احمد مسعود؛ از پنجشیر تا پنجشیر| روایتی از زندگی چهارمین مسعود سیاستمدار در افغانستان | احمد مسعود چرا بازگشت و به دنبال چیست؟

به گزارش جماران، احمد مسعود؛ فرزند احمدشاه و برادرزاده احمدضیاء و احمد ولی. چهارمین و جوانترین سیاست‌مدار احمد نام از خانواده مسعود در افغانستان. او چندی است نام پدرش را زنده کرده و به نماد مقاومت علیه طالبان تبدیل شده است و همان طور که پدرش احمدشاه مسعود، در دهه ۹۰ میلادی مانع تسلط کامل گروه طالبان بر افغانستان شد حالا او مانع شده است تا طالبان اعلام حکومت کند.چرا که احمد مسعود همچون پدرش در پنجشیر همچنان مقاومت می کند. پنجشیر، ولایتی که حدود 150 هزار نفر جمعیت دارد و اغلب تاجیک هستند.

البته به نظر می رسد ممانعت احمد مسعود از سلطه طالبان بر این منطقه به روزهای پایانی اش رسیده است و طبق آنچه احمد مسعود گفته، طالبان با کمک تجهیزات پاکستان در پنجشیر می‌جنگد و از سوی دیگر هم طالبان مدعی تسلط بر خاک پنجشیر شده است. چنانچه شهادت فهمی دشتی سخنگوی جبهه مقاومت نیز ظاهرا توسط هواپیماهای بدون سرنشین پاکستان انجام شده است.

درباره زندگی احمد مسعود

اما احمد مسعود فارغ از اینکه فرزند احمد شاه مسعود است، کیست و چه می‌خواهد؟

احمد، تنها پسر احمد شاه مسعود، مجرد است و 32 سال دارد. ۱۲ساله بود که پدرش در نهم سپتامبر سال ۲۰۰۱، به دست دو عضو شبکه القاعده، در یک حمله انتحاری کشته شد.

 همان سال و در چنین روزهایی در دره پنجشیر در روزی که  به گفته خودش پدرش واژه آخرین را بسیار به کار می‌برد، آخرین نمازش را با پدرش خواند و آخرین انگور و آخرین غذا را هم با هم خوردند تا پدرش آخرین خداحافظی را با او انجام دهد و به سوی آخرین صفحه از سرنوشتش برود و و روز 18 شهریور 1380 و حدود یک هفته پس از روز تولدش توسط القاعده ترور شود؛ توسط دو عرب زبان عضو این گروه.

تنها پسراحمد شاه مسعود ، قهرمان ملی افغانستان سال ۲۰۱۹ در آرامگاه پدرش در دره پنجشیر به عنوان جانشین وی معرفی شد.

 آن هم پس از زندگی پر فراز و نشسیب که از تولد در پنجشیر آغاز شد تا به زندگی در تاجیکستان، زندگی و تحصیلات در ایران تا مقطع دبیرستان و نهایتا هم زندگی و تحصیلات دانشگاهی در رشته مطالعات جنگ و سیاست بین الملل در انگلستان. او همچنین یک سال را در یک دوره نظامی فشرده در آکادمی نظامی سلطنتی سندهرست انگلستان گذراند.

احمد مسعود سال ۲۰۱۵ مدرک کارشناسی خود را در مطالعات جنگ از دانشگاه کینگز لندن و سال ۲۰۱۶ کارشناسی ارشد در سیاست بین‌المللی را از دانشگاه لندن سیتی دریافت کرد. پس از تحصیل سیاست آنگاه تصمیم گرفت در عرصه عمل هم در افغانستان اثر گذار باشد، اما نه به عنوان وزیر و وکیل و... که اگر به دنبال منصب و مقام بود چه در سال‌های حضور دوستان پدرش در قدرت چه حتی حالا که طالبان قدرت را در دست گرفته می توانست در مناصب سهیم باشد. بلکه آن گونه که خود می گوید نمی‌خواهد «میراث خوار پدرش» خوانده شود بلکه به عنوان «میراث دار» احمد شاه مسعود می خواهد اندیشه های پدرش را دنبال کند.

به هر روی احمد مسعود، سال ۲۰۱۶ مسعود به افغانستان بازگشت و به عنوان مدیر عامل بنیاد مسعود منصوب شد و از سال ۲۰۱۹ با اعتراض به روند صلح افغانستان رسما وارد سیاست شد. او معتقد بود که منافع همه افغان‌ها در آن در نظر گرفته نشده‌است.

