حذف آزمون سمپاد از مدارس ابتدایی؛ تربیتی یا اقتصادی؟

در روزهای اخیر خبری مبنی بر حذف آزمون مدارس نمونه دولتی و تیزهوشان در مقطع ورودی به متوسطه اول - یا همان دبستان به راهنمایی - اعلام شد که واکنشها و ابهاماتی را در پی داشت. در یادداشت یک کارشناس آموزش و پرورش به جماران ، به اصلی ترین سئوال ایجاد شده در پی این تصمیم پرداخته شده است:

رقابت طاقت فرسای کودکان برای ورود به مدارس خاص

با شنیدن طرح ممنوعیت هر گونه آزمون در مدارس دولتی، در وهله اول، ممکن است از این طرح استقبال کنیم؛ چون واقعا یکی از معضلات بزرگ در مدارس کشور، این شده است که به جای این که به دانش آموزان در مدارس، مسائل کاربردی و مهارت های زندگی را بیاموزانیم، دانش آموزان را به تست زنی سوق داده ایم. در این سال ها، شاهد هستیم که تنوع و رنگارنگی مدارس در کشور، که در جهان بی نظیر است و مبنای تربیتی درستی ندارد، پای تست زنی را حتی به دوره ابتدایی بازکرده است. دانش آموزان و فرزندان ما، به جای لذت بردن از دوران کودکیشان، به رقابتی فشرده و طاقت فرسا و فرسایشی، برای ورود به مدارس خاص، گرفتار آمده اند. و بعد از آن هم، تمام همشان، صرفِ دیوِ خلاقیت کشِ کنکور می شود و در نهایت خروجی مدارس ما، فردی است که نه دغدغه محیط زیست دارد و نه دغدغه تفکر و اخلاق؛ او تربیت شده است تا فقط از پسِ سوالات تستی بر بیاید.

شتابزدگی روا نیست؛ طرح پخته تر شود

اما این طرح، ابهاماتی نیز دارد که تا آن ابهامات برطرف نشود، نمی توان ارزیابی دقیقی از نحوه اجرای آن داشت. ممکن است طرحی بسیار خوب باشد اما در عمل، بد اجرا شود و اصل طرح را زیر سوال ببرد. از این جا، اولین اشکال این طرح به چشم می آید و آن این که این طرح، باید پخته تر می شد و روی آن، بیشتر تامل می کردند و بعد از روشن شدن همه ی جوانب آن، به رسانه ای کردن آن می پرداختند. آموزش و پرورش ما از شتاب زدگی، لطمات فراوانی خورده است و آسیب های ناشی از این شتاب زدگی ها، در برخی موارد، قابل جبران نیست. مثلا طرح 6-3-3، واقعا طرح بدی نیست و قابل دفاع است، اما شتابزدگی در اجرای آن، مشکلات فراوانی را پدید آورد و همچنان پدید می آورد؛ به همین علت است که با اجرای بد و شتاب زده ی طرح، اصل آن نیز زیر سوال رفت.

جایگاه مدارس غیر دولتی در این طرح کجا است؟

ابهام دیگر، که از همه مهم تر است، این است که در این طرح، سخنی از مدارس غیر دولتی به میان نیامده است؛ یعنی گفته شده است که آزمون در مدارس تیزهوشان، نمونه دولتی و مدارس خاص ممنوع است. خوب تکلیف مدارس غیر دولتی در این میان چه می شود؟ آیا این مدارس همچنان برای گزینش ورودهای خود، آزمون خواهند گرفت؟ اگر مدارس غیر دولتی شامل این طرح نشوند، از نظر من این طرح اصلا نگاه تربیتی ندارد، بلکه هدفش، گسترش هر چه بیشتر مدارس غیر دولتی است. در واقع شعاری تربیتی است که در دل آن، نیتی اقتصادی نهفته است. فراموش نکرده ایم که مسئولان به صراحت بیان کرده اند که مدارس غیر دولتی باید تا سه برابر رشد کند، یعنی اگر اینک 11 درصد از دانش آموزان را پوشش می دهند، از نظر مسئولان، این رقم باید به 30 درصد برسد.

