به گزارش ایرنا، علم گردانی در برخی از روستاهای آذربایجان غربی از جمله روستای 'عرب لوی دره ارومیه'، تعزیه و شبیه خوانی در برخی از مساجد و امامزاده ها از جمله مسجد مهدی القدم ارومیه و عزاداری برخی از ارامنه و آشوریان ساکن در این استان مرزی از جلوه های منحصر به فردی برخوردار است.
آئین های شبیه خوانی و علم گردانی که از واقعه عاشورا الهام می گیرد امروزه طرفداران زیادی دارد و در جای جای این استان به چشم می خورد.
شبیه خوانی از جمله آئین هایی است که معمولا در روز عاشورا در برخی از روستاهای شهرهای ارومیه، خوی، سلماس و ماکو انجام می شود و در قالب آن صحنه های روز عاشورا در صحرای کربلا بازسازی می شود و چگونگی به شهادت رسیدن یاران امام حسین (ع) و خود آن حضرت به نمایش در می آید.
به گفته یک مردم شناس، کانون اصلی علم گردانی روستای 'عرب لوی دره ارومیه' است و در این روستا علم هایی با قدمت طولانی وجود دارد اما این آئین در روستاهای ' دیزج تکیه' و 'کولق' نیز با شکوه خاصی برگزار می شود.
حسین سپهر افزود: علم گردانی ارومیه قدمتی بیش از 100 سال دارد و این آیین در سال 1394 هجری شمسی به شماره 1133 در فهرست آثار ناملموس معنوی کشور به ثبت رسیده است.
وی ادامه داد: علم گردانی در روستاها حال و هوای دیگری دارد و در روز عاشورا علم یک روستا را به روستای دیگر مهمان می برند.
این مردم شناس افزود: علم چوب بلندی است که بر بالای آن نماد ' آل عبا' گذاشته شده اسن و مردم پارچه های سبز رنگ نذری را به نیت بر آورده شدن جاجاتشان به آن می بندند.
وی شبیه خوانی را از دیگر آئین های پرطرفدار این استان بر شمرد که قدمتی 50 ساله دارد و در سال 1388 هجری شمسی در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده است.
سپهر فر، مسجد ' مهدی القدم' ارومیه را کانون اصلی برگزاری این آئین عنوان کرد و افزود: امامزاده ابراهیم و محمد، امامزاده بکشلو، امامزاده غریب حسن و 'آغا قبریی' ارومیه نیز از جمله مکان هایی است که بیشترین عزادار را به خود اختصاص می دهد؛ امامزاده ابراهیم و محمد ارومیه هر ساله حدود 6 هزار عزادار را پذیرا می شود.
رئیس دفتر آیت الله جوادی آملی در آذربایجان غربی نیز با بیان اینکه بسیاری از آئین های محرم در استان های ترک زبان همانند آذربایجان غربی، شرقی و اردبیل مشترک است، گفت: آئین طشت گذاری یکی از قدیمی ترین سنت هاست که اکثر مردم ترک زبان و به ویژه آذربایجان غربی با این آئین به پیشواز عزاداری های ماه محرم می روند.
حجت الاسلام سید محمد فخری ادامه داد: مراسم طشت گذاری، مراسم سنتی است که در عزاداری ایام عاشورا در شهرهای ترک زبان برگزار می شود و طشت‌های آب را که نمادی از فرات است، در مساجد و حسینیه ها می آورند.
وی افزود: این سنت به پیروی از اقدام امام حسین(ع) و یادآور رفتار جوانمردانه او در مقابل سپاه حر است که به روایتی آن حضرت، در روز 27 ذی الحجه، آب مشک ها را در طشت ها ریخت و تمام لشکر حر و اسبان آنان را سیراب کرد.
