خبرنگار فردی است که با استفاده از منابع خبری، وظیفه تهیه گزارش (مکتوب، صوتی و تصویری) کامل و جامع و قابل‌پخش از یک واقعه را به‌عهده دارد، سختی کار خبرنگاران تنها به تهیه خبر بر اساس ذایقه مخاطبان ختم نمی‌شود و بسیاری از خبرنگاران با مشکلات دیگری از جمله همکاری نکردن منابع خبری، بروکراسی‌های اداری و حتی تامین معاش خود و خانواده، بیمه، مسکن و امنیت شغلی و ... دست و پنجه نرم می‌کنند.
خبرنگاران با توجه به صبر و تحملی که دارند، بسیاری از این مشکلات را به مرور زمان رفع می‌کنند اما برخی مشکلات مانند بحران گرانی کاغذ، حق‌الترحریره کم و توقیف و بسته شدن رسانه‌ها و روزنامه‌ها نیز از جمله مشکلاتی است که رفع آن در اختیار و دایره مسوولیت خبرنگاران خارج می‌باشد اما عواقب آن به صورت مستقیم شغل این قشر را تحت تاثیر قرار داده است.
ورود روزافزون فضای مجازی به جامعه تا حدود زیادی شغل خبرنگاری را نیز تحت تاثیر قرار داده و فضای رقابتی نابرابری را برای رسانه‌ها ایجاد کرده بطوری که رسانه‌هایی که نتوانند خود را با این شرایط جدید وفق بدهند از گردونه رقابت و قافله عقب می‌مانند و دود این موضوع نیز به چشم خبرنگاران وارد می‌شود.
دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی در مهاباد برای بررسی بیشتر این موضوع میزگردی را با حضور «امید سیاح» رییس گروه رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌غربی، «عبدالاسلام معروفی» نایب رییس خانه مطبوعات آذربایجان‌غربی، «صلاح‌الدین خدیو» خبرنگار و فعال رسانه‌ای و «آزاد حاجی‌غفوری» مدیرمسول ماهنامه بوکان برگزار کرد.
یکی از فعالان رسانه‌ای مهاباد با اشاره به جایگاه مطبوعات و رسانه‌ها در دنیای کنونی گفت: در دنیا هیچ کشور توسعه یافته‌ای را نمی‌توان پیدا کرد که در آن مطبوعات و رسانه‌ها متحول نشده باشد و خبرنگاران در توسعه و برون‌رفت از محرومیت جامعه خود نقش چشمگیری ایفا نکرده باشند.
«صلاح‌الدین خدیو» افزود: امروزه گردش اطلاعات و امکان دسترسی شهروندان به این اطلاعات یکی از ملزومات زندگی است و با توجه به پیشرفت جامعه و تکنولوژی، پدیده جدیدی به نام شهروند خبرنگار در جامعه گسترش پیدا کرده است.
وی با اشاره به اینکه در این دنیای مدرن اطلاعات معادل قدرت نرم است، اضافه کرد: اینترنت این امکان را فراهم کرده تا هر کسی در هر نقطه از دنیا و در هر زمانی در طول شبانه‌روز بتواند اطلاعات مورد نیاز خود را کسب کند.
وی در خصوص نظارت بیشتر بر رسانه‌های مکتوب در مقایسه با رسانه‌های الکترونیک، افزود: در رسانه‌های مکتوب زمان کافی برای نظارت وجود دارد اما در برخی رسانه‌های الکترونیکی به دلیل اهمیت سرعت انتشار، این نظارت‌ها تا حدودی کم‌رنگ‌تر می‌شود.
مخاطبان بهترین نظارت را بر رسانه‌ها دارند و رسانه‌ای که خبر ناموثق و نادرست را منتشر می‌کند، به تدریج جایگاه خود را در بین مخاطبان از دست می‌دهد
خدیو اظهار داشت: نکته مهم این است که مخاطبان بهترین نظارت را بر رسانه‌ها دارند و رسانه‌ای که خبر ناموثق و نادرست منتشر می‌کند، به تدریج جایگاه خود را در بین مخاطبان از دست می‌دهد.
