فاضل میبدی گفت: لعنت خدا و ملائکه بر کسی است که یک کاری نتواند انجام دهد اما مسئولیت آن کار را بپذیرد. انسان در جامعه اگر توانایی پذیرش پستی را ندارد، نباید مسئولیتش را بپذیرد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری و اطلاع رسانی جماران، حجت الاسلام سید محمد تقی فاضل میبدی، عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم که در حسینیه فاطمه الزهرا سخن می گفت؛ به بررسی نسبت جامعه مدنی و جامعه علوی پرداخت و با اشاره به افرادی که از بکاربردن واژه هایی مانند جامعه مدنی و حقوق بشر و آزادی، وحشت می کنند و ناراحت می شوند، گفت: باور آنها این است که دنیای اسلامی و مسلمانی با این بحث ها تناسب ندارد
صد سال پیش مجلس و انتخابات نزد برخی از فقها محکوم بود
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم به نمونه ای اشاره کرد و گفت: صد سال قبل، زمانی که بحث قانون، مشروطیت، انتخابات، پارلمان و تفکیک قوا مطرح شد، بسیاری از علما در ایران از این واژه ها وحشت می کردند. باورشان این بود که حکومت را پادشاه باید بگرداند. کار فرنگی ها و خارجی ها است. چه لزومی دارد که ما سنت خود را بر هم بزنیم و روش های بیگانه و غریبه را واود ادبیات، فرهنگ، کشور و مملکتمان کنیم. اما کم کم این واژه ها در کشور جا باز کرد و انتخابات و مجلس درست شد و مشروطیت بوجود آمد و بعد از انقلاب جمهوری اسلامی ایران هر سال یا هر دو سال معمولا ما انتخاباتی داریم که در صد سال پیش، نزد برخی از فقها محکوم بود.
راهی جز مسیر قرار داد اجتماعی نیست
وی این موضوع را که انسان ها با قرارداد اجتماعی زندگی می کنند؛ یکی از دستاورد های تمدن جدید و مدرنیته دانست و گفت: مفهوم قرار داد اجتماعی این است که انسان مدنی الطبع خلق شده است و می خواهد اجتماعی زندگی کند. در این اجتماع باید فردی را به عنوان رئیس یا رهبر یا ولی امر داشته باشد که زندگی اش را ادامه دهد. اگر زندگی، اجتماعی نباشد یا رئیسی نداشته باشد، جامعه قابلیت زندگی کردن را ندارد. پیش از این یک نفر به صورت موروثی پادشاه می شد. پدر به پسر، پسر به پسره بعدی تا مادامی که ایلی علیه آنها کودتا کند. تمدن جدید و مدرنیته این سیستم را از میان برد. آدم ها اگر بخواهند در کنار هم زندگی بکنند باید یک قرارداد اجتماعی ایجاد کنند به تعبیر دیگر خبرگان کشور قانونیبنویسند و مردم به آن قانون رای دهند و یک نفر به عنوان مجری قانون با رای مردم انتنخاب شود تا جامعه اداره شود. این دستاورد فرهنگ و تمدن جدید است.
اکثر فقها شاهان صفویه و قاجار را مشروع می دانستند
این استاد دانشگاه با اشاره به نمونه ای از موروثی بودن حاکمیت گفت: شاهان صفویه و قاجار و خیلی از سلسه هایی دیگر که در این مملکت حکومت می کردند موروثی بودند. اکثر فقها این رژیم ها را به رسمیت می شناختند و مشروع می دانستند. در برخی از کتاب هایی که با عنوان دین تالیف می شد، در مقدمه و صفحه اول، کتاب را تقدیم به پادشاه می کردند و القابی مانند شاه شاهان و خاق ابن خاقان پشت کتاب ها می آمد. به این دلیل که فرهنگ آن روز این بوده است که پادشاه، نماینده خدا در روی کره ی زمین است.
مسئول انتسابی و حکومت موروثی در قانون اساسی نداریم/ امام خمینی فرهنگ انتخابات را جاانداخت
فاضل میبدی در ادامه تاکید کرد: دنیای امروز نمی پذیرد کسی هر چند هم شایسته، بدون اینکه مردم او را انتخاب کنند در راس امور قرار بگیرد و بر همه ی امور تسلط داشته باشد و بدون قانون جامعه را مدیریت کند. زمانی که قانون اساسی را بعد از انقلاب نوشتیم دقیقا همین مبنا را جا انداختیم که ما مسئول انتسابی و حکومت موروثی نداریم.
