هر جمعه و زمانی که در محله اویغورهای شهر ارومچی مردان مسلمان به مسجد و زنان محجبه برای خرید به این بازار می آیند به شدت از سوی ماموران پلیس زیر نظر قرار دارند. در مقابل آن مسجد پنج دستگاه ون پر از ماموران پلیس مستقر شده و در سوی دیگر خیابان دکه ای فلزی و قفس مانند در مقابل ورودی بازار نصب شده است و در این قفس سبز رنگ پنج مامور عصبی و تا دندان مسلح پلیس مردم را زیر نظر دارند. یک دختر دانشجوی اویغور که برای خرید لباس سنتی و روسری به بازار آمده است می گوید:" چینی ها فکر می کنند که ما دزد و تروریست هستیم. ما اویغورهای چین محدودیت های زیادی داریم اما چین کشور و سرزمین ماست".
تنش ها در محله غالبا اویغورنشین اردائوکیو واقع در شهر میلیونی ارومچی ظاهرا تحت کنترل درآمده است اما هنگامی که به راننده تاکسی می گوییم که به این محله می رویم می پرسد:" واقعا می خواهید به آن جا بروید؟ پس معلوم است نمی دانید که در آن محله اویغورها زندگی می کنند و چه آدم هایی هستند؟ پس اقلا مواظب وسایل خودتان باشید". چینی های موسوم به "هان" کمتر به این منطقه می آیند. زیرا در سال 2009 بود که درگیری های خونینی میان اویغورها و هان ها به وقوع پیوست و بیش از دویست نفر اعم از هان و اویغور جان خود را از دست دادند. و این بزرگ ترین درگیری قومی در تاریخ چین کمونیست محسوب می شود. ساکنان ارومچی نیز هنوز با وحشت از آن روزهای پنج سال پیش یاد می کنند.
البته دولت چین با خشونت هر چه تمامتر و تحت عنوان "حفظ ثبات" این ناآرامی ها را سرکوب کرد و امروز پلیس های سوار و پیاده شب و روز با سپر و کلاهخود در حال گشت زنی بوده و در بی شمار نقاط شهر دوربین های امنیتی نصب شده است. با این حال هنوز هم درگیری ها و ناآرامی هایی وجود دارد. چهارشنبه شب دو هفته پیش بود که به گفته مقامات چینی "گروهی از اوباش" به ایستگاه راه آهن بزرگ ارومچی حمله برده و با سلاح های سرد و دو بمب به جان عابران افتادند و بر اثر این حمله سه نفر کشته و 79 نفر زخمی شدند. در مورد عاملان این حمله هنوز اطلاع دقیقی در دست نیست اما رسانه های دولتی چین تنها از یک "حمله خشونت بار تروریستی" می گویند.
ارومچی در 2500 کیلومتری پکن قرار گرفته و در نگاه اول چندان تفاوتی میان این شهر و دیگر شهرهای بزرگ چین دیده نمی شود. در ارومچی نیز همان آسمان خراش ها و همان مجموعه آپارتمان های کهنه یادگار دوران سوسیالیستی وجود دارد و در این جا نیز مناطق صنعتی در حاشیه شهر و کنار جاده ها قرار گرفته و صد البته در این جا هم هوا به شدت آلوده است. اگر نبود آن مساجد که حتی در محله های جدید شهر نیز با آن مناره ها و گنبدها و آن هلال بالای آنها خودنمایی می کند، شاید هر بیننده تازه واردی فراموش می کرد که این جا در واقع پایتخت "منطقه خودمختار اویغورهای سین جیانگ" است. در این محله اویغورنشین زنان محجبه و مردانی با شب کلاه های سفید در حال آمد و شد دیده می شوند. در بسیاری از گوشه های خیابان ها گوسفند ذبح شده و در همان جا قطعه قطعه می شود. رستوران ها و هتل ها هم نام های اویغوری دارند و در هوا بوی غذاهای طبخ شده با گوشت گوسفند موج می زند، همان غذاهایی که بر روی گریل های کوچک در کنار خیابان ها پخته و به فروش می رسد. و بسیاری از این مردم حتی یک کلمه چینی هم نمی دانند.
