تحلیل و بررسی تبلیغات نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی به ویژه در شهرستان‌های جنوبی آذربایجان‌غربی که دارای ساکنانی با قومیت‌ها، گویش‌ها و مذاهب مختلف هستند، نشان می‌دهد که آنان تمرکز بیشتری به شبکه‌های اجتماعی به ویژه در مقایسه با فضاهای شهری، تبلیغات بصری، نصب بنر و عکس و پارچه نوشته‌ها بر در و دیوار دارند.
با وجود آنکه تبلیغات انتخاباتی بر اساس قانون پیش از موعد یک هفته‌ای تعیین شده تخلف محسوب می‌شود، هواداران و حامیان نامزدها از ۲ تا سه هفته پیش از آغاز زمان تبلیغات فعالیت‌های خود را در فضای مجازی به صورت تشکیل کانال‌های تلگرامی آغاز کرده‌اند.
این در حالی است که بر اساس تبصره یک و ۲ ماده ۶۵ قانون انتخابات انجام هر رفتار تبلیغاتی غیرقانونی که قانونگذار انتخابات آن را پیش‌بینی کرده است از طریق شبکه‌های اجتماعی و فضاهای مجازی، حسب مورد مشمول مجازات مربوطه قرار می‌گیرد.
گزارش هرگونه تخلف از ضوابط تبلیغات موضوع این قانون توسط هیات اجرایی حوزه انتخابیه اصلی بررسی و در صورت اثبات تخلف، موضوع به رییس ستاد مرکزی نامزد تذکر داده می‌شود و همزمان به هیات نظارت حوزه انتخابیه ارجاع خواهدشد.
هم‌اکنون فعالیت تبلیغاتی بیشتر نامزدها روی فضای مجازی بر روی پیام‌رسان تلگرام متمرکز است و نامزدها سعی دارند با بهره‌گیری از این فضا و بیان نظرها و برنامه‌های خود و تفسیر گفتمان‌های حاضر در انتخابات به اقناع افکار عمومی بپردازند.
این گروه‌ها و کانال‌های تبلیغاتی در فضای مجازی با انعکاس سخنرانی‌ها و حضور نامزدها و هوادارانشان در محله‌های مختلف و مساجد این امکان را به مخاطبان می‌دهد که به راحتی با سخنان و برنامه‌های این کاندیداها آشنا شوند.
در برخی از این گروه‌ها حتی فیلم سخنرانی‌ها به طور کامل قرار داده می‌شود و در پاره‌ای اوقات به صورت لایو (زنده) این سخنرانی‌ها پوشش داده می‌شود که برای مخاطبان بسیار جذاب است.
در چنین فضایی افزودن افراد به این گروه‌ها روز به روز بیشتر می‌شود به طوری که کمتر کسی است که این روزها به گروهی با عناوینی همچون هواداران فلان نامزد انتخابات مجلس اضافه نشده باشد.
سهولت راه‌اندازی، کاهش هزینه‌ها و فراگیری شبکه‌های اجتماعی مهمترین دلایلی است که در این دوره از انتخابات مجلس، نامزدها را به استفاده از آن بیشتر ترغیب کرده‌است.
در انتخابات اخیر فضای مجازی به چند دلیل مورد توجه کاندیداهای جریان‌های مختلف سیاسی در کشور بوده است که شاید سهولت راه‌اندازی کانال، سایت، وبلاگ، صفحات تبلیغاتی در شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام، تلگرام و...) به نسبت سایر رسانه‌ها و مطبوعات اولین دلیل آن باشد.
از آنجایی که قانون روشن و جامعی برای کنترل این شبکه‌های اجتماعی به طور کامل در کشور وجود ندارد و نهادهای ناظر نتوانستند هنوز راهی برای کنترل کامل این فضا پیدا کنند، کاندیداها و جریان‌های سیاسی سعی دارند به این فضا وارد شوند تا در صورت تخلف نیز راه‌های فرار از قانون برای آنها وجود داشته باشد.
دومین دلیل توجه جریان‌ها به این فضا این است که شبکه‌های اجتماعی در فضای مجازی به راحتی در گوشی‌های تلفن همراه در هر جا و مکانی در دسترس مخاطبان قرار دارد و نامزدها ترجیح می‌دهند جهت کاهش هزینه‌های خود، این مسیر را برای تبلیغات خود انتخاب کنند.
فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی موبایلی سومین دلیل گرایش نامزدها به فضای مجازی است؛ به طوری که طبق برخی آمارها ۲۰ تا ۳۰ میلیون نفر از جمعیت کشور از شبکه‌های اجتماعی استفاده می‌کنند که احتمالا اغلب این افراد واجدان شرایط رای دادن و دارای سن بالای ۱۸ سال هستند و این مسئله ظرفیت خوبی برای بالا بودن انگیزه نامزدها جهت تبلیغ در فضای مجازی است.
