اکنون تصاویر ماهواره ای تالاب هورالعظیم و مشاهدات عینی اهالی و گردشگران در ایام نورز از مستندات غیرقابل انکاری است که به خوبی می تواند وضعیت تالاب را در مقایسه با قبل نشان دهد و از طریق آن ها می توان روند آبگیری را به صورت ماهیانه یا فصلی بررسی و مشاهده کرد.
پایگاه خبری جماران- هورالعظیم که تنها باقیمانده تالابهای بسیار بزرگ بین‌النهرین است در غرب استان خوزستان واقع است و به لحاظ تنوع‌زیستی فوق العاده غنی است که عمده منابع آبی آن از طریق رودخانه‌های کرخه، نیسان، سابله و نهرهای انشعابی تءمین می‌شود.
به گزارش خبرنگار جماران، این تالاب یا به اصطلاح محلی «هور» که شاهدی زنده براقوام وتمدنهای مختلفی از بدو خلقت تاکنون بوده است، همواره منبع اقتصادی غنی ای برای مردم مجاور آن بوده و حاشیه نشینان هور که مردمی از تبار عرب می باشند بواسطه نعمات موجود درآن امرار معاش می کردند.
تا قبل ازجنگ تحمیلی دهها روستا و آبادی حاشیه هور با استفاده از هور و نیز از آبزیان آن اقتصاد خانواده های خویش را تأمین می کردند. اما تقریباً تمام روستاهای مجاور هور بجز شهر «رفیع» به طور کلی ازبین رفته وعملاً جز اسمی آز آنها جیزی برجای نمانده است.
پیشینه تاریخی این تالاب ها نیز بسیار مورد توجه جهانیان است، بررسی‌ها نشان داده که این تالابها زمانی مساحتشان به دو میلیون هکتار می‌رسید و تقریبا یک‌سوم مساحت عراق را اشغال می‌کرد به طوری که بالاتر از بغداد شروع شده و تا اروندرود ادامه می‌یافت هورالظعیم که یک سوم در ایران و دو سوم آن در عراق واقع شده یکی از زیستگاه‌های حساس و مهم پرندگان مهاجر آبزی و بومی منطقه است و گونه های بسیار متنوع این پرندگان حیات وحش منحصر به فرد این تالاب را تشکیل می دهند..
این هور تنها تالابی است که بر اساس بررسی های کارشناسی از 100 نمره، نمره 100 را کسب کرده و هیج تالابی تاکنون چنین نمره ای را به دست نیاورده است و بیشترین تعداد پرنده‌های در معرض خطر در این تالاب به‌سر می‌برند. یکی از کارکردهای مهم تالاب، جلوگیری از طوفان شن و گرد و خاک است، چرا که تالابها رطوبت آب را بالا می‌برند و خشک شدن هورالعظیم چه در ایران و چه در عراق میزان وقوع طوفانهای شن را افزایش داده است و باعث شده استان خوزستان در سه سال اخیر با گرد و غبارهایی حدود 21 برابر استاندارد مواجه شود.
هر چند در زمان جنگ تحمیلی و به واسطه احداث جاده های عملیاتی این بخش ایرانی تالاب به 5 حوضچه یا مخزن از شمال به جنوب تقسیم شد اما در سال ۱۳۸۹ وزارت نفت به منظور انجام فعالیت های حفاری و بهره برداری، با مسدود کردن دریچه های خروجی از مخزن شماره ۲ به شماره ۳ و نیز انحراف زه آب های کشاورزی وارد شده به حوضچه شماره ۴، عملاً حوضچه ها یا مخازن ۳، ۴ و ۵ را به طور کامل خشک کرد. این اقدام علاوه بر صدمات جبران ناپذیر به اکوسیستم تالاب، کانون های ریزگرد را هم فعال کرد.
