قرار بود این نیرو ها از طبس با هلی کوپتر به سوی تهران حرکت کرده و در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی ) فرود آیند و سپس با لباس مبدل ، به سفارت آمریکا در تهران حمله کرده و گروگان ها را آزاد کنند. طبق این نقشه ، آنان پس از پایان فعالیتشان، از همین راه به طبس رفته و از آنجا با هواپیما از ایران خارج می شدند.
پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران: در روز ۵ اردیبهشت ۱۳۵۹ تفنگداران ارتش آمریکا در عملیاتی که بعد‌ها فاش شد نام آن «دلتا» بوده است، با هدف آزاد کردن گروگان‌های این کشور که در سفارت آمریکا در تهران تحت مراقبت بودند، در صحرای طبس پیاده شدند.
قرار بود این نیرو‌ها از طبس با هلی‌کوپتر به سوی تهران حرکت کرده و در ورزشگاه امجدیه (شهید شیرودی) فرود آیند و سپس با لباس مبدل، به سفارت آمریکا در تهران حمله کرده و گروگان‌ها را آزاد کنند. طبق این نقشه، آنان پس از پایان فعالیتشان، از همین راه به طبس رفته و از آنجا با هواپیما از ایران خارج می‌شدند.
فرودگاه‌های نظامی مصر، عمان و عرشه ناو هواپیمابر آمریکا در دریای عمان از مراکز عمده برخاستن هواپیما‌ها و هلیکوپترهای مهاجم آمریکا برای فرود در منطقه طبس بود. ناو هواپیمابر نیمیتس نیز چهار ماه پیش از این حمله ـ دی ۱۳۵۸ ـ در چارچوب نیروهای موسوم به «واکنش سریع» وارد خلیج فارس شده بود. حمله نظامی آمریکا به طبس، دو هفته پس از آن صورت گرفت که دولت این کشور در اقدامی یک جانبه، روابط کشورش را با جمهوری اسلامی ایران قطع کرد.
نیروهای آمریکایی شامل ۱۳۲ نظامی، هشت هلی‌کوپتر و سه هواپیمای باربری هرکولس 130C پس از استقرار در طبس و قبل از حرکت به تهران دچار حوادث مختلفی شدند و از ادامه ماموریت بازماندند. دستگاه هیدرولیک یکی از هلی‌کوپتر‌ها از کار افتاد، هلی‌کوپتر دیگر بر اثر طوفان شن و عدم دید کافی به هنگام جابجایی، با یکی از هواپیماهای هرکولس برخورد کرده و هر دو وسیله نقلیه آتش گرفت و در نتیجه آن هشت تن از نظامیان در شعله‌های آتش سوختند.
روزنامه کیهان در روز ششم اردیبهشت ۵۹ ضمن چاپ اسامی هشت کماندوی کشته شده ارتش آمریکا به نقل از آیت‌الله مهدوی کنی، سرپرست وزارت کشور نوشت: آنچه مسلم است گروگان‌گیری شخصیت‌های ایرانی در راس برنامه تفنگداران متجاوز نیروی دریایی آمریکا بوده و سپس آن‌ها قصد داشتند نسبت به آزاد کردن گروگان‌ها اقدام کنند.
با انتشار خبر حمله ناکام آمریکا به صحرای طبس، موجی در محکومیت اقدام آمریکا به راه افتاد. شوروی این حمله را محکوم کرد و برخی چهره‌ها همچون رهبر لیبی پا را فرا‌تر نهاده و خواستار اخراج آمریکا از سازمان ملل متحد شدند.
منابع آمریکایی بعد‌ها مدعی شدند که کاخ سفید همان زمان برای توقف عملیات، از سوی کرملین تحت فشار بود. آنچنان که بعد‌ها گفته شد در تمام مراحل عملیات دلتا تنها چهار نفر در آمریکا از انجام آن باخبر بودند: کارتر رییس‌جمهور، هارولد براون وزیر دفاع، هامیلتون جردن رییس ستاد کاخ سفید و برژینسکی مشاور امنیت ملی. در ایران نیز عوامل ناشناخته‌ای در جریان این عملیات بوده و با آن همکاری داشته‌اند. آنچنان که در روز هفتم اردیبهشت، روزنامه کیهان از قول سرلشکر امیربهمن باقری، فرمانده نیروی هوایی جمهوری اسلامی از شرکت گروهی از افسران فراری ارتش شاهنشاهی در حمله نظامی آمریکا خبر داد.
