«الزام حضور مردم در حاکمیت و سرنوشت کشور و مهمترین تاکید امام بر این دو موضوع بود که به شکل گیری شوراهای شهر منتهی شد» این جملات را معصومه ابتکار عضو شورای شهر در اهمیت نقش امام راحل در شکل گیری شوراها بیان می‌کند. او همچنین تاکید دارد :« حضرت امام بر مردم سالاری تاکید فراوان داشتند و از ابتدایی که بحث جمهوری اسلامی به میان آمد، بر جمهوریت اصرار زیادی داشتند و اینکه کشور با رای مردم اداره شود و همه تصمیمات با رای انها رسمیت پیدا کند.»
ابتکار که در دولت اصلاحات به عنوان معاون رییس‌جمهور و رییس سازمان محیط زیست فعال بود، در سال 85 در انتخابات شورای شهر شرکت کرد و پس از ورود به ساختمان خیابان بهشت، کمیته محیط زیست را تشکیل داد. اکنون از او به عنوان فعال‌ترین عضو شورا یاد می‌کنند و خودش هم معتقد است که ورود افراد متخصص به شورای سوم سبب ارتقای جایگاه این نهاد شده است.
در سالگرد تاسیس شوراهای اسلامی معصومه ابتکار با پایگاه اطلاع رسانی و خبری جماران به گفتگو نشست و به تشریح نقش بنیانگذار انقلاب در تاسیس شوراها، موانع پیشرفت این نهاد و ... پرداخت
***
در قانون اساسی جمهوری اسلامی چه جایگاهی برای شوراها منظور شده است و آیا شوراها توانسته‌اند اهداف پیش بینی شده در قانون اساسی را محقق کنند؟
قانون اساسی ، جایگاه بالایی برای شوراها پیش بینی کرده است و به عبارتی شوراها در قانون اساسی از جایگاه مهمی در اداره کشور برخوردار هستند، به نحوی که برخی معتقدند و می‌گویند که برای شوراها نقشی همانند قوا در قانون اساسی پیش بینی شده است. در واقع اهمیت شوراها در مدیریت محلی و تصمیم سازی در سطح شهرها نشان می‌دهد که دارای مسوولیت مهمی در مدیریت کشور هستند و امور فراوانی را برای توسعه شهربر عهده دارند..
البته نباید فراموش شود که هنوز تا تحقق اصولی از قانون اساسی که در مورد شوراها ، راه زیادی داریم و باید کارهای بسیار دیگری انجام شود تا به آنچه که قانون اساسی در مورد شوراها پیش بینی کرده است برسیم این نکته را هم لازم است تا یادآوری کنم که از زمان دولت هفتم و انتخابات اولین شوراهای شهر، مخالفت ها و سوء ظن هایی مبنی بر اینکه شوراها نمی توانند کارکرد مثبت و موثری در کشور داشته باشند، آغاز شد اما همه شاهدند که شوراها به سرعت شکل گرفت و تا به امروز سه دوره هم فعالیت کرده است و مهم تر از همه، دارای جایگاه خوبی شد. هرچند هنوز تا جایگاه مورد انتظار و مطلوبی که تفکر تشکیل شوراها بر آن اساس بود، فاصله زیادی داریم.
اصلهای زیادی در قانون اساسی به موضوع شوراها اختصاص دارد که شاید در تمام آنها به نام شورا نیامده است . لطفا به چند اصل مهم در این راستا اشاره کنید.
در اصل ششم قانون اساسی بر اتکا به ارای عمومی برای اداره کشور تاکید شده است و در اصل هفتم هم با تاکید بر لزوم اداره جمعی کشور ، شوراها در کنار مجلس شورای اسلامی و شورای استان به عنوان ارکان تصمیم گیری و اداره امور کشور مطرح شده است ،اما متاسفانه هنوز تا تحقق کامل این دو اصل، فاصله زیادی داریم اگر چه کارهایی صورت گرفته است و خطا هم در این راه زیاد بوده است. ولی ما راه بلندی را پیموده ایم و به دلیل موانع بایجاد شده به اهداف نرسیده ایم.
از شورای اول تا سوم، ایا تغییرات و تحولات قابل توجهی در کارکرد شورا صورت گرفته است؟
در این مسیر از شورای اول تا سوم تحولات زیادی صورت گرفته است از جمله اینکه نگاه ها به مسایل شهری تخصصی تر و کارشناسی شده و از سوی دیگر این شورا (سوم) به مسایل اساسی و کلان تری می نگرد . نگاه نظارتی و دقیق به عملکرد شهرداری دارد ،البته شورا نباید شورای شهرداری تلقی شود زیرا این شورا، شورای شهر است و تنها بخشی از مسولیت هایش در حوزه شهرداری تعریف شده است. در شهر تهران ارگان ها و نهادهای زیادی در حوزه امور شهری دخیل هستند که یکی از امور شورای شهر یکپارچه سازی این نهادهاست و یکی از نقشهایی هم که برای شورا تعریف شده است همین یکپارچه کردن فعالیتهای پراکنده است.