وی در ادامه گفت: حدود صد سال پیش فقها بسیاری از مسائل را مقبول و مشروع نمی دانستند. اما امام خمینی بعد از پیروزی انقلاب این واژه ها و فرهنگ ها و اساس انتخابات را در جامعه جا انداخت و همه پذیرفتیم.
آیه ای که خطاب آن حاکمان است: امانتی را که مردم به شما سپرده اند، به صاحبانش بر گردانید
این محقق حوزه و دانشگاه با بیان آیه «ان الله یامرکم ان تودو الامانات الی اهلها»، گفت: خداوند امر می کند شما را که امانت ها را به صاحبانش برگردانید. هر فرد که این آیه را بخواند متوجه می شود که اگر امانتی از همسایه به او سپرده شد، روزی همسایه اش طلب کند باید امانت را به او باز گرداند. اما در قرآن امانت یک معنای خیلی وسیعتری دارد که امانت از موارد مادی عبور کرده است و به مسائل معنوی و فرهنگی رسیده است. در تفسیر مرحوم طبرسی آمده است که خطاب این آیه به حاکمان جامعه است. به این تعبییر که ای کسانی که بر مردم مسئولیت دارید، امانتی را که مردم به شما سپرده اند، به صاحبانش بر گردانید.
وی با این پرسش که با وجود این تفسیر مفهوم امانت چیست؟ گفت: اگر با توجه به زمان حال معنا کنیم مفهوم عدالت رای ها و پست هایی است که مردم به مسئولین داده اند، است. امام علی (ع) در نهج البلاغه، پست و مسئولیت را به عنوان امانت می نامد.
طعمه در برابر امانت است
فاضل میبدی به عبارت «ان عملک لیس لک بطعمه، و لاکنه فی عنقک امان» در نامه پنجم نهج البلاغه اشاره کرد و گفت: طعمه در برابر امانت است. به این معنا که فردی به پستی منسوب شود و در این پست اول به فکر منافع و حقوق خودش باشد و بعد فکر مردم. در اینجا مسئولیت به طعمه تبدیل شده است. بنابراین اگر فردی پشت کرسی مسئولیت یا ریاست نشست، نباید نگاه او به این مسئولیت نگاه طعمه گونه باشد؛ باید امانت گونه باشد. به تعبیر دیگر باید این امانت را در راستای مسئولیت به سوی مردم بازگرداند.
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم با اشاره به یکی از قوانین اسلام که هم پیغمبر خدا و هم امام علی(ع ) و امام صادق (ع) به آن تاکید کردند، گفت: لعنت خدا و ملائکه بر کسی است که یک کاری نتواند انجام دهد اما مسئولیت آن کار را بپذیرد. انسان در جامعه اگر توانایی پذیرش پستی را ندارد، نباید مسئولیتش را بپذیرد.
چهار عامل نابودی حکومت از منظر امام علی (ع)
وی با برشمردن چهار عاملی که امیر المومنین در غررالحکم از موارد نابودی حکومت، می داند، گفت: یکم؛ افراد شایسه جامعه را عقب نگه دارید. دوم؛ به افراد ضعیف و نالایق مسئولیت دهیم. سوم؛ به مسائل فرعی جامعه توجه کنیم. چهارم؛ اصل ها و ریشه ها را فراموش کنیم.
فاضل میبدی به یکی از اقدامات مهمی که حضرت علی در روز های ابتدایی حکومت اجرا کردند، اشاره کرد و افزود: ایشان در روز های ابتدایی حکومت اقدام به جابجایی افراد کردند. از طرفی یکی از دلایلی که حکومت عثمان را از پا در آورد، در راس کار گذاشتن افراد نالایق و دزد بود.
دلارها در چه زمانی به کشور کمکی نمی کند
وی گفت: یکی از جاهایی که حضرت علی (ع) عدالت را به طور جدی پیاده کرد، عدالت در عرصه پست ها و مسئولیت ها بود. اگر در جامعه ای که آدم ها نالایق در راس کار قرار گرفته باشند، اقتصاد آن جامعه از بین می رود. به عنوان نمونه اگر فردی نالایق و مسئولیت ناپذیر را در راس وزارت نفت کشوری قرار دهیم که در سال، میلیاردها دلار درآمد نفتی دارد؛ این دلار ها به کشور کمکی نمی کند به این دلیل که فردی که متصدی این کار شده است، نه فکر دارد که چگونه این ثروت را در راه منافع ملی صرف کند و نه دین دارد که در آن خیانت نکند.
