کارگری که جان داد اما جان بخشید

از چند کوچه باریک و نه چندان تمیز اطراف قزلحصار میگذریم، خانه ای کوچک با دری سفید که چند پارچه تسلیت روی دیوارش آویزان شده است. نمای خانه سیمانی است، قسمت هایی از در زنگ زده است. داخل خانه هم ساده است، حیاطی کوچک، یک اتاق و یک آشپزخانه، جمعا 60 متر هم نمیشود. خبری از مبل نیست، تنها چند پشتی گوشه دیوار گذاشته شده است.  کسی چه میداند آنها که در این خانه ها زندگی میکنند کیستند و چه وضعی دارند. البته امری عجیب و غریب نیست، هرچند دردناک است. صدها و هزارها کارگر هستند که کمتر کسی خبر از زندگیشان دارد.

به گزارش جماران ، تا پیش از این هیچ کس نمیدانست قاسم صفری، کارگر 31 ساله ای که با مرگش به 7 نفر جان دوباره بخشید، در چه و ضعی زندگی میکند، چه رسد به آنکه به خانه اش بیایند. تا ماه گذشته کمتر کسی اهمیت می داد سوگند 4 ساله که حالا قرار است  سفیر فرهنگی وزارت کار باشد در چه شرایطی زندگی می کند. مدیر کل فعال فرهنگی وزارت کار خانم بی نظیر جلالی، از او می خواهد سفیر فرهنگی بشود. دخترک اما احتمالا هنوز نمیداند چه اتفاقی افتاده و نمیداند سفیر فرهنگی یعنی چه. شاید هنوز هم متوجه نشده باشد که پدرش دیگر به خانه باز نخواهد گشت. 4 سال بیشتر ندارد و درک همه این اتفاقات سخت است.

چند روز پیش قائم مقام و معاون وزیر کار به خانه پدر قاسم صفری رفتند و از همسرش تقدیر کردند. قول مساعدت داده و گفتند کارهای بیمه و دیه اش درست خواهد شد و جای هیچ نگرانی نیست. هدیه ای هرچند ناقابل نیز برای تقدیر از عمل ارزشمند اهدای اعضا به خانواده اش داده شد.

همسرش اشک در چشم در گوشه ای نشسته ساکت نشسته است. به سراغش می روم، غمگین است، میگوید قاسم دوست داشت پس از مرگ اعضایش اهدا شود و به خاطر صوابش حاضر به اهدای اعضای همسرش شده اند.  پدرش نیز چند کلامی حرف میزند و اشک میریزد.  برادرش از این میگوید که دوست داشت شهید شود.

قاسم  صفری 31 ساله، کارگر ساختمانی که از ارتفاع سقوط میکند و به کما میرود، به هفت نفر جان دوباره بخشیده است. همسرش میگوید 70 درصد بدنش را اهدا کرده اند، هرچند نمیداند اعضای بدن شوهرش به چه کسانی رسیده است، اما راضی است. میگوید رضای خدا در اهدای اعضای بدن قاسم بود.

از تقدیر و تشکر تا وعده افزایش سطح ایمنی

در این دیدار که علی رغم دعوت مدیر کل فرهنگی وزارت کار ، جز صدا و سیما و جماران رسانه دیگری حضور نیافته بود، دکتر سید ابوالحسن فیروز آبادی قائم مقام وزیر تعاون،کار و رفاه اجتماعی و مهندس احمد مشیریان معاون روابط کار و نیز بی نظیر جلالی مدیر کل امور فرهنگی و مهندس یوسفی مدیرکل تشکلات کارگری و کارفرمایی این وزارتخانه و تنی چند از مسئولان وزارت متبوع به همراه مدیران کل تعاون،کار و رفاه اجتماعی و نیز تامین اجتماعی استان البرز با حضور در منزل مرحوم قاسم صفری کارگر ساختمانی اهدا کننده اعضای بدن که بر اثر حادثه ناشی از کار جان خود را از دست داده بود با خانواده وی دیدار و با این خانواده ابراز هم دردی کردند.

دکتر فیروز آبادی با یادآوری آیه 32 سوره مبارکه مائده که هرکس نفسی را زنده کند گویا همه مردم را زنده کرده است از اقدام شایسته و معنوی این کارگر شریف البرزی و خانواده وی در اهدای 70 درصد از اعضای بدن آن مرحوم به بیماران نیازمند تقدیر کرد و اظهار داشت: اهدای عضو، یک اقدام بسیار شایسته و خداپسندانه است که این عمل، باقیات و صالحات فراوانی برای دهنده عضو و خانواده وی برجای می گذارد و مسلما اجر معنوی و انسانی آن شامل حال خانواده و آن مرحوم در پیشگاه خداوند خواهد بود.

وی همچنین در خصوص وظیفه وزارت کار برای ایمن سازی گفت: کاهش حوادث ناشی از کار از ماموریتهای مهم ما است و تمرکز در این وزارتخانه بر توسعه نظام HSE در واحدهای صنعتی کشور به منظورکاهش حوادث ناشی از کار توسط خود واحدهاست که اجرای این برنامه نیز تاکنون در کشور نتایج خوبی دربر داشته است ولی با وجود تمام تدابیری که اتخاذ می شود بعضا "در کارگاهها و واحدهای تولیدی و صنعتی شاهد حوادث تاسف بار ناشی از کار هستیم.