حجت الاسلام فخری اظهار کرد: آئین طشت گذاری در استان های ترک زبان از ریشه دارترین آئین های ماه محرم است که در روزهای پایان ماه ذی الحجه برگزار می شود و در حقیقت، برگزاری این آئین، آماده شدن حسینیان برای برگزاری مراسم سوگواری امام حسین(ع) را نشان می دهد.
آئین ' حسین گویان ' نیز نوعی مراسم مذهبی است که در ایام ماه محرم در بیش تر نقاط آذربایجان غربی به طور گسترده برگزار می شود؛ این مراسم از چند روز مانده به ماه محرم تا دهمین روز از ماه محرم و ظهر عاشورا ادامه می یابد.
در زبان ترکی آذربایجانی، مردم به این مراسم ' شاخسِی' می گویند که مخفف واژه 'شاه حسین' است و عزاداران در مراسم شاه حسین گویان، چوبی را از زمین تا فرق سر خود حرکت می دهند، در حالی که هماهنگ پاهای خود را به زمین می کوبند، وقتی که چوب به سمت پایین آورده می شود، گروهی با صدای بلند ندای 'شاخسِی' (شاه حسین) و زمانی که چوب به سرشان نزدیک می‌شود، گروه دیگر با صدای بلند ندای 'واخسِی' (وای حسین) سر می دهند.
این حرکت به نشانهٔ جنگ یاران حسین بن علی با یاران یزیدبن معاویه در صحرای کربلا برگزار می شود و علاوه بر ندای 'شاخسی' 'واخسی'، همچنین 'حیدر' 'صفدر'، 'مظلوم' 'حسین'، 'حسن' 'حسین'، 'سوسوز' 'حسین'، 'عطشان' 'حسین' از جمله شعارهایی است که گروه های شاه حسین گویان در حین حرکت منظم خود، سر می دهند.
عزاداران در حین این حرکت منظم و هماهنگ، دست خود را بر پشت یکدیگر قرار می دهند و با این حرکت خود، اتحاد و انسجام شان را نشان می دهند.
شاه حسین گویان، در حالی که در امور و دایره وار حرکت می کنند، فردی نیز با مداحی مصیبت های امام حسین(ع) آنان را همراه پس می کند.
صورت دیگری از حرکت شاه حسین گویان، به این صورت است که عزاردان به صورت صف های طولانی، مسیر بلندی از کوی و برزن را حرکت می کنند و نزدیک شدن ماه محرم را به همگان اعلام می کنند.
عده‌ای این مراسم را به سبک سنتی انجام می دهند و از هیچ گونه ابزار آلات جدیدی که در سال های اخیر در مراسم شاه حسین گویان دخیل شده و حتی از چوب مخصوص شاه حسین گویان نیز استفاده نمی کنند و به جای بالا و پایین حرکت دادن چوب مخصوص، با حرکت منظم پاهای خود که به زمین کوبیده می شود، بر سینه می زنند اما عده‌ای هم با استفاده از تبل، سنج و سایر ابزارآلات، شور و شوق خاصی در این مراسم به وجود می آورند.
در صف اول دسته شاه حسین گویان، یکی از ریش سفیدان که آشنایی بیشتری نسبت به جوانان با اشعار و اذکار دارد، می ایستد و اشعار را بیان و سایرین نیز آن را تکرار می کنند.