وی افزود: گسترش فضای مجازی و رشد شبه‌رسانه‌ها هم می‌تواند به عنوان فرصتی برای خبرنگاران باشد و هم می‌تواند تهدید محسوب شود؛ اگر خبرنگاران با آموزش و رعایت موازین اخلاق خبرنگاری وارد این حرفه شوند می‌توانند از موقعیت پیش‌آمده به عنوان فرصت استفاده کنند.
وی اضافه کرد: اگر خبرنگاران بدون توجه به آموزش‌های علمی و آکادمیک و تنها بر اساس سلیقه‌ها و منافع شخصی خود عمل کند، فضای مجازی می‌تواند تهدیدی برای این حرفه محسوب شود.
رسانه‌ها نماینده افکار عمومی و تریبون جامعه
نایب رییس خانه مطبوعات آذربایجان‌غربی گفت: خبرنگاران، نماد افکار عمومی و تریبون‌های جامعه در حوزه‌های مختلف هستند و بر این اساس جایگاه بسیار ویژه‌ای در جامعه دارند.
عبدالاسلام معروفی با اشاره به نبود یک متولی مشخص جهت نظارت بر عملکرد رسانه، افزود: امروزه هر کس با یک تلفن همراه و راه‌اندازی یک کانال در فضای مجازی بدون مجوز و سواد رسانه‌ای به فعالیت مشغول می‌شود و رسالت خبرنگاری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی ادامه داد: خلاء سواد رسانه‌ای در بین فعالان حوزه خبر و خبرنگاری به طور قابل توجهی مشهود است و برای پرکردن آن باید تدابیر ویژه‌ای اتخاذ شود.
اعطای مجوز رسانه باید ملزم به گذارندن دوره‌های آموزشی باشد تا رسانه بتواند به وظیفه خود در مقابل جامعه به خوبی عمل کندمعروفی با انتقاد از پروسه واگذاری مجوز به نشریات و پایگاه‌های خبری تاکید کرد: اعطای مجوز فعالیت برای افراد باید ملزم به گذارندن دوره‌های آموزشی باشد تا سطح آگاهی افرادی که وارد رسانه خواهند شد افزایش یابد و رسانه بتواند به وظیفه خود در مقابل جامعه به خوبی عمل کند.
وی اظهار داشت: برنامه‌های آموزشی خبرنگاران نباید به دوره خاص معطوف شود و با برنامه‌ریزی مدون و متناوب به صورت دوره‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت در ادوار مختلف برگزار شود.
وی با بیان اینکه کسی که ادعای خبرنگاری دارد باید سواد آن را نیز داشته باشد، افزود: سیاست‌های تنبیه و تشویق برای کسانی که در این دوره‌ها شرکت می‌کنند و با موفقیت آن را به اتمام می‌رسانند باید در نظر گرفته شود.
وی از بدرفتاری‌های برخی از خبرنگاران در فضای رسانه‌های مجازی انتقاد کرد و گفت: خبرنگاران باید بر اساس محور توسعه رسالت خود را انجام دهند در حالی‌که در برخی موارد شاهد حرکت آنان بر روی محور تخریب هستیم.
معروفی با اشاره به اینکه هم‌اکنون کمبود روزنامه‌نگاران باتجربه در استان حس می‌شود، اضافه کرد: با این وجود بخش سواد رسانه‌ای باید بیش از پیش در بین خبرنگاران تقویت شود.
وی همچنین به مشکلات این قشر جامعه پرداخت و بیان کرد: امنیت شغلی پایین، وضعیت معیشتی نامناسب و عدم حمایت کافی از قشر خبرنگاران در جامعه وجود دارد و این در حالی است که در سایر جوامع بین‌المللی این عزت و احترام برای آنان به مراتب بیشتر است.
نایب رییس خانه مطبوعات آذربایجان‌غربی تاکید کرد: خبرنگار پایه‌گذار توسعه هر جامعه‌ای است اما در منطقه ما جایگاه خبرنگاران به اندازه واقعی آن مورد توجه قرار نگرفته است.
معروفی، همچنین به وجود قومیت‌های مختلف در استان اشاره کرد و گفت: چالش‌های رسانه‌ای هم در مناطقی که چند قومیتی هستند بیشتر از سایر استان‌هاست.