هنگامی که در سال 1955 کمونیست های چینی این "منطقه خودمختار" را تاسیس کردند هنوز هم اکثریت جمعیت منطقه را مسلمانان تشکیل می دادند اما دولت چین طی سال ها و به ویژه در دهه های هفتاد و هشتاد مهاجرت هایی را به این منطقه سازمان داد و بدین ترتیب اکثریت جمعیت به هان های چینی رسید. با این حال بر پایه گزارش های رسمی هنوز هم 41 درصد جمعیت این استان را اویغورها تشکیل می دهند و 43 درصد از آن هان ها و بقیه ، به گفته مقام های چین، از آن سایر " اقوام واقلیت های ملی" است. فرماندار منطقه خودمختار یک اویغور و رییس پلیس که البته در مقام بالاتری از فرماندار قرار دارد یک هان است.
اما امروزه استان دورافتاده سین جیانگ در سایر نقاط چین شهرت دارد و آن را استان تروریسم عنوان می کنند. پس از فروپاشی شوروی و گسترش اسلام گرایی در کشورهای آسیای مرکزی، استان سین جیانگ از همان سال های دهه نود همواره شاهد حملاتی علیه تاسیسات چینی و شاهد برخوردها و درگیری هایی میان اویغورها و هان ها بوده است. افزون بر آن جنبشی اسلامی برای ترکستان شرقی مستقل نیز وجود دارد ، همان کشوری که تنها برای مدتی کوتاه در ده های سی و چهل در سین جیانگ وجود داشت.
دولت چین اما با تمام قوا و با دست آهنین علیه آن چه که "مثلث شوم" افراط گرایی، بنیاد گرایی و تروریسم می نامد وارد عمل می شود. اما به این صورت هرگز آرامش به این استان بازنگشته است و بر اساس گزارش های رسمی در سال گذشته در این استان که یک ششم مساحت چین را در بر می گیرد یکصد مورد "حمله" انجام گرفته است. در غالب این حملات پاسگاه ها و ایستگاه های پلیس مورد حمله قرار گرفته و حمله کنندگان با چاقو و یا مواد منفجره به این محل ها هجوم برده و البته در غالب موارد نیز ماموران پلیس در همان محل حمله کنندگان را به رگبار گلوله بسته و یا تیرباران کرده اند. به گفته "هوانگ وای" معاون فرماندار، اکثر این حملات در مناطق به شدت فقیر جنوب استان انجام گرفته است.
در این میان به نظر می آید که خشونت ها از سین جیانگ به سایر مناطق چین نیز سرایت کرده است. همین سال گذشته بود که یک خانواده اویغور یک خودروی جیپ را در میان انبوه جمعیت حاضر در میدان صلح آسمانی پکن منفجر کردند و شش نفر بر اثر این حمله کشته شدند. در آن زمان پلیس چین تروریست های اویغور را مسئول این حمله اعلام کرد. در ماه مارس نیز گروهی از اویغورها در ایستگاه راه آهن شهر مرکزی کونمینگ واقع در جنوب چین یک حمام خون به راه انداختند. در این حمله مسافران منتظر در ایستگاه با چاقوهای بلند مورد حمله قرار گرفته بودند و این حمله شبیه به حملاتی بود که امروزه در ارومچی انجام می گیرد. بر اثر آن حمله نیز 29 نفر کشته و شمار زیادی مجروح شدند. حمله کنندگان در آن محل پرچم دست سازی را نصب کردند که زمانی پرچک ترکستان شرقی بود.
"ژانگ لیجوان" پژوهشگر امور اقلیت ها و ساکن شهر ارومچی که خود یک هان و اهل استان سین جیانگ است می گوید:" ما اهالی استان سین جیانگ همواره مورد ظن قرار داریم. از روی شماره ملی ما متوجه می شوند که اهل سین جیانگ هستیم و حتی زمانی که سفر می رویم گاه هتل ها از پذیرفتن ما خوددداری می کنند و وقتی برای یافتن کار به استان های دیگر می رویم کسی به ما توجه نمی کند. باید توجه داشت که تنها یک گروه کوچک و افراطی مسئول این حملات است و نه همه مردم. البته این که چه عواملی باعث به وجود آمدن این زمینه مساعد برای افراط گرایی شده جای بحث دارد".