در پایان مراسم شاه حسین گویان، همگی ایستاده و در حالی که دستان خود را بالا می برند و بر سینه می زنند این شعرها را می خوانند: 'آقامین آتی گلدی/ قانلی خلاتی گلدی (اسب آقایم به خیمه برگشت، پیراهن آقایم خونین شد)، قانلی قیلیش کربلادا پاس توتوپ/ حسین اوچون ملاکلر یاس توتوپ (شمشیر خونین در سرزمین کربلا زنگ زده است/ ملائکه های آسمان عزای امام حسین(ع) را برپا کرده اند)، فریاد شیمیر الیندن/ ای داد شیمیر الیندن.(فریاد از دست شمر/ ای داد از دست شمر)'
یکی از مهم ترین نوحه های ذکر شده در هیات ها و مراسم شاه حسین گویان، شعر زیبای استاد شهریار است که چنین سرود: 'حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار/ بتول و مرتضی پیغمبر آغلار/ زمین و آسمان در عزای حسین می گریند، بتول و مرتضی و پیغمبر می گریند'
این جمله نیز بیشتر به گوش می رسد: ' هانسی گروهون بئله مولاسی وار؟ / شیعه لرین حضرت عباسی وار / کدامین در چنین مولایی دارند؟! شیعیان مولایی چون حضرت عباس دارند '
مراسم خیمه سوزانی نیز در اکثر نقاط آذربایجان غربی و در ظهر روز عاشورا قبل از نماز ظهر و عصر برگزار می شود؛ این آئین برگرفته از آتش زدن خیمه‌های امام حسین(ع) در روز عاشورا است.
بعد از اجرای این آئین حاضران با صدای بلند و گریه فریاد می زنند: ' قتیل کسیلد‌ی / مقتول بریده شد ' و بیشتر در نقاطی که شبیه خوانی برگزار می شود، مراسم سوزاندن خیمه با تعزیه این مراسم همراه می گردد و تعدادی شبیه خوان کودک را در صحنه نمایش در حال فرار و شیون قرار می دهند تا تاثیر آن ملموس تر شود.
بازگشت اسب بی سرنشین در دشت کربلا یکی از غم انگیزترین صحنه هایی عاشوراست که به صورت نمادین در شهرهای مختلف آذربایجان غربی بازآفرینی می شود.
برای این منظور اسب سفید رنگی مجهز به پارچه‌های سبز و سفید در حالیکه آغشته به خون است و به آن تیر و پیکان های چوبی نیز متصل کرده اند، در بین دسته های عزاداری می گردانند.
تعزیه خوانی نیز از جمله آئین هایی است که در جای جای این استان برگزار می شود و یکی از کانون های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل ˈمسجد مهدی القدمˈ است.
آئین اهل قبیله نیز در سحرگاه روز سوم (که در ارومیه به آن ˈاهل قبیلهˈ گفته می شود) در برخی از مناطق آذربایجان غربی برگزار می شود و تعدادی از جوانان در حالی که لباس های عربی به تن کرده اند از مساجد خارج می شوند و اشعاری را به مضمون زیر می خوانند ˈای اهل قبیله برویم جسم بی سر و بی کفن امام حسین (ع) را دفن کنیم .ˈ مراسم شام غریبان از جمله مراسم حزن انگیز و اندوه باری است که در مساجد شهر و روستاهای و حومه برگزار می شود و دسته های زنجیر زنی پس از برگزاری مراسم عزاداری در کوچه ها، وارد مسجد می شوند و به زنجیر زنی می پردازند.
روضه خوانی توسط مداحان و ذکر مصیبت های حضرت اباعبدالله از ویژگی های این مراسم بوده و برای این منظور و طبق سنت های گذشته پس از اندکی زنجیرزنی در مساجد چراغ ها را خاموش می کنند و شمع های روشن را در سینی گرد می گردانند.
روز تاسوعا و عاشورا تجلی محبت خالصانه مردم این دیار به سرورآزادگان جهان است؛ آنان علاوه بر آئین های فوق اقدام به پخش نذری مانند قربانی کردن، شربت و شرینی دادن، آش شله زرد مزین بنام مبارک امام حسین(ع) و قمر بنی هاشم می کنند. اقلیت های دینی اعم از آشوری و ارمنی ساکن در این استان نیز در ایام محرم و به ویژه عاشورا و تاسوعا عزادار بوده و در رثای حسین (ع) اشک ماتم می ریزند.
اهدای نذری از سوی اقلیت های دینی به دسته های عزاداری نمونه هایی از ارادت پیروان ادیان ابراهیمی در دیار رنگین کمان اقوام و ادیان به سرور آزادگان جهان است.