ثروت جامعه را دست سفیهان قرار ندهید
این استاد دانشگاه با تاکید بر مهم بودن بیت المال و اشاره به آیه قرآن« وَلاَ تُؤْتُواْ السُّفَهَاء أَمْوَالَکُمُ الَّتِی جَعَلَ اللّهُ لَکُمْ قِیَاماً »، گفت: مردم، ثروت جامعه را دست سفیهان قرار ندهید. حضرت علی (ع) در هیچ بخشی از نامه های نهج البلاغه، فرماندار یا استان داری را درباره این نوع مسائل توبیخ نکرده است که چرا مردم نماز نمی خوانند و چرا روزه نمی گیرند و چرا بد حجاب اند. اما چندین بار قوی ترین و تندترین پرخاش ها و توبیخ هایی را به کسانی می کند که در اموال بیت المال خیانت کرده اند؛ چه کم و چه زیاد. زیرا حساسیت حضرت علی در رابطه با این مسئله بسیار است. ایشان در دورانی که به حکومت رسیدند در عرصه وجود خودشان و وجود انسان ها نیز عدالت را پیاده کردند. با این تعبیر که انسان بتواند نفس خودش را کنترل کند و درخت عدالت را درون خودش بکارد. فردی که بخواهد مسئول شود باید ابتدا در درون خود، خودش را کنترل کند و سپس کنترل بیرونی شود.
وی به استقبالی که در شهر انبار به رسم پادشاهان ایران از امام علی شد، اشاره کرد وگفت: حضرت آنجا خطبه بسیار عجیبی قرائت کرد و فرمود که همانند پادشاهان با من برخورد
نکنید و فرهنگ حق گویی را جایگزین فرهنگ مصانعه کنید.
فرهنگ انتقاد و فرهنگ تملق
فاضل میبدی در ادامه گفت: در جامعه دو نوع فرهنگ می توانیم داشته باشیم؛یک فرهنگ انتقاد و دوم فرهنگ تملق. جامعه ای بتواند انتقاد و نقد کند، با جامعه ای که مردم به بزرگانشان تملق میکنند خیلی فاصله دارد.
حجت الاسلام فاضل میبدی با تاکید بر بی تفاوت نبودن در جامعه در برابر انحراف جباران، گفت: امر به معروف ونهی از منکر را ترک نکنید. امر به معروف و نهی از منکری که در قرآن تعبیر شده است، این است که انسان در برابر ظلمی که اتفاق می افتد، بایستد و حرف بزند.
اگر ظلم نبود قطعا کفری نیز وجود نداشت
فاضل میبدی به جمله معروف مرحوم آیت الله طالقانی اشاره کرد و گفت: بزرگان و فقها آنقدر که روی کفر حساس اند، روی ظلم حساس نسیتند. اگر ظلم نبود قطعا کفری نیز وجود نداشت. اگر با دین، عدالت را در جامعه پیاده کنید، چه کسی کافر می شود؟
وی در ادامه گفت: اگر ظلم در جامعه وجود داشته باشد، کفر نیز به دنبالش می آید. یک بروز روشن ظلم در مسائل اقتصادی است. تفاوت های مالی و دزدی های اقتصادی، کلاه سر هم گذاشتن و گران فروشی های وحشتناک، رشوه و سوء استفاده از مال و پست، نمونه های ظلم هستند. اگر یک ظلم مادی در جامعه درست شد، کفر هم به دنبالش می آید.
سرمایه ما مسلمان ها دین و عقل است
فاضل میبدی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: فقر، کفر را در جامعه بوجود می آورد. باید ترسید که در جامعه ای، مردمی فقیر هستند و مایحتاج اولیه زندگی خود را ندارند. به این دلیل که ظلم مالی، بسیار خطرناک است. امام علی(ع) به فرزندش، محمد بن حنیفیه گفت: «پسرم پناه ببر از فقر به خدا». به این دلیل که فقر دو آسیب را بوجود می آورد. هم دین را آسیب پذیر می کند و هم عقل را؛ که سرمایه ما مسلمان ها همان دین و عقل است. اگر عقل نبود دین کارایی نداشت. دین و عقل متناظرند. مخاطب خدا عقل انسان است. حال اگر این عقل آسیب ببیند، دیگر دین مخاطب ندارد. چرا مشروب در اسلام به این شدت حرام است، زیرا به عقل آسیب می زند. به این معنی که شما مخاطب خدا را آسیب پذیر کرده اید.