اویغورهای سین جیانگ همواره از محدودیت ها در آزادی مذهب شکایت دارند. آن دختر دانشجو در بازار ارومچی می گوید که در محل های کار و در دانشگاه ها پوشیدن لباس های بلند و روسری ممنوع است و خواندن نماز در اماکن عمومی نیز جرم محسوب می شود. مسلمانان اویغور حتی برای سفر به مکه نیز با محدودیت های زیادی روبرو بوده و تنها با موافقت مقامات دولتی می توانند برای ادای فریضه حج به عربستان سفر کنند. از سوی دیگر اویغورها از این مساله نیز ناراضی هستند که سیطره فرهنگ و زبان چینی، فرهنگ اویغور را در تنگنا قرار داده است.
اما هوانگ وای معاون فرماندار نظر دیگری دارد و می گوید:" اصلا این طور نیست. در مدارس سین جیانگ هم زبان چینی و هم زبان اویغوری تدریس می شود و اگر اویغورها بخواهند شغل خوبی پیدا کنند دانستن زبان چینی به آنها کمک می کند". آقای وای ادعا می کند که در سین جیانگ بیشترین تعداد مسجد در مقایسه با جمعیت مسلمان وجود دارد و از این نظر این استان در دنیا مقام اول را دارد:" در سین جیانگ آزادی مذهب وجود دارد و تنها انجام فرایض مذهبی با محدودیت هایی مواجه است. این امری عادی است که به هنگام کار و در اماکن عمومی کسی اجازه عبادت نداشته باشد. با این حال مقام های چینی در مورد اویغورها نرمش نشان می دهند. به عنوان مثال اگر به هنگام صرف غذا یک مسلمان در میان ما باشد گوشت خوک سرو نمی شود. این نه سیاست دولت چین بلکه افراط گرایی مذهبی است که به خشونت و ترور می انجامد".
ژانگ لیجوان یا همان پژوهشگر امور اقلیت ها می گوید:" تا سال 2008 مشکلات قومیتی چندانی در سین جیانگ وجود نداشت اما بعدها وضعیت وخیم شد". این پژوهشگر علت اصلی این مساله را تحولات اقتصادی می داند و در ادامه می گوید:" سین جیانگ در پنج سال گذشته یک جهش اقتصادی را تجربه کرده است. و ترور و تنش ها در واقع پاسخ نیروهای افراطی به مدرنیزه شدن سریع سین جیانگ است زیرا این مدرن سازی عادات زندگی مردم را تغییر داد و در برخی مواقع روسری و برقع به کناری گذاشته شد و این وضعیت از نظر بسیاری از پیروان اقوام قابل قبول نیست".
دولت مرکزی چین برای توسعه و برقراری آرامش در این استان طی سال های گذشته پول زیادی هزینه کرده است. شی جین پنگ دبیرکل حزب کمونیست چین از یک "کمربند اقتصادی جاده ابریشم جدید" می گوید و سین جیانگ را چهارراه مهم تبادل کالا میان آسیای مرکزی و اروپا عنوان می کند. پول های هزینه شده از سوی پکن در این استان سرمایه گذاران و دلالان زیادی را از دیگر بخش های چین به سین جیانگ کشانده و این مساله در شهر کهن و کویری کاشگر بیشتر نمایان است.
شهر کاشگر با هواپیما دو ساعت با شهر ارومچی فاصله داشته و در حاشیه صحرای تاکلاماکان در منتهی الیه غرب چین قرار گرفته است. کاشگر بیش از دو هزار سال مرکز تجارت جاده ابریشم به شمار می آمد و به خاطر بازارها و معماری اسلامی اش شهرت داشت. تا همین ده سال پیش این شهر کهن و دورافتاده با آن خانه های گلی و مسجد های کوچک شبیه به مکان های کتاب معروف هزار و یک شب به نظر می آمد.
اما امروز در کاشگر توریست ها در ساختمان های بلند پذیرایی می شوند و دور تا دور این شهر بیابانی را برج های مسکونی شیک فرا گرفته است. در برخی نقاط ویلاها و خانه هایی به سبک اروپایی و برج های کلیسا در حال ساخت است و دولت مرکزی تصمیم دارد در کاشگر یک "منطقه ویژه اقتصادی" تاسیس کند که در نوع خود اولین مرکز از این نوع در اعماق غرب چین محسوب خواهد شد. مدیریت شهر کاشگر نیز مبلغ پانصد میلیون دلار برای ساخت یک برج 76 طبقه در نظر گرفته است و این برج در واقع "مرکز توسعه کاشگر" خواهد شد.