تشکیل مقاومت دوم

عبدالله عبدالله دوست و همرزم احمد شاه مسعود، که فرمانده و رفیق اش  دو روز پیش از حملات یازدهم سپتامبر به دست عوامل القاعده کشته شد؛ بعد از یازدهم سپتامبر در یک مصاحبه و در حالی‌که روی صندلی احمدشاه مسعود نشسته، گفته بود: «در روزهای پس از مرگ مسعود ما به پایان خط و شکست کامل رسیده بودیم؛ زیرا روحیه افراد از بین رفته بود و ما فاقد فرمانده بودیم. همه می‌دانستند که مسعود زنده نیست». گویی فرمانده شان را که از دست دادند به پایان خط رسیدند.

حدود 20سال بعد اما، پسر احمدشاه بر جای پدر نشست. احمد مسعود در سپتامبر سال 2019 اعلام کرد که یک ائتلاف جدید از رهبران مجاهدین بر پایه ائتلاف شمال که با طالبان در دهه ۱۹۹۰ می‌جنگیدند، ایجاد می‌کند. سه سال بعد، یعنی سال 2022 نامش بر صدر اخبار نشست. آنگاه که همه مسئولان دولت افغانستان را ترک کردند، اما او به بازگشت تا بایستد مقابل طالبان.

بازگشت تا ائتلاف جبهه مقاومت در برابر طالبان یا «مقاومت دوم» را در مقابل هجوم طالبان و سقوط کابل رهبری کند. امرالله صالح از همرزمان سابق پدرش و معاون اول رئیس‌جمهوری هم در پنجشیر پس از ملاقات با پسر فرمانده سابق اش، اعلام کرد که حکومت طالبان را قبول نمی‌کنند.

نخستین اقدام احمدمسعود پس از اعلام تشکیل مقاومت دوم در مقابل طالبان  که افغانستان را به راحتی و در پی رفتن آمریکایی ها و بدون مقاومت ارتش، تصرف کرده بودند، از مردم خواست به پنجشیر بروند و به مقاومت علیه طالبان بپیوندند. وی ایستادگی پنجشیر در شمال افغانستان را ایستادگی نمادین برای کل افغانستان توصیف کرد

او در ادامه در درخواستی بین‌المللی در ۱۸ اوت ۲۰۲۱ از کشورهای غربی خواست تا به مقاومت پشتیبانی نظامی و لجستیکی ارائه کنند.

حکومت مورد نظر احمد مسعود چیست؟

احمد مسعود در گفت وگویی با طلوع نیوز می گوید که به دنبال مدل سوئیس برای حکومت در افغانستان است. او تاکید  می‌کند که پدرش هم از همین  مدل سوئیس برای روابط داخلی قدرت در افغانستان دفاع می کرد. احمد مسعود می گوید موافق نظام فدرالی نیست چرا که با توجه به تکثر اقوام در افغانستان ممکن است موجب تجزیه کشور بشود، اما در مدل سوئیس با توجه به تمرکززدایی دولت و غلظت‌زدایی قدرت از کابل به ولایت‌های کشور راه حلی برای تخصیص منابع و تمرکز قدرت ارائه می‌کند و نتیجه آن رفاه و ثبات برای هم  افغانستان خواهد بود.

عملیات  برای ادبیات‌

هر  چقدر هم بخواهیم جنگ در افغانستان را به مسائل قومی و زبانی گره نزنیم، نمی توانیم. از پاره شدن تصویر احمد شاه مسعود در فرودگاه کابل در حالی که تصویر غنی آسیب ندیده بود تا بی تفاوتی ارتش به قدرت گرفتن طالبان همه نشان از انتقال نرم قدرت از رئیس جمهور پشتون به طالبان پشتون داشت.

سال گذشته سخنان اشرف غنی، رئیس جمهوری وقت افغانستان درباره «زبان دری» واکنش‌هایی را در شبکه‌های اجتماعی ایرانی و افغان در پی داشت.

وی در مراسمی با عنوان «گفتمان تاریخ، فرهنگ و هویت ملی» در جمع دانشجویان گفته بود: «افغانستان مهد زبان دری است. ایران پهلوی زبان بود. ما زبان و ادبیات دری را انکشاف دادیم. حالا [به‌ ما] می‌گویند ایران شرقی. ای برادر، دزدی هم حد دارد، حد دارد.» دوی تاکید کرده بود که افغانستان تک زبانه نبوده است و افغان‌ها به چند زبان صحبت می‌کنند. آقای غنی با اشاره به اینکه ۵۰ میلیون نفر به زبان پشتو صحبت می‌کنند، افزود: «هم زبان پشتو و هم زبان ازبکی ما، ارتباط عمیق با فرهنگ دری ما دارند». وی تصریح کرد که ادبیات پشتو، هم ادبیات دری و هم ادبیات ازبکی را جذب کرده است.

