پایگاه خبری جماران، سجاد انتظاری: تقریبا به موازات ورود کرونا به ایران ما شاهد زلزله قطور آذربایجان غربی و سیل لرستان بودیم. اما اپیدمی کرونا باعث شد که مردم احساس کنند سیل زدگان و زلزله زدگان به فراموشی سپرده شده اند و هیچ کس خبری از آنها نمی گیرد و کاری برای حل مشکل آنها انجام نمی دهد. چندین پیام نگرانی مردمی هم از طرف مخاطبان جماران در زمینه رسیدگی به وضع زلزله زدگان و سیل زدگان دریافت کردیم.
برای پیگیری این موضوع گفت و گویی با اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور، انجام دادیم و سعی کردیم در این گفت و گو به مرور همه اتفاقات و حوادثی که در سال 98 رخ داده بپردازیم و پیگیری کنیم که سازمان مدیریت بحران کشور برای هموطنان آسیب دیده از این حوادث چه اقدامی انجام داده و آیا این اقدامات تا رفع کامل آسیب ها به شهروندان و زیر ساخت های شهری ادامه دارد؟
رئیس سازمان مدیریت بحران کشور با اشاره به اینکه هنوز خدمات رسانی به سیل زدگان فروردین ماه و زلزله زدگان کرمانشاه ادامه دارد، تأکید کرد: دولت دغدغه فراوانی در زمینه رسیدگی به اقشار آسیب دیده کشور در اثر حوادث و بلایای طبیعی دارد و نه تنها به هیچ وجه آنها را فراموش نمی کند، بلکه تا آخرین مرحله بازسازی خانه ها و زیرساخت های شهری به تلاش های خود در این زمینه ادامه می دهد خانه های هموطنان را به طور کامل، مقاوم و به کیفیت تر از قبل بازسازی می کند و به آنها تحویل می دهد و همچنین کمک های دیگری مثل امهال وام های این عزیزان انجام شده و دولت برای این موضوع بودجه اختصاص داده است.
مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با اسماعیل نجار را در ادامه می خوانید:
متأسفانه سال 98 سال پر حادثه ای بود. عملکرد سازمان مدیریت بحران را در این حوادث چطور ارزیابی می کنید؟
سیلاب از 27 اسفند ماه سال گذشته آغاز شد و تا فروردین ماه سال جاری بیش از 25 استان کشور را درگیر کرد. مهمترین استان هایی که درگیر این موضوع شدند، گلستان، لرستان و خوزستان بود. بعد از آن سیلاب ها و زلزله های متعددی را داشتیم، که از جمله آنها زلزله مسجد سلیمان بود.
در کنار خساراتی که بنا بر فرامین مقام معظم رهبری و همچنین تدابیر و مصوبات دولت، بسیاری از آنها ترمیم شد، این سیلاب ها برکات زیادی را به همراه داشت. تا آبان ماه سال 97 تمام شواهد و قرائن و جلسات ما در خصوص خوزستان حول این محور بود که چطور می شود آب شرب این استان را تأمین کرد. بیش از 600 شهر و بسیاری از مراکز استان های ما درگیر تنش آبی بود. بسیاری از سفره های زیرزمینی مشکلات عدیده ای داشتند. گرد و غبار، بالاخص در استان خوزستان، مزید بر علت بود.
از جمله دیگر برکات سیل این بود که در کل کشور حدود 250 سد پر آب شد. بسیاری از این سدها سرازیر شد. 46 تالاب آبگیری شد. آب دریاچه ارومیه حدود 55 سانتی متر بالاتر آمد. مشکل بسیاری از سفره های زیرزمینی حل شد. یعنی بحث فرونشست و فروچاله ها کاهش پیدا کرد. بخش اعظمی از منشأ داخلی ابر بحران ریزگردها حل شد. امسال در استان خوزستان حدود 190 هزار هکتار برنج کاشته شد. اینها برکات سیلاب ها بود.
خدمات و هزینه هایی که سازمان مدیریت بحران در این زمینه داشت را برای ما بگویید.
با پیش بینی، اطلاعیه ها و اخطارهایی که دادیم کمترین میزان تلفات را داشتیم. یعنی در سیل فروردین ماه حدود 76 نفر جانباخته داشتیم که 21 نفر از آنها در حادثه تلخ شیراز بود. شش نفر گمیشان که قایچ چپ شد. جانباختگان سیلاب عمدتا به دلیل مستقیم سیلاب نبود. مثلا یک نفر در مینودشت و یک نفر هم در کلاله به دلیل تخریب منازلشان جان خود را از دست دادند. 3 نفر در مازندران به دلیل اینکه به اخطارها توجه نکردند جان خودشان را از دست دادند. یک نفر در اثر ریزش کوه و حدود 10 نفر در اثر صاعقه جان خودشان را از دست دادند.