8135/3072
** گزارش از: شهین بیدادرس ** انتشار دهنده: علیرضا فولادی
انتهای پیام آئین های شبیه خوانی و علم گردانی که از واقعه عاشورا الهام می گیرد امروزه طرفداران زیادی دارد و در جای جای این استان به چشم می خورد.
شبیه خوانی از جمله آئین هایی است که معمولا در روز عاشورا در برخی از روستاهای شهرهای ارومیه، خوی، سلماس و ماکو انجام می شود و در قالب آن صحنه های روز عاشورا در صحرای کربلا بازسازی می شود و چگونگی به شهادت رسیدن یاران امام حسین (ع) و خود آن حضرت به نمایش در می آید.
به گفته یک مردم شناس، کانون اصلی علم گردانی روستای 'عرب لوی دره ارومیه' است و در این روستا علم هایی با قدمت طولانی وجود دارد اما این آئین در روستاهای ' دیزج تکیه' و 'کولق' نیز با شکوه خاصی برگزار می شود.
حسین سپهر افزود: علم گردانی ارومیه قدمتی بیش از 100 سال دارد و این آیین در سال 1394 هجری شمسی به شماره 1133 در فهرست آثار ناملموس معنوی کشور به ثبت رسیده است.
وی ادامه داد: علم گردانی در روستاها حال و هوای دیگری دارد و در روز عاشورا علم یک روستا را به روستای دیگر مهمان می برند.
این مردم شناس افزود: علم چوب بلندی است که بر بالای آن نماد ' آل عبا' گذاشته شده اسن و مردم پارچه های سبز رنگ نذری را به نیت بر آورده شدن جاجاتشان به آن می بندند.
وی شبیه خوانی را از دیگر آئین های پرطرفدار این استان بر شمرد که قدمتی 50 ساله دارد و در سال 1388 هجری شمسی در فهرست آثار معنوی کشور ثبت شده است.
سپهر فر، مسجد ' مهدی القدم' ارومیه را کانون اصلی برگزاری این آئین عنوان کرد و افزود: امامزاده ابراهیم و محمد، امامزاده بکشلو، امامزاده غریب حسن و 'آغا قبریی' ارومیه نیز از جمله مکان هایی است که بیشترین عزادار را به خود اختصاص می دهد؛ امامزاده ابراهیم و محمد ارومیه هر ساله حدود 6 هزار عزادار را پذیرا می شود.
رئیس دفتر آیت الله جوادی آملی در آذربایجان غربی نیز با بیان اینکه بسیاری از آئین های محرم در استان های ترک زبان همانند آذربایجان غربی، شرقی و اردبیل مشترک است، گفت: آئین طشت گذاری یکی از قدیمی ترین سنت هاست که اکثر مردم ترک زبان و به ویژه آذربایجان غربی با این آئین به پیشواز عزاداری های ماه محرم می روند.
حجت الاسلام سید محمد فخری ادامه داد: مراسم طشت گذاری، مراسم سنتی است که در عزاداری ایام عاشورا در شهرهای ترک زبان برگزار می شود و طشت‌های آب را که نمادی از فرات است، در مساجد و حسینیه ها می آورند.
وی افزود: این سنت به پیروی از اقدام امام حسین(ع) و یادآور رفتار جوانمردانه او در مقابل سپاه حر است که به روایتی آن حضرت، در روز 27 ذی الحجه، آب مشک ها را در طشت ها ریخت و تمام لشکر حر و اسبان آنان را سیراب کرد.
حجت الاسلام فخری اظهار کرد: آئین طشت گذاری در استان های ترک زبان از ریشه دارترین آئین های ماه محرم است که در روزهای پایان ماه ذی الحجه برگزار می شود و در حقیقت، برگزاری این آئین، آماده شدن حسینیان برای برگزاری مراسم سوگواری امام حسین(ع) را نشان می دهد.