آن زمان انتشار ویدئوی سخنان رئیس جمهوری افغانستان، واکنش‌هایی را در شبکه‌های اجتماعی در پی داشت و برخی از کاربران افغان با انتقاد از اشرف غنی، او را پشتو زبان توصیف کردند که قصد تفرقه افکنی دارد.

این را وقتی در کنار خاطره احمد مسعود ببینیم بیشتر معنا پیدا می کند.

احمدمسعود در گفت وگویی اشاره به خاطره ای جالب از پدرش دارد و می‌گوید : روزی شهید با دوستی [محمدحسین جعفریان، شاعر و نویسنده ایرانی و کاردار فرهنگی سابق ایران در افغانستان] مصروف خواندن شعر بودند و از قضا همان روز برنامه حمله ای بزرگ بالای مواضع طالبان داشتند. ژنرال ها که زمان را تنگ می یابند و شهید را مشغول بحث در مورد ادبیات، به خود جرأت داده و به ایشان می فرمایند:

«آمرصاحب (لقبی که مردم و دوستداران شهید به احترام ایشان را صدا می کردند) عملیات نزدیک هست و شما مصروف ادبیات هستید؟»

در پاسخ ایشان، شهید فرمودند:«تمام عملیات ما برای همین ادبیات ست.»

 تفاوت اسلام مسعود و اسلام طالبان

تفاوت عمده دیگر تفاوت های مذهبی است. گرچه شاید حدود یک درصد مردم این کشور مسلمان نباشند اما اختلافات مذهبی و فکری قابل توجهی دارند. احمد مسعود در پاسخ به سوالی در مورد نگاه او و پدرش به دین به «افغانستان رو» می گوید: «امیدوارم دنیا درک بکند که فکر، باور احمدشاه مسعود به یک اسلام معتدل بود. راه حل نابودی افراط گرایی و تروریسم، فکر و راه احمدشاه مسعود است. او این موضوع را در جنگ، سیاست و کار مردمی نشان داد. این راهی درست و تأثیرگذار است. اگر این راه تعقیب شود، نتیجه‌بخش خواهد بود. دکترین احمدشاه مسعود در مقابله با طالبان کارساز خواهد بود. طالب همان تروریست، داعش و افراطی است. اگر دکترین او مطرح شود و عملی گردد، بدون شک مشکل تروریسم آرام آرام حل خواهد شد.

امیدوارم خواننده‌گانِ عزیز این را صحبت و متنی شعارگونه نبینند؛ چون واقعاً برای من، این توصیۀ پدر شهیدم به عنوان بارزترین و مهم‌ترین توصیه و نصیحت‌شان به شمار می‌رود: روزی عده‌یی از مجاهدینِ یکی از مناطقِ دیگر و از یکی از اقوامِ دیگر نزد پدرم آمده بودند. آن‌ها روزها پیاده سفر کرده بودند و به‌شدت خسته بودند. وقتی من آن‌ها را دیدم، پیش پدرم رفتم و از روی دل‌رحمی کودکانه، آن‌ها را با پسوند «ک» که نشانِ دل‌سوزی بود، صدا کردم. پدرم فکر کرد این کار من، از روی تحقیر است؛ از این‌رو بسیار عصبانی شد و به من گفت: به هیچ عنوان یک آدمِ دیگر را کمتر از خودت ندان! همۀ ما مسلمان و آدم هستیم و هیچ برتری‌یی از هیچ کسِ دیگر نداریم! توصیه‌های او برای عدالت‌خواهی و برابری، بارزترین توصیه‌هایی‌ست که در ذهن دارم».

پنجشیر؛ از فرماندهی «شیر» بر دره تا بازگشت «بچه شیر»

احمد شاه مسعود اگر معروف شد به شیر دره پنجشیر، حال فرزندش را هم « بچه شیر» می خوانند. احمدمسعود روز 24 مرداد وقتی که افغانستان و بیش از همه کابل در هرج و مرج سقوط دولت و سلطه طالبان به سر می برد، از میان سربازان مسلح امریکایی از فرودگاه کابل به دره پنجشیر رفت و چند هلی‌کوپتر را هم با خودش برد .

محمدحسین جعفریان، همان شاعری که در خاطره احمد مسعود هم آمده بود، در این درباره نوشت: «درست وقتی امثال غنی و دیگر دوپاسپورته‌های افغانی فرار را بر قرار ترجیح دادند. درست وقتی مبارزان و رهبران بسیج مردمی هم مقابل طالبان فرار کرده یا تسلیم شده‌اند، درست وقتی کل افغانستان جلوی طالبان زانو زده است، احمد مسعود تنها پسر شهید احمدشاه مسعود، حاضر به تسلیم دره پدری به طالبان نشد. پرچم مبارزه را بلند کرد و از همه مخالفان طالبان خواست در دره پنجشیر نزد او بیایند.

