکادمیک هم وقتی می خواهیم درباره علوم ارتباطات حرف بزنیم، دچار کج فهمی می شویم. خوشبختانه روی آوردن به تحقیقات میان رشته ای این نتیجه را در پی داشته که از روانپزشکی به رسانه نگاه کنیم و از رسانه به حوزه سلامت توجه داشته باشیم. وی به تغییر مفهوم کودکی در ایران اشاره کرد و ادامه داد: باید از کودکی فهم جدیدی به دست بیاوریم زیرا این تعریف تغییر کرده است و نمی شود آن را در چارچوب های گذشته مورد تحلیل قرار داد. کودک در گذشته، بزرگسال کوچک دیده می شد. این نگاه نادرست است و امروز اساسا با فقدان مفهوم کودکی مواجه هستیم. در خاورمیانه مفهوم کودکی با حمایت خانواده پیوند خورده و همه چیز در سلطه پدر است. وی ویژگی های کودک مدرن را اینگونه توصیف کرد: کودک مدرن، از بزرگسالان تمایز دارد و مجزاست. این شخصیت مبتنی بر کمبودها و صورت بندی های سلبی شکل گرفته که به نظر می رسد فاقد عقل و دانش و مهارت لازم است. ما در دوران مدرن برای کودکان جایگاهی قایل شده ایم، اما به سرعت از آن گذشته تا به بزرگسالی برسیم. کودک چیزهایی دارد که ما به عنوان بزرگسال نداریم. کودک کاش هایی که امروز با آن مواجه هستیم را می سازد. در تعاریف پسامدرن، کودک مایه رشک بزرگسال است. مفهوم کودکی، ساختارگرا، نوشونده و متمایز است؛ امروز از کودکی ها حرف می زنیم نه از کودکی زیرا کودکی تحت تاثیر زمان و مکان تغییر می کند. خانیکی فرهنگ رسانه را غیرعلمی دانست و گفت: جامعه معتقد است هر سوءتعبیر و نقیصه را هر گونه که باشد باید رسانه از بین ببرد. اینگونه است که فرهنگ نادرست رسانه ای ما برابر مطالعات علمی رسانه ای قرار می گیرد. ما باید کودک را به عنوان مصرف کننده، متعامل و تولید کننده بشناسیم و بدانیم مطالعات کودکی را نمی توان به موضوعی خاص محدود کرد. روانشناسی، اخلاق، حقوق و ارتباطات باید برای گفت وگو با کودک آماده شوند. ویژگی کودکان امروز، لج بازی یا در حقیقت مقاومت در برابر اداره شوندگی است. خوب است بدانیم حتی جنبش های اجتماعی هم بر علیه اداره شوندگی، ایجاد می شوند. حوزه خاص ارتباطی، در رسانه ای شدن دنیای کودکان ایرانی وجود دارد که با گسترش فناوری های ارتباطی و همینطور رسانه های جدیدی که به وجود آمده اند، ابزارهای ارتباطی مشترک بین رده های سنی را ایجاد کردند؛ تا جایی که بچه های کم سن و سال نیز ظرفیت تسلط بر گوشی هوشمند را دارند. این استاد دانشگاه ادامه داد: امروز مرزهای کودکی و بزرگسالی از میان رفته و فضای زیست کودکان، بزرگسالانه شده است. این مساله دموکراتیزه شدن اطلاعات در خانواده را ایجاد کرده که کودک در آن مصرف فعال دارد. مصرف رسانه دیجیتال نیز با تایید و حتی تحسین خانواده صورت می گیرد که در پی آن، دموکراتیزه شدن حوزه خصوصی و دگرگونی صمیمیت را می بینیم. احترام گذاشتن، احترام دیدن را حتی از سوی کودک طلب می کند. رابطه ناب با رفتار سلسله مراتبی تغییر کرده است که به هویت یابی کودک دامن زده شده و نهایتا دچار چند پارگی مشروعیت شده ایم. نقش حمایتی والدین تغییر کرده، افزایش فردگرایی روی داده و فضای خلوت کودک بیشتر شده است. در این فضای فناورانه آنچه قالب است و به ویژه در تلویزیون، تاکید بر مطیع سازی و سکوت کودک بوده که با مفهوم جدید کودکی تناقض دارد. خانیکی در پایان گفت: وقتی کودک به شهروند زودهنگام تبدیل شده، تنها راهکار ما بالا بردن سواد رسانه ای و تحلیل انتقادی خواهد شد. ما نمی توانیم در چارچوب قدیمی باقی بمانیم و به دنبال آن کودکی ایرانی را مورد مطالعه کنیم. نباید نگاه ما بر مصرف و چگونی کالاهای مصرفی تاکید کند و این زاییده نگاه سنتی است. ما هستیم که کودک را آسیب پذیر می کنیم حال آنکه اگر راه درست را نشان دهیم، او از رسانه درست استفاده می کند و کمتر آسیب می بیند.