اگر مدیریت نمی شد و به مردم آگاهی و هشدار داده نمی شد و در بعضی جاها با قوه قهریه تخلیه صورت نمی گرفت، ممکن بود ابعاد جانی این حادثه بسیار فراتر از این باشد و با ماندن افراد در خانه ها بسیاری از هموطنان ما در این حادثه جان خودشان را از دست بدهند.
البته در بحث کمک های مالی هم تقریبا 19 هزار میلیارد تومان در سیلاب فروردین ماه، در بخش های مسکن، کشاورزی، زیرساخت ها، تا الآن هزینه شده است. عمده خسارت ها به بخش زیرساخت های این سه استان به دلیل ماندگاری آب بود.
مشکل آن سیلاب کاملا حل شده است؟
خیر؛ به هر حال کار بزرگی است. بسیاری از کارها از جمله لایه روبی رودخانه ها، ایجاد دیوارهای ساحلی و ایمن کردن مراکز جمعیتی باید انجام شود؛ که این اتفاقات افتاده است. حدود 170 هزار واحد مسکونی تعمیری و نوسازی بوده است. تعمیر 70 هزار واحد حدود سه ماه قبل به اتمام رسید و ان شاء الله با کمک مردم نوسازی هم تا پایان سال جاری به اتمام می رسد.
در فضای مجازی مطرح شد که سیل زدگان شمال کشور به فراموشی سپرده شده اند.
اصلا چنین چیزی نیست.
برای زلزله زدگان هم چنین شایعاتی مطرح شد که پس از مدتی کاملا فراموش شدند.
اینها کم لطفی هایی است که ما شاهد هستیم.
اگر آماری در زمینه ادامه دار بودن خدمات به این مناطق دارید برای ما بفرمایید.
بعد از هر حادثه از جمله سیلاب، ارزیابی دقیق خانه به خانه صورت می گیرد؛ که این خانه قابل سکونت هست یا نیست. یعنی این خانه ها نیاز به تعمیر دارند و یا نیاز به نوسازی دارند. نظر و دیدگاه دولت بر این است که بیشترین خدمات در این بخش ارائه شود. این خانه ها با کمک مردم، دادن تسهیلات و کمک های بلاعوض در بخش شهری و روستایی تعمیر یا نوسازی می شوند.
در بخش کشاورزی کمک به کسانی که خسارت دیده اند در دو بخش تسهیلات و کمک بلاعوض، با راستی آزمایی دقیق پژوهشگاه هوافضا که ما را یاری کردند، در بخش های زراعی، باغی و دامی و... این کمک ها و مساعدت ها صورت گرفته است.
اگر شبکه های مجازی می گویند نمونه هایی سراغ دارند که جایی مساعدت نشده است. ما خوشحال می شویم به ما اطلاع دهند؛ ولی بعید است. جاهایی هست. مثلا دیوار ساحلی پلدختر کار بسیار سنگینی در حال انجام است. جاده خرم آباد به پلدختر تقریبا از بین رفته است. اعتبار سنگینی برای این کار لازم است و محدودیت های مالی دولت را هم باید در نظر بگیریم.
دولت توانست حدود 1500 میلیارد تومان برای وزارت نیرو، 1400 میلیارد تومان برای وزارت راه و شهرسازی، هزار میلیارد تومان برای شهرداری ها، 700 میلیارد تومان برای زیرساخت کشاورزی، 700 میلیارد تومان برای زیرساخت روستایی در نظر گرفت و هزینه شده و یا در حال انجام است.
در سرپل ذهاب همه ساخت و سازها انجام شده است. اما میانگین طبقات ما در شهر سرپل ذهاب 1.1 طبقه بوده و الآن 3.9 طبقه شده است. کسی که این کار را می کند هم به خودش و هم به ما جفا کرده و فضای مجازی هم کم لطفی می کند. وقتی طبقه اول را ساختند با داخل خانه بروند؛ اما می گویند تا نمای چهار طبقه را نزنم داخل خانه نمی روم.