اقبال به  مدارس غیر دولتی بیشتر خواهد شد

خانواده ای که حاضر است مبالغ زیادی پول و وقت صرف کند تا فرزندش را به مدارس سمپاد بفرستد، با لغو امتحانات ورودی این مدارس و مدارس نمونه دولتی، قطعا به مدارس عادی دولتی نخواهد رفت؛ چرا که واقعا تفاوت فاحشی میان مدارس دولتی عادی و سایر مدارس وجود دارد و به این گونه، بازار مدارس غیر دولتی گرم خواهد شد. ضمن این که، همچنان فشار آزمون در مدارس دولتی وجود خواهد داشت. اگر آزمون فقط شامل مدارس دولتی بشود، انرژی اولیا صرف این خواهد شد که فرزندانشان به مدارس غیر دولتی با کیفیت تر بروند و همین امر، همچنان چراغ آزمون های تستی و رقابت را روشن نگاه خواهد داشت.

چه تضمینی بر رعایت قانون در مدارس غیر دولتی است؟

به فرض که گفته شود، مدارس غیر دولتی نیز نباید آزمون بگیرند، سوال این است که چه تضمینی برای این که این مدارس این قانون را رعایت کنند، وجود دارد؟ سال ها است که سازمان مدارس غیر دولتی، الگوی تعیین شهریه می  دهد، اما مدارس غیر دولتی، به شیوه های مختلف، آن را رعایت نمی کنند و بسیار بیشتر از شهریه ی قانونی شان، مطالبه می کنند و البته اولیاء هم می پردازند. همچنین این مدارس، آشکارا برنامه های مصوب درسی را رعایت نمی کنند و به دلخواه خود، ساعات برخی درس ها را کاهش می دهند و یا زیاد می کنند. بعد از گذشت بیش از 20 سال از تاسیس این مدارس، برخی از آن ها هنوز هم در نمرات دانش آموزان دستکاری می کنند و نمرات را تغییر می دهند و کسی هم مانعشان نیست!.

وضعیت اسفناک مدارس دولتی

نکته بعد این که واقعا مدارس دولتی عادی، وضعیت اسفناکی دارند و سطح آموزشی آن ها، با مدارس سمپاد، مدارس ماندگار ومدارس شاهد قابل قیاس نیست. مدارس ابتدایی دولتی عادی، مملو از دانش آموز است. در همین تهران، از  مدارس 40 نفره گزارش شده است. این مدارس، مشاور تربیتی ندارند. هم چنین به شدت کمبود نیرو دارند و قطعا سال های آینده، روند کمبود نیرو شدت خواهد گرفت؛ چون با سونامی کمبود نیرو مواجه هستیم و این کلاس ها، پیش از پیش شلوغ خواهند شد. بسیاری از معلمان مدارس دولتی عادی، انگیزه لازم را ندارند، برخی از آن ها از دوره متوسطه، به اجبار، به ابتدایی آمده اند و برخی نیروهای بازنشسته، که هنوز مطالبات خود را دریافت نکرده اند، برای حضور در کلاس ها دلگرمی لازم را ندارند.  به وفور می بینیم که این مشکلات در مدارس ابتدایی عادی وجود دارد.   

تکلیف مدارس نمونه دولتی، ماندگار، شاهد و سمپاد چه خواهد شد؟

مسئله بعد این است که مدارس ماندگاری چون البرز و تیزهوشان و شاهد چگونه به گزینش دانش آموز دست خواهند زد؟ به هر حال این مدارس چه از لحاظ سخت افزاری و نرم افزاری، امکانات فراوانی دارند و اصلا قابل مقایسه با مدارس عادی دولتی نیستند. قطعا این مدارس متقاضی فراوانی خواهند داشت لاجرم باید در میان این متقاضیان دست به گزینش بزنند. شیوه این گزینش چگونه خواهد بود؟ آیا اصلا قرار است این مدارس منحل شوند؟ اگر منحل شوند سخنی نیست اما اگر بخواهند ادامه حیات بدهند، چون متقاضی فراوانی دارند، لاجرم مدارس مجبور به گزینش خواهند شد و همچنان گزیری از آزمون ها نیست.

هزینه های مدارس غیر دولتی، حداقل 5 برابر مدارس سمپاد و ماندگار است

اگر این مدارس غیر دولتی مشمول این طرح نباشند، به نظر من اتفاق خاصی روی نداده و تمام انرژی که اولیاء برای ورود فرزندانشان به مدارس سمپاد و غیر دولتی صرف می کردند، این انرژی را به سمت مدارس غیر دولتی با کیفیت خواهند برد؛ با این تفاوت که در مدارس غیر دولتی، مجبورند 5، 6 برابر هزینه ی بیشتری پرداخت کنند و عملا دست خانواده های متوسط و محروم جامعه برای ورود به این مدارس  بسته خواهد ماند.