از نیمه دوم سال ۱۳۹۲ با دستور و حمایت ریاست سازمان حفاظت محیط زیست، آبگیری حوضچه شماره ۳ در اوایل دی ماه ۱۳۹۳ آغاز شد. از سوی دیگر با تامین حقابه تالاب یک میلیارد متر مکعب در سال آبی ۹۴- ۹۳ و ۸/۱میلیارد متر مکعب در سال آبی ۹۵– ۹۴ و ۲۱۵میلیون متر مکعب از اول مهرماه تا ۱۵ آبان ماه ۹۵ از طریق رودخانه کرخه به حوضچه های ۱ و۲ و۳ و بخشی از طریق زه آب های کشاورزی به حوضچه های ۴ و۵ وارد شده است.
تا سال ۱۳۹۲، حوضچه ها یا مخازن ۱ و ۲ دارای حداقل آب و شرایط ماندابی و مرگ اکوسیستمی بوده و مخازن ۳، ۴ و ۵ نیز کاملاً خشک شده بود. در حالی که بعد از پیگیری های سازمان حفاظت محیط زیست علاوه بر اینکه دریچه های مسدود شده بازگشایی شدند، با نصب ۴۰ پل (کالورت) بر روی جاده های احداث شده، لایروبی ورودی ها به تالاب و جلوگیری از خروج آب تالاب به خارج از مرز، رهاسازی برنامه ریزی شده آب از سد کرخه، هورالعظیم جان تازه ای گرفت. علاوه بر آبگیری ۱۰۰ درصدی مخازن ۱ و۲ که تا پیش از این به مانداب تبدیل شده بود، حداقل ۲۵هزار هکتار از مخازن ۳، ۴ و۵ که تا سال ۹۲ کاملا خشک شده بودند نیز آبگیری شد که حوضچه های شماره ۱، ۲ و۳ از آب شیرین کرخه و حوضچه های ۴ و۵ از مازاد آب کشاورزی منطقه آبگیری شده است. به طوری که در حال حاضر اکوسیستم این تالاب به میزان زیادی احیا شده است و انواع پرندگان و آب زیان به این منطقه بازگشته اند.
اما اعلام خبر آبگیری این تالاب در ابتدا حواشی هم به همراه داشت و عده ای در این امر تشکیک می کردند. به عنوان نمونه دراوایل اسفند 95 و در نشست مشترک کارگروه ملی مقابله با ریزگردها و شورای اداری استان خوزستان با حضور حسن روحانی و معصومه ابتکار برگزار شد یکی از نمایندگان مردم خوزستان در مجلس شورای اسلامی با صدای بلند خطاب به معصومه ابتکار گفت: «کجای هورالعظیم آب دارد که ما نمی‌بینیم؟ کجا مردم در حال ماهیگیری در تالابها و هورهای خوزستان هستند؟»
اما اکنون تصاویر ماهواره ای تالاب هورالعظیم و مشاهدات عینی اهالی و گردشگران در ایام نوروز از مستندات غیرقابل انکاری است که به خوبی می تواند وضعیت تالاب را در مقایسه با قبل نشان دهد و از طریق آن ها می توان روند آبگیری را به صورت ماهیانه یا فصلی بررسی و مشاهده کرد.
روز گذشته نیز معصومه ابتکار با انتشار فیلمی هوایی از هورالعظیم بر آبگیری این منشاء مهم ریزگرد ها در خوزستان تأکید کرد.
وی در حساب توئیتیری خود نیز نوشت: «هزاران نفر از 70 درصد احیاء شده هورالعظیم دیدن کردند، تلاش های سه ساله دولت برای رفع موانع و تأمین حقابه نتیجه داد، یکی از کانون های گرد و غبار حذف شد».
خبرنگار جماران در نخستین روزهای سال 1396 با حضور در هورالعظیم عکس ها و فیلم هایی را از این هور تهیه کرده است که همراه با این گزارش منتشر می شود.
هور العظیم که محل شهادت شهدای بزرگی همچون سید علی هاشمی، باکری ها و... است، امروز حیاتی تازه یافته است و انواع گونه های پرنده و ماهی در آن حیات دارند.