تاثیر این پیام‌رسان‌ها و قابلیت‌های متعدد آن و ضریب نفوذ بیشتر آن نسبت به دیگر پیام‌رسان‌ها سبب شده‌است که بیشتر نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی با استفاده از نظر مشاوران تبلیغاتی و رسانه‌ای خود از آن استفاده کنند.
پس از تلگرام که بیشترین مخاطب را در این فضای تبلیغاتی به خود اختصاص داده‌است، اینستاگرام، واتساپ و توییتر نیز از دیگر ابزار رسانه‌ای مورد استفاده برای بیان دیدگاه‌های نامزدها به شمار می‌رود.
افزایش قیمت کاغذ و چاپ به ویژه چاپ رنگی در ماه‌های اخیر باعث شده که برخی از نامزدهای انتخاباتی کمتر به ابزارهای تبلیغاتی چاپی روی آورند و محور فعالیت‌های تبلیغاتی و بیان دیدگاه‌ها و نظرهای خود را از طریق شبکه‌های اجتماعی و نیز حضورشان در محافل و مجالس و سخنرانی در مساجد قرار دهند.
در این میان در برخی از شهرستان‌ها استفاده از لباس محلی در تبلیغات کاندیداها جایگاه ویژه‌ای را برای جلب نظر مردم در این فضا به خود اختصاص داده است به طوری که تمامی کاندیداهای کرد از لباس‌های محلی در چاپ پوستر و بنرهای تبلیغاتی خود استفاده کرده‌اند.
بیشتر کارشناسان معتقدند تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی در مقایسه با دیگر روش‌های تبلیغاتی سنتی و کاغذی علاوه بر صرفه اقتصادی از ضریب نفوذ و تاثیرگذاری بیشتری برخوردار است و حتی با استقبال مخاطبان نیز مواجه شده است.
یک مزیت دیگر که این نامزدها بر روی آن تمرکز کرده‌اند و در نوع خود می‌تواند جالب باشد، معرفی برخی گروه‌ها در فضای مجازی برای بیان سووالات، دیدگاه‌ها و نظر مخاطبان است که آنها را قادر ساخته است نظرهای خود را در آن بیان کنند تا نامزد مورد نظر وی به آن پاسخ دهد و برنامه‌های خود را در آن مورد بیان کند.
در این میان نقش پایگاه‌های خبری پربازدید نیز برجسته است به طوری که برخی از آنها با دعوت از کاندیداها اقدام به مصاحبه کرده و نامزدها در این برنامه دیدگاه‌های خود را بیان می‌کنند.
این سبک از تبلیغات در فضاهای مجازی شیوه‌ای جدید است که بسیار مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است زیرا فرد می‌تواند در هر مکانی حتی در سر کار و منزل با استفاده از فضای مجازی در جریان برنامه‌های نامزدها قرار بگیرد.
رییس هیات بازرسی انتخابات مجلس شورای اسلامی در مهاباد یا اشاره به مصادیق تخلف در فضای مجازی، اظهار داشت: برخی از کاندیداها در فضای مجازی نظرسنجی‌های غیرواقعی (استفاده از ربات) را منتشر کردند که با همکاری پلیس فتا این تخلف نیز شناسایی شده و به نامزدهای مورد نظر تذکر داده شد.
خشایار صنعتی گفت: در صورت تکرار و تداوم تخلف کاندیداها، ستاد پیشگیری و برخورد با تخلفات انتخاباتی وارد عمل شده و نامزد متخلف به مراجع قضایی معرفی می‌شود.
وی اضافه کرد: طبق قانون کاندیداهایی که در ایام تبلیغات نیز مرتکب خطا و تخلف انتخاباتی شوند، امکان رد صلاحیت آنان در مراجع ذیصلاح وجود دارد.
وی در خصوص نظارت بر فضای مجازی نیز گفت: تمامی موارد و قوانین مربوط به تبلیغات کاندیداها در فضای مجازی نیز رصد شده و در صورتی که تخلفی صورت گیرد به کاندیداهای متخلف جهت حذف آن اطلاع و در صورت خودداری از آن موضوع به مراجع قضایی ارجاع داده می‌شود.
در جنوب آذربایجان‌غربی در مجموع ۸۱ کاندید در حوزه‌های مهاباد، میاندوآب، شاهین‌دژ و تکاب، نقده و اشنویه، سردشت و پیرانشهر و بوکان با یکدیگر به رقابت خواهند پرداخت که از این تعداد ۶ نفر به مجلس یازدهم راه خواهند یافت.