بخشی از افرادی که می گویند آنجا در کانکس هستند، مستأجر بوده اند و خانه ای نداشته اند. حالا می گویند به ما هم زمین و وام بدهید. اخیرا برای اینها تمهیداتی داشته ایم که بتوانند از مسکن ملی استفاده کنند. اما می گویند عین فردی که خانه و زندگی داشته و خراب شده با ما برخورد کنید. همچنین وسایل خانگی که فراهم شد بیش از اندازه نیازی بود که برای حوادث بعدی نگه داشته شد.
مسجد سلیمان دقیقا برآورد شد که چه تعداد از خانه ها آسیب دیده است. خوشبختانه ما در آنجا هیچ کشته ای نداشته ایم. اما به دلیل محرومیت حدود 10 هزار واحد مسکونی مازاد بر آنچه تفاهم شده بود مقرر شد که با همان سازوکار نوسازی حادثه ساخته شود. ما به روستائیان 40 میلیون تومان تسهیلات با کارمزد چهار درصد و شهری 50 میلیون تومان با سود پنج درصد می دهیم. 15 میلیون تومان دیگر هم به شهری ها تسهیلات معیشتی و پنج میلیون تومان هم کمک معیشتی بلاعوض می دهیم. روستائیان هم به همین کیفیت است.
نکته بعدی این است که ما بالتفاوت سود تسهیلات را دولت می دهد؛ که هر واحدی حدود 160 میلیون تومان می شود. این مبلغ ظاهرا به حساب نمی آید ولی در باطن پول هایی است که دولت هزینه می کند. به هر حال ما مرتبا از سازمان برنامه و بودجه درخواست می کنیم که این مبالغ را یا تضمین و یا پرداخت کنند.
مثلا همین امسال حدود پنج هزار میلیارد تومان در بخش کشاورزی سود تسهیلاتی که استمهال شده را پرداخت کرده ایم. عدد خسارت ها سنگین است.
اخیرا هم حوادث دیگری هم مثل برف سنگین گیلان، زلزله قطور و سیل اخیر لرستان را شاهد بودیم. در این زمینه ها چه کارهایی انجام داده اید و چه خبر خوبی برای مردم دارید؟
خوشبختانه در برف و سیل با توجه به اینکه اخطارهای لازم به مردم داده شده بود و مردم هم عنایت و توجه خوبی در به این اخطارها داشتند، ما در این حوادث تلفات جانی نداشتیم. در زلزله قطور هم تنها 25 نفر مصدوم داشتیم و فوتی نداشتیم. این هم نشان دهنده بالا بودن سطح آگاهی مردم در زمینه بلایای طبیعی است.
اما حدود شش هزار واحد مسکونی و چهار هزار واحد دامی بر اثر زلزله قطور آسیب دیده اند و بنا است در سریعترین زمان ممکن خسارت وارده به خانه های روستایی که در زلزله قطور دچار آسیب شده اند از طرف دولت جبران شود و ما به این هموطنانمان هم اطمینان می دهیم همان طوری که خدمت شما عرض کردم ما سیل زدگان فروردین ماه و زلزله زدگان کرمانشاه را از یاد نبرده ایم، این هموطنان هم مورد توجه ویژه هستند و هیچ گاه از یاد نمی روند و کرونا و غیر کرونا باعث نمی شود که آنها را از یاد ببریم.
وقتی حادثه ای پیش می آید قطعا با روز قبل فرق می کند. آستانه تحمل ما بالا باشد؛ باید کمک و همکاری کنیم. خوشبختانه این همکاری وجود دارد ولی بعضی وقت ها آن را کمتر می بینیم.
شاید یکی از نقاط قوت مدیریت بحران در سال 98 کم بودن تلفات بود.
البته برای ما اینکه یک نفر هم از هموطنان عزیزمان جان خودش را از دست بدهد سنگین است. ولی به هر حال از همین میزان کم هم می توان جلوگیری کرد.
چطور؟
مردم باید به اخطاریه ها و اطلاعیه ها گوش بدهند. مثلا وقتی می گوییم اینجا سیل می آید، خارج شوید، ممکن است به ما ایراد بگیرند که چرا از قبل چادر نزده اید. این ایراد بر ما قبول است؛ اما برای اینکه جان خودتان را نجات دهید از خانه بیرون بروید. ممکن است سرما بخورید، ولی جان خودتان را از دست نمی دهید.
به هر حال، خیلی مسائل و مشکلات وجود دارد. ولی اگر کمی دقت کنیم و ساختمان ها را محکم تر بسازیم، نظارت را دقیق تر و مصالح را استاندارد کنیم، خیلی از مسائل و مشکلات را می توانیم کم کنیم.
