وزیر آموزش و پرورش؛ تغییر یا تثبیت؟

گفت و گو درباره ی ویژگی های وزیر، به دولت کمک می کند

 این روزها که بحث کابینه دوازدهم مطرح است، در مورد آموزش و پرورش، یکی از مباحث این است که آقای دکتر دانش آشتیانی مجددا وزیر بشوند یا نه؟ البته وزیر شدن هر کسی در دولت، دو مرحله مهم دارد که یکی تصمیم رئیس جمهور برای معرفی فرد به مجلس شورای اسلامی و دیگری تصمیم مجلس برای رای دادن به فرد معرفی شده است؛ ولی مباحثی که در فضای عمومی مطرح می شود، می تواند در تصمیم سازی کمک کند وهر چه بیشتر در این موارد گفت و گو شود، می تواند آن دو مرجع را برای رسیدن به تصمیم کمک کند.

سوابق ارزنده ی علمی و اجرایی دانش آشتیانی

آقای دکتر دانش آشتیانی، از شخصیت های ارزنده علمی و اجرایی و دارای رزومه ای سرشار از کار و تلاش و خدمت و جهد علمی و اجتماعی است. رئیس جمهور در سال آخر دولت یازدهم و در ماه های منتهی به انتخابات، قصد تغییر در وزارت را آموزش و پرورش کرد و پذیرش مسئولیت در چنین شرایطی، کار سختی بود؛ زیرا کار کردن در شرایطی که به قول شاعر، خورشید دولت رو به مغرب است و سایه ها درازتر می شود، کار کردن بسیار سخت است و برای یک وزیرِ تازه وارد، که از نزدیک دستی بر آتش وزارت خانه نداشته، سخت تر است؛ زیرا، خطری که وزیر را تهدید می کند  این است که در شرایطی که وقت کافی برای اجرای برنامه های خود نداشته، قضاوت شود و کارش برای گرفتن رای از مجلس در دولت بعدی مشکل شود.

ایثاری که دانش آشتیانی انجام داد

اصل پذیرش مسئولیت وزارت خانه در این شرایط یک عمل ایثارگرانه و فداکاری است.اگر چه ارزیابی عملکرد وزیر، در این بازده زمانی، با توجه به عوامل بازدارنده زیادی که وجود دارد، یک ارزیابی ناقص است و باید زمان طولانی تری بگذرد و شرایط دیگری حاکم شود تا عملکرد کاملی از ایشان به منصه ظهور برسد، اما برای کمک کردن به تصمیم گیری ها، بد نیست  هر کسی، آن چه را که از این دوران مدیریتی برداشت کرده، ابراز کند.

فهم عمیق نسبت به مبانی تعلیم و تربیت

آقای دانش آشتیانی، از بدو حضور در وزارت خانه و در سخنانی که در موقعیت های گوناگون کاری وزارت خانه ایراد کرد، نشان داد که از فهم عمیقی نسبت به مبانی تعلیم و تربیت برخوردار است و موضوع را بسیار دقیق دریافته است.فهم دقیق مساله تعلیم و تربیت، امری است که زیر بنای رویکرد های اجرایی و عملیاتی وزیر است.

فهم مترقی از تعلیم و تربیت/اشتباه دانش آشتیانی چه بود؟

تامل در دیدگاه های ایشان، نشان می دهد که فهمی مترقی از مساله تعلیم و تربیت دارد؛ اگر چه معتقدم تبیین های ایشان در موضوع تعلیم و تربیت به درستی با معلمان در میان گذاشته نشده است و حائل هایی میان ایشان و جامعه فرهنگی وجود دارد که یا ناشی از خصلت های خود ایشان و یا ناکافی بودن ساز و کار های ارتباطی وزارت خانه و یا ترکیبی از این دو است.

صدای دانش آشتیانی شنیده نشده است

صدای آقای وزیر، در موضوع آموزش و پرورش هنوز شنیده نشده است؛ در حالی که نکاتی بسیار کلیدی در دیدگاه های دکتر دانش، در حوزه های تعلیم و تربیت وجود دارد و این نکات در مواقف مختلفی بیان شده است.

شاید لازم بوده ایشان این کار را، در قالب یک عملیات تیمی و توسط افرادی که با خود در وزارت خانه آورده و یا با خود همراه کرده ،به انجام برسد و چون کار عمدتا توسط شخص ایشان انجام شده، برد کافی را نیافته است.

برخی عملکرد وزیر را فقط بر اساس انتصاباتش ارزیابی می کنند

دانش آشتیانی در این حوزه، یعنی در انتصابات، عملکرد چندانی نداشته است؛ زیرا نه زمان کافی وجود داشته و نه فضای افکار عمومی جامعه ی مخاطبانش در میانه و به ویژه انتهای کار دولت یازدهم، خیلی منتظر تغییر بوده است.