در پی حادثه صحرای طبس و فرار باقی‌مانده هواپیما‌ها و هلیکوپترهای آمریکایی به سوی ناو «نیمیتس»، جیمی کارتر، رییس‌جمهوری آمریکا شکست این عملیات مداخله‌جویانه را اعلام کرد و وزیر امور خارجه آمریکا که از ابتدا با عملیات دلتا مخالفت کرده بود از سمت خود استعفا داد.
همزمان با این تحولات رییس‌جمهوری ایران از انتقال گروگان‌های آمریکایی از سفارت به محلی دیگر خبر داد. در پی این سخنان، گروگان‌ها در چند دسته به نقاط مختلف کشور برده شدند تا دسترسی به آنان میسر نباشد و بدین ترتیب بیش از ۶ ماه پس از عملیات آمریکا در طبس، گروگان‌ها همچنان در اختیار دانشجویان پیرو خط امام بودند.
بعد از چند روز رسانه‌ها ابعاد تازه‌ای از توطئه آمریکا را که به صورت موازی با حمله نظامی دنبال می‌شد فاش کردند. آیت‌الله خلخالی حتی از برنامه آمریکا برای بمباران ۱۴ نقطه تهران از جمله محل اقامت امام توسط کماندو‌ها خبر داد.
در پی شکست قطعی عملیات آمریکا در طبس و بازگشت باقی‌مانده هواپیماهای آن کشور یکی از هلی‌کوپتر‌ها که حاوی مدارکی در مورد جزئیات عملیات بود، به دستور بنی‌صدر بمباران شد. در همین بمباران بود که محمد منتظر قائم، فرمانده سپاه پاسداران یزد به شهادت رسید. بنی‌صدر همان زمان در توجیه این عملیات گفت: به چند دلیل این کار می‌بایستی صورت می‌گرفت: اولا: رادارهای ما را مستشاران آمریکایی که در زمان رژیم شاه در ایران بودند کار گذاشته‌اند، بنابراین تکنیک آن کاملا برای آن‌ها روشن است، در نتیجه می‌دانند چگونه از مرز‌ها بگذرند که رادار‌ها نتوانند آن‌ها را شناسایی کنند. ثانیاً: هواپیماهای ما نیز از نوع آمریکایی هستند و آمریکا به هر حال به تکنیک و اسرار آن‌ها آشنایی دارد و از آنجا که احتمال زیادی برای اقدام به عملیاتی برای بردن هلی‌کوپتر‌ها از جانب آمریکا با پوشش هوایی خود می‌رفت دستور این عملیات داده شد. این عمل برای این بود که هلی‌کوپتر‌ها از کار بیفتند و نتوانند از کشور خارج شوند.
عملیات طبس در یادداشت‌های روزانه رییس ستاد کاخ سفید
آنچه که در ادامه می خوانید، بخش‌هایی از یادداشت‌های روزانه هامیلتون جردن را که به واقعه طبس و تبعات آن اختصاص دارد؛ «بدترین روزهای عمر کارتر» به توصیف رییس‌جمهور وقت آمریکا و ساعات پراضطراب مستاجران کاخ سفید.
یکشنبه ۲۷ آوریل ۱۹۸۰ (۷ اردیبهشت ۱۳۵۹)
با اینکه یکشنبه و تعطیل بود نتوانستم تنها در خانه بمانم و مثل روزهای دیگر به کاخ سفید رفتم. کاخ خلوت بود و تنها در دفتر خود مشغول خواندن روزنامه‌های یکشنبه شدم. روزنامه‌ها پر از اخبار و تفسیر‌ها و مقالات مربوط به شکست ماموریت نجات گروگان‌ها بود. انتقاد از نقشه‌ای که با شکست مواجه شده برای ما غیرمنتظره نبود، ولی نظریات عده‌ای از مردم که در گفت‌وگو با روزنامه‌نگاران کار ما را تایید کرده بودند جلب توجه می‌کرد.