دولت پکن با اعطای تسهیلات مالیاتی به سرمایه داران مناطق ساحلی آنها را به سرمایه گذاری در کاشگر تشویق می کند اما همه این سرمایه گذاری ها و مدرن سازی ها و رشد اقتصادی در واقع تنها به سود چینی های هان است. یک مهندس اروپایی که از چند سال پیش در کاشگر کار می کند می گوید:" کاشگر از چهار سال پیش شاهد موج مهاجرت چینی های هان است و شهری که در واقع به اویغورها تعلق دارد به دست بازرگانان چینی زیر و رو می شود. بسیاری از صاحبان شرکت ها و اماکن تازه ساز نیز از خارج از این شهر به این جا آمده اند".
همزمان بخش قدیمی و تاریخی کاشگر نیز که محل زندگی ده ها هزار خانواده اویغور به شمار می آید به صورت دستوری تخریب شده و تغییر داده می شود. مرکز کاشگر با صدها سال قدمت با آن کوچه های تنگ از نظر دولت مرکزی چین در برابر زلزله امن نیست و به همین خاطر پکن فرمان تخریب آن را صادر کرد. در سال 2010 پروژه بزرگ "ترمیم و نوسازی" آغاز شد که البته در این میان پنجاه هزار سکنه این منطقه در واقع بی خانمان شدند. به همه صاحبان خانه های شهر قدیمی ابلاغ شد که باید خانه های گلی خود را به خانه های بتونی و مقاوم در برابر زلزله بدل کنند اما دولت تنها یک سوم هزینه آن را تقبل می کند. هر کس که چنین پولی ندارد باید به اجبار به مجتمع های آپارتمانی نقل مکان کند. بدین ترتیب البته ظاهر شهر قدیمی کاشگر حفظ می شود اما آن دیوارهای گلی تنها لایه نازکی از گل است که بر روی دیوارهای سیمانی خانه های جدید کشیده شده است. و بدین صورت شهر جدیدی در کسوت شهر قدیمی کاشگر سر از زمین بیرون می آورد که تنها برای توریست ها جذاب است.
یک نانوا از اهالی شهر قدیمی کاشگر می گوید:" خانه من در زلزله آسیب دید و حال باید خودمان هزینه تعمیر خانه هایمان را تامین کنیم". یکی دیگر از اویغورهای ساکن کاشگر نیز می گوید:" من نمی دانم که پول های دولت در کجا خرج می شود اما برای ما اویغورها زندگی در این جا بسیار دشوار شده است. وضعیت در کاشگر به مراتب تنش آلود تر از ارومچی است".
از نظر بسیاری از چینی ها ، کاشگر سرزمین اصلی جدایی طلبان است. پس از حملات متعدد به پاسگاه ها و مراکز پلیس اقدامات امنیتی تشدید شده و در ورودی هتل ها و سوپرمارکت ها همه جیب ها و کیف های افراد بازرسی می شود. بر سر در بسیاری از اماکن نیز این جمله به چشم می خورد:" حمل هرگونه فیلم ویدیویی و غیره که محتوای خشونت آمیز و تروریستی داشته باشد اکیدا ممنوع است". مدیریت این استان علت بیشتر حملات تروریستی را همان فیلم هایی می داند که تروریست های جهادی در اینترنت قرار می دهند.
به عقیده آن مهندس اروپایی اما غالب این درگیری ها و تنش ها به دلیل همین پروژه هایی است که از سوی دولت و کارگزاران آن به مردم تحمیل می شود و صدای این مردم به گوش کسی نمی رسد:" اویغورها نمی توانند از حقشان دفاع کنند. هر زمان که صدای اعتراضشان بلند شود هم به سرعت انگ تروریست و جدایی طلب به آنها می زنند". همین هفته پیش بود که شی جین پنگ دبیرکل حزب کمونیست دیداری از استان سین جیانگ و شهر ارومچی داشت و از نزدیک پروژه ها و تاسیسات جدید را بازدید و با برخی از مردم صحبت کرد. دبیرکل حزب کمونیست اما کوتاه زمانی پیش از این سفر خطاب به اعضای دفتر سیاسی حزب با لحنی خشمگینانه گفته بود: "باید دیواری از فولاد و آهن در برابر تروریسم کشیده شود. دولت نباید اجازه دهد که این تروریست ها مثل موش های کثیف در خیابان ها زوزه بکشند و راه بروند. هر کجا که این موش ها را دیدید باید آنها را از بین ببرید".
منبع: شفقنا به نقل از فرانکفورترآلگماینه