احمد دیروز عصر پنهانی از فرودگاه کابل به پنجشیر رفت. از وسط صد‌ها تفنگدار دریایی امریکا، مستقر در فرودگاه یا به‌قول افغانستانی‌ها میدان هوایی کابل. جالب آن‌که چند هلی‌کوپتر را هم با خودش برد. درست مثل فیلم‌های هالیوودی که خود امریکایی‌ها می‌سازند!

این بچه شیر تازه نفس را به‌خاطر بسپارید. اگر خدا یاری‌اش کند، بعد از این اخبار زیادی از او خواهید شنید. او سال‌ها در ایران بود و راهنمایی و دبیرستان را اینجا خواند. جوان، خوش‌فکر و پرشور است، درست مثل جوان‌های خودمان. تازه سی و یک را تمام کرده است.»

اما احمد مسعود به دنبال چیست؟

رهبر جبهه نیروهای مقاومت پنجشیر می‌گوید، این نیرو ها سلاح خود را فقط در صورت ایجاد دولت فراگیر بر زمین خواهند گذاشت.

 به گزارش اسپوتنیک، احمد مسعود ، رهبر جبهه مقاومت افغانستان در ولایت پنجشیر می‌گوید که اگر طالبان دولتی فراگیر ایجاد و آزادی و برابری شهروندان را تأمین کند،  او حاضر است فعالیت های خود علیه این گروه را متوقف کند و از سیاست کنار برود.

رهبر جبهه مقاومت افغانستان در صحبت با نشریه‌‌ی فارین پالیسی گفت: «اگر طالبان قصد دارند قدرت را با همه تقسیم کنند و تلاش های شان را برای برقراری عدالت، اعطای برابری و آزادی فردی و جنسیتی به همه مردم در افغانستان، متمرکز کنند، من عقب نشینی کرده و از سیاست کنار خواهم رفت».

مسعود گفت که حل و فصل قابل قبول با طالبان تنها در صورتی امکان پذیر است که جنبش دولت فراگیر و غیرمتمرکز افغانستان را تشکیل دهد ، وی همه گزینه های دیگر را برای نمایندگان مقاومت غیرقابل قبول می داند. در غیر این صورت ، رویارویی با طالبان ادامه خواهد یافت.

رهبر جبهه مقاومت افغانستان همچنین خاطرنشان کرد که هیچ گونه حمایت مالی از خارج دریافت نمی کند و ظاهرا بسیاری از کشورهای منطقه در کنار طالبان هستند و به گونه‌ی ازاین گروه حمایت می‌کنند.

مسعود تایید می‌کند که طالبان از او خواسته‌اند که «بیعت» کند و به آنها بپیوندد، اما او می‌گوید خواست ما «کلان و به خاطر کل افغانستان» است. باور ما این است که «ساختار حکومت به گونه‌ای باشد که همه مردم افغانستان خود را در آن ببینند».

او البته پیش از این هم تأکید کرده بود که مشکل افغانستان نظامی نیست. نه در آن دوره با مشکل نظامی مواجه بودیم و نه اکنون در این عرصه با چالش مواجه هستیم. ما طالب را می‌توانستیم شکست دهیم. اما مشکل ما در افغانستان سیاسی است. در آن زمان شهید مسعود به دلیل این‌که مصروف جنگ بود، فرصت این‌که آرام آرام ساختار سیاسی آیندۀ دولت را بسازد، نیافت.

او چند باری تلاش کرد که با طالبان صلح کند، اما بعداً متوجه شد که این‌ها مستقل نیستند و عامل خارجی اند. باری غفورزی شهید می‌خواست با طالبان صلح کند که متأسفانه شهید شد. در آخر خود قهرمان ملی شهید شد و فرصت این‌که دولت‌سازی را شکل بدهد و مقاومت را به پیروزی برساند، برای‌شان دست نداد.

احمدمسعود برای تعبیر رویای پدرش و تحقق میراث او به افغانستان بازگشته است. میراثی که آن را «مبارزه بریا استقلال و آزادی» عنوان می کند و می گوید: « آزادی زیباترین کلمه ای است که من در دیکشنری ملل سراغ دارم و مبارزه برای آزادی و عدالت مهم‌ترین میراث احمد شاه مسعود است. او ظلم و مظلوم بودن را قبول نداشت و میراث او آزادی خواهی و عدالت خواهی است».