موضوع دیگر نگاه تخصصی داشتن به موضوعات است. برای نمونه کمیته محیط زیست را مثال می زنم که بصورت دقیق و موشکافانه وارد مسایل این حوزه شدیم در قالب کارگروه های تخصصی با هر یک از مسائل با نگاه علمی،برنامه محور و روز آمد در بعد سیاستگزاری، هماهنگی برای اجرا و نظارت مواجه شده ایم.
شوراها در اندیشه امام راحل دارای چه جایگاهی بودند؟
نظر امام همواره بر این بود که کشور توسط مردم اداره شود و در صحیفه امام می توان بررسی کرد که ایشان به کرات بر این موضوع تاکید داشتند . در این چارچوب بهترین شیوه اداره کشور توسط مردم در سطح روستا و شهرها از طریق شوراها است.
. حضرت امام بر مردمسالاری تاکید فراوان داشتند و از ابتدایی که بحث جمهوری اسلامی به میان آمد، بر جمهوریت اصرار زیادی داشتند و اینکه کشور با رای مردم اداره شود و همه تصمیمات با رای انها رسمیت پیدا کند. فارغ از این، در قران کریم هم بر لزوم اقدام مردم در سرنوشت خودشان تاکید شده است لذا ضرورت اینکه هر کاری در هر منطقه ای با تصمیم شورای محلی باشد، مورد تاکید امام و اموزه های دینی ما است همین الزام حضور مردم در حاکمیت و سرنوشت کشور بود که پایه شکل گیری شوراهای شهر را بنا کرد. امام در سال 58 در فرمانی به شورای انقلاب بر تشکیل شوراها تاکید کردند و اگر اکنون نگاه امام را مدنظر قرار دهیم، هنوز تا رسیدن به قانون اساسی و انچه ایشان مدنظر داشتند فاصله زیادی داریم. ایجاد موانع و مشکلاتی که مانع تحقق اصول قانون اساسی می شود مانند انتخاب شهرداران از سوی دولت و تشکیل 11 فرمانداری در تهران یا تلاش برای جداسازی ری از تهران از سوی افراد و نهادهایی اعمال می شود که به کارشوراها اعتقادی ندارند و شوراها را برای خود رقیب میدانند. حقیقت این است که تقسیم و توزیع قدرت در سطوح مختلف به زیباترین شکل در شوراها نمود دارد . برای تحقق آرمانهای امام ،راهی جز اجرای تمام و کمال قانون اساسی نداریم.
موانع و مشکلاتی که از آنها نام بردید، را بیشتر توضیح دهید؟
موانع و مخالفتها سبب فاصله تا رسیدن به آرمانهای امام و قانون اساسی شده است. سه دوره از عمر شوراها و 32 سال از عمر جمهوری اسلامی می گذرد اما هنوز شاهد تلاشهای آشکاری و علنی در مقابل قانون اساسی و دیدگاههای امام برای تضعیف شوراها هستیم که واقعا جای تاسف عمیق دارد. بجای اینکه امور تصدی گری را از دولت به شهرداری واگذار کنند بدنبال در اختیار گرفتن مسائل شهری مانند مترو هستند.
شورا چه عملکرد و وظیفه‌ای برای توسعه پایدار دارد؟
شورا مسئول توسعه پایدار و متوازن شهر است. توسعه اجتماعی ، اقتصادی ، زیست محیطی و... همه مواردی است که شورا باید آنها را دنبال کند. اصولا یکی از وظایف شوراها ارتقای شاخص کیفیت زندگی است. اگر ما این شاخص را در تهران محقق کنیم ،به طور حتم به سایر نقاط کشور خواهد رسید، چون آنها الگو برداری می کنند.
دولت تا چه حد شورای شهر را کمک می‌کند؟
ما سعی کردیم حل مشکلات تهران بدلیل اختلاف نظرهای سیاسی به تعویق نیفتد و شرایط برای شهروندان سخت نشود. البته در شرایطی موانع هم وجود داشته است و در مواردی دولت وظایف قانونی خود را انجام نمی دهد. به عنوان مثال اگر در بحث هدفمندکردن یارانه ها ، بودجه حمل و نقل عمومی داده نشود، مردم با مشکل و سختی مواجه خواهند شدو ارایه خدمات به مردم هم در حد رضایت نخواهد بود.باید همکاری بین همه بخش ها اتفاق بیفتد تا مردم در آسایش و راحتی باشند و رقابت های سیاسی مانع خدمت رسانی نشود.