در ادامه مهندس خلیلی مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی استان البرز نیز ضمن اظهار تاسف از درگذشت این کارگر البرزی ودلجویی از خانواده وی وتجلیل از عمل شایسته ی اهدای عضو، ابراز داشت: مصدومیت ویا فوت حتی یک کارگر در حوادث ناشی از کار برای ما بسیار تاثر برانگیز وضایعه جبران ناپذیری است وباید تا جایی که امکان دارد با رعایت اصول ایمنی و حفاظتی در واحدهای صنعتی،تولیدی وساختمانی از این حوادث جلوگیری شود.

وی با اشاره به اقدامات صورت گرفته در خصوص بیمه کارگران ساختمانی در استان البرز گفت : اقدامات خوبی در جهت ساماندهی کارگران ساختمانی با همکاری این اداره کل وتامین اجتماعی استان صورت گرفته و7 انجمن صنفی ساختمانی در البرز فعالیت می کنند که با کمک سامانه های مرتبط و پیگیری این انجمن های صنفی وتشکلات کارگری استان، کارگران ساختمانی حقیقی و واجد شرایط در البرز شناسایی و بیمه آنان برقرار و کارت هوشمند آنان صادر گردید.

در این دیدار مهندس مشیریان معاون روابط کار وزارت تعاون،کار و رفاه اجتماعی نیز با ابراز همدردی وتاسف از این حادثه برای خانواده کارگر البرزی آرزوی صبر وشکیبایی و برای آن درگذشته طلب مغفرت کرد .

وی همچنین با اشاره به اهمیت رعایت نکات ایمنی در واحدهای صنعتی وتولیدی گفت: برای جلوگیری از حوادث ناشی از کار به دستور مقام عالی وزارت کارگرو ه های تخصصی تشکیل گردیده و دستورالعمل های جدید در شورای عالی حفاظت فنی وزارتخانه در این خصوص دیده شده است که از ایجاد حوادث تاسف بار ناشی از کار جلوگیری شود.

آمار تکان دهنده مرگ و میر کارگران 

بر اساس برخی از اظهارات رسمی در حال حاضر ایران جزو یکی از پرحادثه‌ترین کشورها در آمار مرگ و میر کارگری است. موضوعی که اخیرا دبیر کل خانه کارگر هم در نشست خبری خود به آن اشاره کرد. به گزارش ایلنا  محجوب در این نشست از آمار بالای حوادث ناشی از کار ابراز نگرانی کرد. به گفته وی در بخش حوادث کار، ایران در رتبه دوم یا سوم دنیا قرار دارد که آمار بسیار نگران کننده‌ای است و پرحادثه‌ترین حوادث کار برای کارگران ساختمانی رخ می‌دهد.

همچنین به گفته هادی ساداتی، نایب‌رئیس کانون سراسری انجمن‌های کارگران ساختمانی کشور، به تسنیم روزانه 5 کارگر ساختمانی به دلیل عدم رعایت ایمنی کار در سراسر کشور جان خود را از دست می دهند.

قادی پاشا، مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران نیز  چند روز پیش به ایسنا گفته بود در شش ماهه اول امسال 215 مورد فوت ناشی از حوادث ناشی از کار وجود داشته که این میزان در سال گذشته 164 مورد بود و نشان دهنده آن است که با افزایش بیش از 30 درصدی فوت ناشی از حوادث کار روبه‌رو هستیم.

چندی پیش نیز، علی مظفری مدیرکل بازرسی  در همایش مسئولان ایمنی کارگاه‌های ساختمانی استان گلستان گفته بود 98 درصد حوادث کاری منجر به فوت قابل‌پیشگیری هستند، وی همچنین از آمار 50 درصدی فوت کارگران بر اثر سقوط از ارتفاع خبر داده بود.

علاوه بر حوادث موردی، در سال جاری چند حادثه از جمله انفجار معدن یورت، ریزش تونل متروی قم و ریزش معدن چری به کشته و زخمی شدن همزمان ده‌ها کارگر منجر شده‌اند.

در ریزش معدن چری در منطقه کوهرنگ چهارمحال و بختیاری که روز 28 شهریور سال جاری رخ داد سه کارگر کشته و 5 کارگر مصدوم شدند. یک کارگر جان به در برده از حادثه گفته بود تا مدت‌ها پس از ریزش تونل اقدامی برای نجات کارگران صورت نگرفته بود.

گفتنی است میزان قربانیان مرگ ناشی از مشاغل سخت و زیان آور در پیوند با آلاینده ها و بیماری های شغلی شش برابر حوادث فیزیکی است. این مشاغل عبارتند از کارهایی که با عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی و بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد ارتباط دارد و در اثر آن فرد به مشکلات جسمی و روانی دچار می شود.