عدم انسجام تیم مدیریتی دانش آشتیانی

از روی تغییرات اندکی که ایشان به انجام رساند، عجالتا می شود برداشت کرد که ایشان به دانش نظری همکارانش بیش از مهارت و به ویژه تجربه آن ها بها داده است و البته در ایجاد انسجام تیمی در وزارت خانه، هنوز توفیق نیافته است.

دوران فترت و  بلاتکلیفی برخی مدیران ستادی

دوران چند ماهه وزارت ایشان، دوران فترت و بلا تکلیفی بسیاری از مدیران ستادی و استانی بوده است. تغییر یک مدیر کل در استان، اگر چه زنگ تغییر را درگوش مدیران به صدا در آورد، اما تا روزهای آخر که مدیرکل شهر تهران تغییر کرد، تکرار نشد و برای دلگرم شدن مدیران هم اقدامی صورت نگرفت و آنها در بی خبری خوف آلودی به کار خود ادامه دادند.

تزریق 11 هزار میلیارد در هشت ماه به آموزش و پرورش

وزیر، بلافاصله پس از استقرار، به رایزنی در دولت برای پرداخت مطالبات همت گماشت و بخش زیادی از مطالبات زمین مانده را، تامین کرد. اگر چه فضای انتخاباتی اقتضای چنین پرداخت هایی را می کرد ولی به نظرمن، از فرصت، بهره برداری خوبی شد؛ اگر چه عدم رعایت اولویت های اصلی در پرداخت ها و زمین ماندن حق الزحمه امتحانات، که نسبت به پرداخت های دیگر، مبلغی نبود، هزینه های زیادی به دولت و وزارت خانه تحمیل کرد.

عدم انسجام سازمانی مدیران آموزش و پرورش

وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارتباطات است و کار این وزارت خانه، بدون توسعه ارتباطات درون سازمانی در سطوح مختلف، به سامان نمی رسد. آقای دکتر فانی از جهت ارتباطی، از آقای دکتر دانش آشتیانی، فعال تر عمل می کرد؛ اگر چه جلسات مشترکی که ایشان با مدیران کل استان ها و مدیران ستادی اش تشکیل می داد، گاه فاقد انسجام دستوری بود و مطالب طولانی که ایشان بیان می کرد، به آفت تکرار هم مبتلا بود؛ اما این خاصیت بزرگ را داشت که مدیران را در یک فرهنگ سازمانی یک دست، در کنار هم نگه می داشت و اکنون این حلقه ارتباطی ضعیف شده است.

توجه به لزوم دایر کردن نظام ارتباطی گسترده و هدفمند در آموزش و پرورش، یکی از اصلی ترین رموز موفقیت در جلب همکاری این مجموعه بزرگ است. آقای دکتر دانش چندان از جاذبه های شخصیتی و مایه علمی در آموزش و پرورش برخوردار هست که بتواند محور چنین نظام ارتباطی باشد و مساله ارتباط با معلمان، به یک اقدام خطی ساده؛ مانند حضور پر تکرار در مدارس شهر تهران فرو کاسته نشود.

موفقیت آموزش و پرورش مستلزم حمایت راهبردی رییس جمهور است

آموزش و پرورش مشکلات ساختاری و محتوایی عمیقی دارد که شناخت آنها و فهم اولویت مواجه شدن با آنها و چگونگی عبور از موانع بزرگ و کوچکی که در راه حل آنها وجود دارد مستلزم یک حمایت ملی همه جانبه و به ویژه حمایت راهبردی شخص رئیس جمهور است و تحول در آموزش و پرورش، مستلزم توجه ویژه است؛ ما در تصویب بودجه آموزش و پرورش برای سال 96 این توجه را مشاهده نمی کنیم.

کسری بودجه آفت آموزش و پروش

در حالی که آموزش و پرورش با لحاظ واقعیت های صحنه عمل و محدودیت های منابع دولتی، بودجه 42 هزار میلیاردی را حداقلِ لازم، برای گذران امورش می داند بودجه در حد 34 هزار میلیارد تومان بسته شده است. اگر چه سنت سالانه بودجه، این است که کسری های آموزش و پرورش را در انتها تامین می کنند، اما این میزان از کسری بودجه، به شدت به برنامه های وزیر و وزارت خانه آسیب می زند. در چنین شرایطی، دولت باید به انجام اصلاحات در آموزش و پرورش یاری برساند، تا سطح بهره وری، بالاتر برود، هم هزینه ها شفاف تر شود و هم منابع و سرمایه های آموزش و پرورش از رکود خارج شده و بهتر مورد استفاده قرار گیرد.

اگر دولت چنین عزمی داشته باشد و این عزم را آشکار کند، آقای دکتر دانش آشتیانی برای مدیریت این عزم ملی، وزیر بدی نیست.