آئین ' حسین گویان ' نیز نوعی مراسم مذهبی است که در ایام ماه محرم در بیش تر نقاط آذربایجان غربی به طور گسترده برگزار می شود؛ این مراسم از چند روز مانده به ماه محرم تا دهمین روز از ماه محرم و ظهر عاشورا ادامه می یابد.
در زبان ترکی آذربایجانی، مردم به این مراسم ' شاخسِی' می گویند که مخفف واژه 'شاه حسین' است و عزاداران در مراسم شاه حسین گویان، چوبی را از زمین تا فرق سر خود حرکت می دهند، در حالی که هماهنگ پاهای خود را به زمین می کوبند، وقتی که چوب به سمت پایین آورده می شود، گروهی با صدای بلند ندای 'شاخسِی' (شاه حسین) و زمانی که چوب به سرشان نزدیک می‌شود، گروه دیگر با صدای بلند ندای 'واخسِی' (وای حسین) سر می دهند.
این حرکت به نشانهٔ جنگ یاران حسین بن علی با یاران یزیدبن معاویه در صحرای کربلا برگزار می شود و علاوه بر ندای 'شاخسی' 'واخسی'، همچنین 'حیدر' 'صفدر'، 'مظلوم' 'حسین'، 'حسن' 'حسین'، 'سوسوز' 'حسین'، 'عطشان' 'حسین' از جمله شعارهایی است که گروه های شاه حسین گویان در حین حرکت منظم خود، سر می دهند.
عزاداران در حین این حرکت منظم و هماهنگ، دست خود را بر پشت یکدیگر قرار می دهند و با این حرکت خود، اتحاد و انسجام شان را نشان می دهند.
شاه حسین گویان، در حالی که در امور و دایره وار حرکت می کنند، فردی نیز با مداحی مصیبت های امام حسین(ع) آنان را همراه پس می کند.
صورت دیگری از حرکت شاه حسین گویان، به این صورت است که عزاردان به صورت صف های طولانی، مسیر بلندی از کوی و برزن را حرکت می کنند و نزدیک شدن ماه محرم را به همگان اعلام می کنند.
عده‌ای این مراسم را به سبک سنتی انجام می دهند و از هیچ گونه ابزار آلات جدیدی که در سال های اخیر در مراسم شاه حسین گویان دخیل شده و حتی از چوب مخصوص شاه حسین گویان نیز استفاده نمی کنند و به جای بالا و پایین حرکت دادن چوب مخصوص، با حرکت منظم پاهای خود که به زمین کوبیده می شود، بر سینه می زنند اما عده‌ای هم با استفاده از تبل، سنج و سایر ابزارآلات، شور و شوق خاصی در این مراسم به وجود می آورند.
در صف اول دسته شاه حسین گویان، یکی از ریش سفیدان که آشنایی بیشتری نسبت به جوانان با اشعار و اذکار دارد، می ایستد و اشعار را بیان و سایرین نیز آن را تکرار می کنند.
در پایان مراسم شاه حسین گویان، همگی ایستاده و در حالی که دستان خود را بالا می برند و بر سینه می زنند این شعرها را می خوانند: 'آقامین آتی گلدی/ قانلی خلاتی گلدی (اسب آقایم به خیمه برگشت، پیراهن آقایم خونین شد)، قانلی قیلیش کربلادا پاس توتوپ/ حسین اوچون ملاکلر یاس توتوپ (شمشیر خونین در سرزمین کربلا زنگ زده است/ ملائکه های آسمان عزای امام حسین(ع) را برپا کرده اند)، فریاد شیمیر الیندن/ ای داد شیمیر الیندن.(فریاد از دست شمر/ ای داد از دست شمر)'
یکی از مهم ترین نوحه های ذکر شده در هیات ها و مراسم شاه حسین گویان، شعر زیبای استاد شهریار است که چنین سرود: 'حسینه یئرلر آغلار گویلر آغلار/ بتول و مرتضی پیغمبر آغلار/ زمین و آسمان در عزای حسین می گریند، بتول و مرتضی و پیغمبر می گریند'
این جمله نیز بیشتر به گوش می رسد: ' هانسی گروهون بئله مولاسی وار؟ / شیعه لرین حضرت عباسی وار / کدامین در چنین مولایی دارند؟! شیعیان مولایی چون حضرت عباس دارند '
مراسم خیمه سوزانی نیز در اکثر نقاط آذربایجان غربی و در ظهر روز عاشورا قبل از نماز ظهر و عصر برگزار می شود؛ این آئین برگرفته از آتش زدن خیمه‌های امام حسین(ع) در روز عاشورا است.