فعالیت ۱۷۴ رسانه مکتوب و پایگاه خبری در آذربایجان‌غربی
رییس گروه رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌غربی گفت: ۱۷۴ نشریه مکتوب و پایگاه خبری در استان مجوز فعالیت دارند، که مجوز تعداد زیادی از آنها در چند سال اخیر صادر شده است.
امید سیاح اظهار داشت: از مجموع رسانه‌های استان ۱۲۰ نشریه به صورت مکتوب و ۵۴ پایگاه خبری به صورت الکترونیکی فعالیت می‌کنند که بخش زیادی از آنها در ارومیه، مرکز استان متمرکز شده است.
وی اضافه کرد: نشریات مکتوب استان شامل ۲ روزنامه، ۴۳ هفته‌نامه و چند فصلنامه و ماهنامه است که برخی از آنها به صورت منظم و برخی دیگر به صورت نامنظم منتشر می‌شود و در دکه‌های روزنامه‌فروشی مناطق مختلف استان و حتی استان‌های همجوار در اختیار مخاطبان قرار می‌گیرد.
وی افزود: در آذربایجان‌غربی ۵۴ پایگاه خبری نیز دارای مجوز است که فعالیت خود را به صورت الکترونیکی در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهند و صاحبان آنها یارانه‌های نقدی از اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی دریافت می‌کنند.
وی در خصوص قوانین اخذ مجوز راه‌اندازی پایگاه‌های خبری نیز گفت: طبق قانون درخواست‌کنندگانی که حداقل مدرک تحصیلی کارشناسی و بالای ۲۵ سال سن داشته باشند می‌توانند در سامانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای اخذ مجوز پایگاه خبری ثبت‌نام کنند.
هم‌اکنون ۳۵۰ خبرنگار در خبرگزاری‌ها و نشریات مکتوب آذربایجان‌غربی فعالیت دارند که ۵۰ درصد آنان از بیمه خبرنگاران استفاده می‌کنند
رییس گروه رسانه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان‌غربی افزود: هم‌اکنون ۳۵۰ خبرنگار در خبرگزاری‌ها و نشریات مکتوب استان فعالیت دارند که ۵۰ درصد آنان از بیمه خبرنگاران استفاده می‌کنند.
وی با بیان اینکه از سال ۱۳۸۲ تاکنون ۶ دوره مقدماتی و تکمیلی برای خبرنگاران استان برگزار شده، اظهار داشت: این دوره‌های آموزشی با حضور اساتید برجسته روزنامه‌نگاری کشور برگزار شد و خبرنگاران استان از برگزاری این دوره‌ها به خوبی استقبال کردند.
وی با اشاره به اینکه نظارت بر روی کانال و پایگاه‌های «بدون مجوز» وجود ندارد، اضافه کرد: شناسایی پایگاه‌هایی که بدون مجوز در فضای مجازی فعالیت می‌کنند، انجام نمی‌شود و بر این اساس برخورد مشخصی نیز با عوامل آن انجام نشده و پیگیری نمی‌شود.
«سیاح»، تشویق این گونه پایگاه‌ها به اخذ مجوز را از راه‌های مدیریت و کنترل بهتر فضای مجازی دانست و افزود: با این کار می‌توان نحوه عملکرد آنها را بر اساس دستورالعمل‌های موجود نظارت کرد و چنانچه مرتکب خطا یا جرمی شوند بر اساس قانون با آنان برخورد کرد.
وی با اشاره به ضرورت برگزاری دوره‌های آموزشی برای اصحاب رسانه، گفت: آموزش به خبرنگاران نباید تنها در مرکز و تهران برگزار شود و نیاز است هر استان و منطقه با توجه به شرایط اجتماعی و موقعیت آن بحث آموزش رسانه‌ها مورد توجه قرار دهد.
وی با اشاره به اینکه دادن مجوز تنها راه مقابله با بدرفتاری‌های فضای رسانه‌ای نیست، تاکید کرد: گردش آزاد اطلاعات باعث خواهد شد جامعه، رسانه‌های موثق و قابل اعتماد را دنبال کنند که این امر خودبخود رسانه‌های غیرقابل اعتماد را از گردونه خارج می‌کند.
رسانه مهمترین ابزار فرهنگ‌سازی در جامعه است
مدیر مسول ماهنامه بوکان گفت: رسانه‌ها می‌توانند به عنوان ابزار مهمی برای فرهنگ‌سازی در جامعه عمل کنند و با انتشار مطالب و اخبار در نهادینه شدن این فرهنگ نقش موثر و خطیری ایفا کنند.