اسلام می خواهد دزدی را بر اندازد
این محقق حوزه و دانشگاه گفت: خداوند در قرآن جامعه ی مطلوب خودش را با دو شاخص معرفی می کند. یکم،« قَرْیَةً کَانَتْ آمِنَةً مُّطْمَئِنَّةً » به این معنی که در آن جامعه مردم باید آرامش روح داشته باشند. جامعه ای که آرامش روحی ندارد، خدا پسند نیست. دوم،« یَأْتِیهَا رِزْقُهَا رَغَدًا مِّن کُلِّ مَکَانٍ »؛ رزق و روزی مردم به حد وفور در اختیار مردم باشد. حتی اگر امنیت اقتصادی حاکم نباشد ولی هزاران مصلی و تکیه و حسینیه وجود داشته باشد، این دین بی روح است. دین فقط ذکر نیست. ذکر در کنار فکر است.
استاد دانشگاه مفید قم افزود: ما انقلاب نکردیم که احکام اسلامی را در حدود و قصاص و دیات اجرا کنیم. ما انقلاب کردیم که کاری کنیم احکامی در حدود و فصاص و دیات اجرا نشود؛ به این معنا که کسی دزد نباشد تا دستش قطع شود. اسلام می خواهد دزدی را بر اندازد .
دین آمده تا مشکل زندگی بشر را حل کند
وی در پاسخ به یکی از آقایان که در قم گفته بود ما برای آخرت مردم قیام کرده ایم، اظهار کرد: آقای محترم، دینی که به درد دنیای مردم نخورد به درد آخرت آنها هم نمی خورد. دین آمده تا مشکل زندگی بشر را حل کند.
فاضل میبدی گفت: امام صادق در تحف العقول به زیبایی می فرمایند، برای من فرقی نمی کند کسی که در راس کاری قرار می گیرد ، چه خائن و چه مضیع باشد و کار را ضایع کند. با این تعبیر که حتی اگر فرد از لحاظ اخلاق بسیار شایسته باشد اما برای مدیریت مردم ضعیف باشد، در راس کار در نگاه امام صادق (ع) تفاوتی نمی کند. زیرا آن فرد به نام دین، جامعه را آسیب پذیر می کنید.
باید در معرض سوال مردم قرار گیرد
عضو هیأت علمی دانشگاه مفید قم با اشاره به یکی از دستاوردهای مثبت امروزه گفت: افراد با قرارداد اجتماعی زنده هستند و بر اساس قرارداد اجتماعی کسی را انتخاب می کنند. آن فرد نیز که به پستی منسوب شد، باید در معرض سوال مردم قرار گیرد. لذا امام می فرمایند، اگر امر به معروف و نهی از منکر ترک را کنید، اشرارشما بر شما مسلط می شوند.
وی با بیان نکته ای افزود: کمیته امر به معروف و نهی از منکر باید غیر دولتی باشد. اگر دولت بخواهد کمیته تشکیل دهد، نقص قرض است. به این دلیل که منظور از کمیته امر به معروف و نهی از منکر ، کمیته ای بود که حاکمان را کنترل کند. اگر دولت بخواهد کمیته امر به معروف و نهی از منکر ایجاد کند، باید به روزنامه ها و احزاب مستقل کمک کند که آنها چشم کنترل دولت و حکومت شوند.
خدایا در دنیا آبروی من را با دارایی حفظ کن
حجت الاسلام فاضل میبدی به یکی از دعاهای امام علی اشاره کرد وگفت: « اللهم صن وجهی بالیسار»؛ خدایا در دنیا آبروی من را با دارایی حفظ کن. حضرت علی ثروتمند نبود و دلیل اینکه این دعا را می خواند این بود که انسان در این دنیا نباید دست خود را مقابل کسی دراز کند. « و لا تبتذل جاهى بالاقتار »؛ خدایا یه کاری کن که بخاطر بی پولی آبرویم نرود. زیرا اگر دست فردی به سوی کسی دراز شود، دو اتفاق رخ می دهد. اگر کمکش کنند، فرد از آنها تعریف و تملق می کند و اگر کمکش نکنند، کینه آنها در دل فرد ایجاد می شود. هر دوی این اتفاقات برای کرامت انسانی مضر است و باعث سقوط اخلاق می شود.
نقد عیب جویی نیست؛ عیب زدایی است
وی با بیان این پرسش که چرا در جامعه ما نقد وجود ندارد؟ گفت: نقد کردن از فردی، به معنای عیب جویی نیست و بلکه به معنای عیب زدایی از فرد است. منصفانه نقد کنید، چرا ما باید برای حذف رقیب مان تمام اصول اخلاقی را زیر پا بگذاریم. نقد باید اخلاقی باشد. نه اینکه برای حذف طرف مقابل از تمامی سلاح های غیر اخلاقی استفاده کنیم.