بر اساس آیین نامه اجرایی قانون مشاغل سخت و زیان آور (مخل سلامت) می توان این مشاغل را به دودسته تقسیم کرد: اول، مشاغلی که با تمهیدات بهداشتی، ایمنی و فنی توسط کارفرما، سختی و زیان آوری آن شغل را می توان حذف کرد، دوم مشاغلی که با همین تمهیدات می توان زیان آور بودن آن را کاهش داد، اما سخت بودن و زیان آوربودن آن را نمی توان از بین برد.

حوادث ساختمانی در صدر

سازمان پزشکی قانونی مدتی پیش با هشدار در مورد افزایش تلفات کار و تاکید بر رعایت نکات ایمنی به ویژه در موارد کار در ارتفاع تاکید کرد که در ده سال گذشته یعنی بین سالهای 1386 تا سال 1396 حدود 12 هزار و 436 نفر در حوادث کار جان خود را ازدست داده اند.

در مورد مرگ های ناشی از حوادث کار آمار های مختلفی وجود دارد که  آنگونه که مشیریان به جماران گفت، یکی از دلایل تفاوت آماری این است که وزارت کار آمار کارگرانی را اعلام می کند که در پیوند با وزارت کار بیمه هستند، مثل بیمه حوادث و غیره، سازمان تامین اجتماعی تنها آمار کارگران تحت پوشش خود را اعلام میکند و پزشکی قانونی نیز حتی کسانی را که بر اثر کار در منزل فوت شده اند، ذیل آمار خود می آورد.

برپایه بررسی های وزارت کار یازده عامل اصلی در بروز حوادث نقش دارد، از جمله وسایل بی حفاظ، بی احتیاطی، عدم وجود نور کافی، تهویه نامطلوب، استفاده نکردن از لباس ایمنی، فقدان اطلاعات، آموزش و عدم رعایت مقررات ایمنی از آن جمله است. سازمان تامین اجتماعی بی احتیاطی را علت نیمی از حوادث کار می داند، بریدگی، شکستگی، سقوط ، قطع دست و انگشت دست شایع ترین آسیب های محیط های کار در ایران است. حوادث کار که عمدتا در فصل گرما رخ می دهد، به ترتیب عبارت است از سقوط از بلندی، اصابت اجسام سخت، برق گرفتگی، سوختگی و خفگی ناشی از کمبود اکسیژن.

بطور کلی کارگران ساختمانی صدر نشین قربانیان حوادث کاری هستند و پس از آن، بیشترین میزان مرگ و میر در محیط کار به کارگران معادن و کارگران صنایع اختصاص دارد.

سقوط از ارتفاع، برخورد مصالح ساختمانی با سر و کمر و در نهایت فلج شدن، از جمله خطراتی است که سلامت کارگران ساختمانی را همواره تهدید می کند. به علاوه، کارگرانی که با سیمان کار می کنند با مشکلات و بیماری های زیادی اعم از خورده شدن نسوج بدن، آسیب به ریه و چشم و حساسیت مواجه هستند.

یکی از مسائل مهمی که باید در این زمینه مورد توجه قرار گیرد این است که مرگ کارگر به دلیل نقص ایمنی، موجب بی سرپرست شدن یک خانواده خواهد شد و در نتیجه آثار اجتماعی سوئی خواهد داشت، اما بسیاری از حوادث در محیط کار موجب نقص عضو کارگر میشود، دراین شرایط نه تنها هزینه درمانی به جامعه تحمیل میشود، بلکه نان آور خانواده خود تبدیل به مشکلی جدی برای خانواده میشود.

فقدان آموزش و درآمد پایین از مهمترین علل حادثه

یکی از علت های حوادث کاری دستمزدهای پایین است زیرا کارگران مجبورند اضافه کاری کنند یا دو شغله و سه شغله کار کنند. بنابراین کارگری که مجبور است بجای 8 ساعت بین 15 تا 18 ساعت در روز کار کند، آسیب پذیری بیشتری در کار با دستگاه ها پیدا می کند، چون تمرکز کمتری در کار دارد. افزون بر آن کارگری که احساس امنیت شغلی ندارد و از معاش فردای خود مطمئن نیست، بیشتر در معرض حوادث کاری قرار دارد.

از دیگر عوامل حوادث کار فقدان حداقل آموزش به کارگران، نبود امکانات ایمنی و بهداشتی است.  95 درصد حوادث ناشی از کار به دلیل نبود آموزشهای لازم است. حوادث کار علت واحدی ندارد و معلول دلایل فنی و انسانی است. طبق گزارشات وزارت کار 52 درصد حوادث ناشی از عدم نظارت در محیط کار است.

هرچند آموزش کارگران، افزایش درآمد آنها و بالابردن ایمنی کارگاه و ساختمان ها مستلزم هزینه های بسیاری است، اما بدون شک هزینه اجتماعی از بین رفتن سرپرست خانواده و یا هزینه های درمانی معلولین حوادث کار در دراز مدت مبالغ بیشتری را به دولت تحمیل خواهد کرد.