بعد از اجرای این آئین حاضران با صدای بلند و گریه فریاد می زنند: ' قتیل کسیلد‌ی / مقتول بریده شد ' و بیشتر در نقاطی که شبیه خوانی برگزار می شود، مراسم سوزاندن خیمه با تعزیه این مراسم همراه می گردد و تعدادی شبیه خوان کودک را در صحنه نمایش در حال فرار و شیون قرار می دهند تا تاثیر آن ملموس تر شود.
بازگشت اسب بی سرنشین در دشت کربلا یکی از غم انگیزترین صحنه هایی عاشوراست که به صورت نمادین در شهرهای مختلف آذربایجان غربی بازآفرینی می شود.
برای این منظور اسب سفید رنگی مجهز به پارچه‌های سبز و سفید در حالیکه آغشته به خون است و به آن تیر و پیکان های چوبی نیز متصل کرده اند، در بین دسته های عزاداری می گردانند.
تعزیه خوانی نیز از جمله آئین هایی است که در جای جای این استان برگزار می شود و یکی از کانون های مهم این مراسم در شهر ارومیه مقابل ˈمسجد مهدی القدمˈ است.
آئین اهل قبیله نیز در سحرگاه روز سوم (که در ارومیه به آن ˈاهل قبیلهˈ گفته می شود) در برخی از مناطق آذربایجان غربی برگزار می شود و تعدادی از جوانان در حالی که لباس های عربی به تن کرده اند از مساجد خارج می شوند و اشعاری را به مضمون زیر می خوانند ˈای اهل قبیله برویم جسم بی سر و بی کفن امام حسین (ع) را دفن کنیم .ˈ مراسم شام غریبان از جمله مراسم حزن انگیز و اندوه باری است که در مساجد شهر و روستاهای و حومه برگزار می شود و دسته های زنجیر زنی پس از برگزاری مراسم عزاداری در کوچه ها، وارد مسجد می شوند و به زنجیر زنی می پردازند.
روضه خوانی توسط مداحان و ذکر مصیبت های حضرت اباعبدالله از ویژگی های این مراسم بوده و برای این منظور و طبق سنت های گذشته پس از اندکی زنجیرزنی در مساجد چراغ ها را خاموش می کنند و شمع های روشن را در سینی گرد می گردانند.
روز تاسوعا و عاشورا تجلی محبت خالصانه مردم این دیار به سرورآزادگان جهان است؛ آنان علاوه بر آئین های فوق اقدام به پخش نذری مانند قربانی کردن، شربت و شرینی دادن، آش شله زرد مزین بنام مبارک امام حسین(ع) و قمر بنی هاشم می کنند. اقلیت های دینی اعم از آشوری و ارمنی ساکن در این استان نیز در ایام محرم و به ویژه عاشورا و تاسوعا عزادار بوده و در رثای حسین (ع) اشک ماتم می ریزند.
اهدای نذری از سوی اقلیت های دینی به دسته های عزاداری نمونه هایی از ارادت پیروان ادیان ابراهیمی در دیار رنگین کمان اقوام و ادیان به سرور آزادگان جهان است.
8135/3072
** گزارش از: شهین بیدادرس ** انتشار دهنده: علیرضا فولادی
کپی شد