متاسفانه روند خبرنگار شدن در جامعه ما بسیار آسان است و حتی نیازمند مهارت های اولیه در این زمینه نیست
«آزاد حاجی غفوری» افزود: با وجود اهمیتی که یک رسانه می‌تواند در امر اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در جامعه ایفا کند، روند خبرنگار شدن در جامعه ما بسیار آسان است و حتی نیازمند مهارت‌های اولیه در این زمینه نیست.
وی اضافه کرد: برخی از خبرنگاران تنها با شرکت در دوره‌های کوتاه‌مدت ۶ ماهه و حتی کمتر وارد دنیای خبر و اطلاع‌رسانی می‌شوند و به خاطر نداشتن آگاهی از رسالت و اهمیت خبر و خبرنگار از مسیر اصلی خارج شده و گاهی به ابزار دست برخی افراد تبدیل می‌شوند.
وی افزود: یک پزشک، یک داروساز و یک وکیل جدا از اینکه تحصیلات تکمیلی خود در این زمینه را به پایان می‌رساند، برای وارد شدن به این مشاغل نیازمند کسب مجوز از نهادهای ذیربط است اما در زمینه خبرنگار چنین محدودیت‌هایی در جامعه ما وجود ندارد.
حاجی غفوری گفت: در جامعه ما خبرنگار شدن خیلی آسان است و به همین دلیل دیدگاه‌های موجود در مورد این شغل چیزی نیست که شایسته و لایق این قشر تلاشگر باشد و حتی برخی افراد صاحب ثروت و قدرت از موقعیت به وجود آمده به نفع خود و به زیان خبرنگاران استفاده می‌کنند.
برخی مدیران مسوول نشریه‌های مختلف، نشریه خود را برای بازه زمانی مشخصی به اجاره می‌دهند یا برخی دیگر آن را به فروش می‌رسانند
وی افزود: نکته جالب‌تر اینکه برخی مدیران مسوول نشریه‌های مختلف، نشریه خود را برای بازه زمانی مشخصی به اجاره می‌دهند یا برخی دیگر آن را در بازار سیاه به فروش می‌رسانند و در این مواقع خبرنگاران با مشکلات متعددی مواجه خواهند شد.
وی در خصوص نقش خبرنگاران نیز اظهار داشت: شایسته نیست که خبرنگاران یک خبرگزاری یا پایگاه خبری به تریبون برخی افراد تبدیل شوند و جایگاه و منزلت خبرنگاران را در جامعه لکه‌دار کنند.
فعال رسانه‌ای مهاباد نیز گفت: رسانه‌های ما علاوه بر اینکه نتوانسته‌اند مخاطب‌شناسی کنند و سواد رسانه‌ای مردم را افزایش دهند، در تولید محتوای مورد نیاز افکار عمومی جامعه نیز به خوبی عمل نکرده‌اند و نتیجه این امر چیزی است که اکنون شاهد آن هستیم؛ بطوری که رسانه‌ها با بحران مخاطب و تولید محتوا مواجه شده‌اند.
دیو: رسانه‌ها نتوانسته‌اند مخاطب شناسی کنند و سواد رسانه‌ای مردم را افزایش دهند
«خدیو» افزود: روز خبرنگار فرصتی مغتنم است تا رسانه‌ها بازتعریفی دوباره از رسالت و جایگاهی که در جامعه دارند، داشته باشند و اگر نتوانند مخاطبان امروزی خود را با تمام توان حفظ کنند، شاید فردا در گردونه رقابت رسانه‌ای جایی یا حرفی برای گفتن نداشته باشند.
در هفدهم مرداد ماه سال ۱۳۷۷، محمود صارمی خبرنگار خبرگزاریِ جمهوری اسلامی، به همراه هشت نفر از اعضای کنسولگری ایران در مزار شریف افغانستان به دست گروهک تروریستی طالبان به شهادت رسید؛ به همین مناسبت شورای فرهنگ عمومی، هفدهم مرداد ماه را به عنوان «روز خبرنگار» نامگذاری کرد.
۳۰۲۰/۹۹۰۳/۶۱۸۵/۳۰۷۲