با خود گفتم فردا که خبر استعفای ونس و مخالفت قبلی او با این برنامه منتشر بشود روزنامه‌ها سوژۀ داغ‌تری برای حمله به ما به دست خواهند آورد.
کارتر و روزالین (همسر کارتر) امروز صبح به کلیسا رفتند و بعد رییس‌جمهوری به اتفاق برژینسکی و هارولد براون و ژنرال جونز با هلی‌کوپتر برای ملاقات با سرهنگ بکویث و اعضای گروه نجات که به آمریکا مراجعت کرده بودند حرکت کردند. کارتر بعدازظهر از این دیدار برگشت و من برخلاف روزهای گذشته چهرۀ او را خندان یافتم.
کارتر وقتی مرا در اتاق دفترش دید به طرف من آمد و گفت: «هام. کاش تو هم بودی و آن‌ها را می‌دیدی... وقتی که ما از هلی‌کوپتر پایین آمدیم سرهنگ بکویث از ما استقبال کرد و سپس در مقابل باقیماندۀ افراد گروه(۱) که همه ملبس به لباس شخصی بودند با چشمان اشک‌آلود شروع به صحبت کرد و گفت: "آقای رییس‌جمهور من می‌خواهم از طرف خود و اعضای گروه دلتا به مناسبت عدم موفقیت در انجام این ماموریت از شما و ملت آمریکا عذرخواهی کنم." من با شنیدن این حرف به گریه افتادم و سرهنگ را در آغوش کشیدم. بعد با یک یک اعضای گروه دست دادم. آن‌ها برخلاف تصور اولیه من اکثرا جوانان ظریف و باریک‌اندامی بودند که همگی داوطلبانه به این ماموریت رفته بودند و اصرار داشتند که بار دیگر با آمادگی بیشتر آن‌ها را برای نجات گروگان‌ها بفرستیم.»
کارتر سپس گفت: «چند روز گذشته از بدترین روزهای عمر من بود. ولی حالا کمی سبک شده‌ام و فکر می‌کنم ما اشتباه نکردیم، فقط بخت یار ما نبود.»
در این موقع ماندیل و جودی هم وارد شدند. کارتر گفت ونس در تصمیم خود برای استعفا پابرجاست و او سناتور ادموند ماسکی را برای جانشینی وی در نظر گرفته است. من گفتم وارن کریستوفر هم برای جانشینی ونس شایستگی دارد، ولی ماندیل گفت که ماسکی چهرۀ محبوب و معروفی است و در این شرایط بهترین انتخاب به شمار می‌آید. جودی هم نظر ماندیل را تایید کرد.
بخشی از پیام امام خمینی(س) در واکنش به حادثه طبس
...
اکنون که شیطان بزرگ دست به کار احمقانه زده است، ملت شریف و رزمنده ما باید به امر خدای تبارک و تعالی با تمام توان خود و با اتکال به قدرت خدای متعال مهیا شود و آماده نبرد با دشمنان خود گردد. نیروهای انتظامی، ارتش و ژاندارمری و سپاه پاسداران به حال آماده باش باشند، و سپاه بیست میلیونی که خود را مجهز نموده‌اند امروز برای فداکاری اسلام مهیا باشند که در موقع لزوم از کشور اسلامی خود دفاع کنند؛ و از این مانور احمقانه که به امر خدای قادر شکست خورد، هراسی به خود راه ندهند که حق با ما و خدا پشتیبان ملت مسلمان است. اینجانب به کارتر اخطار می‌کنم که اگر دست به امثال این کار ابلهانه بزند، کنترل این جوانان مسلمان و مبارز و غیوری که نگهبان جاسوسان جاسوسخانه هستند برای ما و دولت امکان ندارد و مسئول جان آنان، شخص اوست.(صحیفه امام، ج۱۲ - ص ۲۵۶)..
منابع:
موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
روزنامه کیهان، ۶، ۷، ۹ اردیبهشت ۱۳۵۹
سایت تاریخ ایرانی
صحیفه امام خمینی(س)- جلد ۱۲ - صفحه ۲۵۶