در زمینه قانون و مقررات، مجلس و دولت چطور می توانند به کمک حل این مسأله بیایند؟
این بحث خیلی گسترده است. مثلا ما 146 هزار کیلومتر رودخانه داریم؛ که 70 هزار کیلومتر آن در مراکز جمعیتی است. خود تهران هفت حوزه آبریز دارد. در بسیاری از مراکز جمعیتی مثل قمرود رودخانه را بسته ایم و راه درست کرده ایم. دست کاری های زیادی در طبیعت انجام داده ایم. به قول مقام معظم رهبری رودخانه، خانه رود است و اگر دست درازی کنید با شما برخورد می کند.
چه کسی باید این دستکاری های در طبیعت را اصلاح کند؟
بعضی از صاحب نظران می گویند باید طبیعت به حالت اولیه خودش برگردد و شهرها خراب شوند. مثلا تهران هفت حوزه آبریز دارد. در هر کدام از آنها یک باران سیل آسا ببارد، فکر نمی کنید که سیل تجریش دهه 60 را داشته باشیم؟!
شاید نتوان شهرها را خراب کرد اما به طور مثال اشاره داشتید که در بعضی جاها رودخانه ها را خراب کرده ایم و جاده کرده ایم. با قانون و مقررات می توان جلوی این موارد را گرفت.
مقررات دارد؛ بخشی از آنها رعایت می شود و بخش دیگر رعایت نمی شود. مثلا فکر می کنید وقتی در شیراز آن رودخانه را تبدیل به جاده کردند مطالعه نشده است؟! یک عده مهندسین این کار را کردند و وقتی این کار را کردند عده ای به مجریان آفرین گفتند. بعد از 32 سال گفتند آنها اشتباه کرده اند و نباید این کار را می کردند.
یعنی باید ضمانت اجرایی قانون را بالا ببریم؟
خیلی کار پیچیده است. قانون داریم. در مدیریت بحران اساس کار پیشگیری است. اگر پیش بینی و پیشگیری درست و دقیق انجام شود بار مشکلات در زمان حادثه کمتر می شود. بخش فولادی سر پل ذهاب، که درست ساخته شده بود، در سخت ترین شرایط زلزله شیشه ها هم نریخته بود. پس یکی از کارها این است که خانه ها را درست بسازیم؛ تا زیر سقف جان خودمان را از دست ندهیم.
مثلا فکر می کنید اولین بار است که گرگان سیل آمده است؟! ده ها بار چنین حادثه ای را داشته اند. نمی شد برای ساختمان هایی که می سازند کرسی چینی کنند و یک متر بالاتر بسازند تا در صورت سیل جان آنها به خطر نیفتد؟!
در ارتباط با بحران اولا نگاه باید کاملا فرابخشی باشد. الآن قانون داریم و داریم دستورالعمل ها و آیین نامه های قانون را می نویسیم؛ همه باید کمک کنند و نگاه فرابخشی داشته باشند. باید قوانین ما پیشگیرانه و نگاه به اعتبارات هم پیشگیرانه باشد. مثلا اگر لایروبی قمرود را قبل از این حادثه انجام می دادیم، قطعا بار مشکلات کمتر بود. بعضی جاها می شد مشکلات را کمتر از الآن داشته باشیم.
از طرف دیگر تغییر اقلیم اتفاق افتاده است. تغییر اقلیم واقعیتی است که باید بپذیریم. گرم شدن زمین و به تبع آن بارش، زمان بارش، نوع بارش و پراکنش مطرح است. مثلا ما این مقدار بارش برف را در گیلان نداشتیم؛ اما امسال سه بار این میزان بارش برف را در گیلان داشته ایم. همچنین بارندگی های سیستان و بلوچستان، اهواز، آبادان و خرمشهر داشتیم بی سابقه بود. یعنی نوع بارش، زمان بارش و شدت بارش با سال های قبل و پیش بینی های ما متفاوت بود. پیش بینی 100 میلی متر بارندگی شده بود ولی مثلا در فنوج ظرف 24 ساعت 226 میلی متر بارندگی داشتیم.
17 سال خشکسالی را تحمل کردیم؛ که آب خوردن هم نداشتیم و کشاورزی با مشکل روبرو بود. ولی در مقطع اخیر چهار برابر و نیم میانگین سال های گذشته در کشور بارش داشته ایم. این بحث تغییر اقلیم است و پیچیدگی هایی دارد که همه باید به حل آنها کمک کنیم.
