امروزه نقش رسانه‌ها در زندگی افراد بسیار فراتر و پررنگ‌تر از گذشته شده و فعالیت رسانه‌ها تنها به انتشار چند مطلب یا گزارش و تصویر منتهی نمی‌شود بلکه باید خوراک فکری را برای مردم تولید کنند، رسانه قدرت و قوت خود را از حضور مخاطبان خود کسب می‌کند و اگر رسانه‌ای در دنیای کنونی مخاطبان خود را از دست بدهد، دیگر نمی‌تواند به فضای رقابتی جامعه برگردد.
در کنار سایر نقش‌هایی که امروزه رسانه‌ها در جامعه دارند، لازم است مطالبه‌گری را در بین مردم ترویج دهند و مسیر توسعه و آینده کشور را ترسیم کرده و در این عرصه با انتشار مطالب و درخواست‌های شهروندان، نقش خود را به خوبی ایفا کنند.
رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های دنیای بی‌انتها و ناشناخته مجازی باید در راستای تقویت سواد رسانه‌ای خود و جامعه‌ای که در فعالیت می‌کنند، بیشتر تلاش کنند و علاوه بر انتشار اخبار و مطالب روزانه خود به پژوهش‌ها و کارهای تحقیقی و پژوهشی نیز اهمیت دهند.
خبرگزاری ایرنا دفتر مهاباد برای بررسی بیشتر این موضوع میزگردی را با حضور «کاظم پُردل» فعال رسانه‌ای و خبرنگار پیشکسوت، «شهریار ادیب» سرپرست خبرگزاری صدا و سیمای مرکز مهاباد و «تانیا شعفی» کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی برگزار کرد.
فراگیری اصول و قواعد خبرنگاری نخستین گام ورود به این حرفه است
یکی از خبرنگاران پیشکسوت مهاباد گفت: برای ورود به هر حرفه‌ای برخی آموزش‌های اولیه ضروری بوده و فراگیری اصول و قواعد خبرنگاری نخستین گام ورود به این حرفه است تا خبرنگار بتواند آنچه را مشاهده می‌کند با زبانی گویا و قابل فهم به مردم عرضه کند.
کاظم پُردل افزود: در دنیای کنونی خبر برای زندگی انسان‌ها مانند غذا واجب است و رویدادهای پیرامون به گونه‌ای در اطراف ما قرار می‌گیرد که تمام زندگی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد و همین امر بر اهمیت و توجه ویژه بر آن افزوده است.
رویدادهای بسیاری می‌تواند خبر باشد اما مردم رسانه‌هایی را انتخاب می‌کنند که اخبار مهم و تاثیرگذار برای آنان را بازتاب بدهد.وی اضافه کرد: نکته بسیار مهم که خبرنگاران و اصحاب رسانه باید به آن توجه داشته باشند، این است که رویدادهای بسیاری می‌تواند خبر باشد اما مردم رسانه‌هایی را انتخاب می‌کنند که اخبار مهم و تاثیرگذار برای آنان را بازتاب بدهد.
وی اظهار داشت: برخی مطالب منتشر شده در فضای مجازی که نمی‌توان به آنها خبر و به نگارنده آن خبرنگار گفت، به مانند آفتی در جامعه رسانه‌ای عمل می‌کنند و تمام خطوط قرمز و مرزهای اخلاق حرفه‌ای را زیر پا می‌گذارند.
«پردل» با اشاره به اینکه اخلاق رسانه‌ای نقطه تلاقی علم اخلاق و عمل رسانه یا ارتباط جمعی است، افزود: اخلاق رسانه‌ای امری درونی و مرتبط با ارزش‌ها و هنجارهاست و ارزش‌ها و هنجارها از درون فرهنگ جامعه سر بر می‌آورد.
وی اضافه کرد: اخلاق رسانه‌ای اگرچه تابع اصول و قواعدی کلی و جهان‌شمول است اما به سبب ریشه گرفتن آن از مجموعه ارزش‌های بطن جامعه می‌تواند از یک جامعه و فرهنگ به جامعه و فرهنگ دیگر متفاوت و متغیر باشد.
پردل گفت: خبررسانی و اطلاع‌رسانی یکی از کارکردهای اصلی رسانه‌هاست و این کارکرد در کنار ۲ کارکرد دیگر شامل آموزش و سرگرمی یک رکن اساسی کار وسایل ارتباط جمعی را شکل می‌دهد.
وی یادآور شد: اخلاق حرفه‌ای روزنامه‌نگاری و خبرنگاری دربرگیرنده هنجارهایی است که روزنامه‌نگاران و خبرنگاران باید به آنها پایبند باشند و نادیده گرفتن آنها نیز می‌تواند به روزنامه‌نگار، خبرنگار و رسانه آسیب جدی وارد کند.
وی افزود: رسانه به عنوان واسطه بین مردم و واقعیت‌ها و رویدادها باید آینه وفادار رخدادهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بوده و در حقیقت امانت‌دار مردم در دستیابی به اطلاعات باشد.
یک شبه نمی‌توان خبرنگار شد
سرپرست خبرگزاری صدا و سیمای مرکز مهاباد گفت: برخی از افراد با توجه به مطالعه چند کتاب یا شرکت در دوره‌های کوتاه خبرنگاری انتظار دارند که به خبرنگار برجسته‌ای تبدیل شوند و راه چند ساله را یک شبه بپیمایند.
«شهریار ادیب» افزود: این افراد که بیشتر سن کمی هم دارند، شور و هیجان جوانی خود را نیز با این تجربه اندک ترکیب می‌کنند و قصد دارند مسوولان را به پای محاکمه بکشانند در حالی که وظیفه و رسالت خبرنگار روشنگری و انتقال اطلاعات به مردم است.
وی اضافه کرد: انتقاد از مسوولان و دستگاه‌ها با تخریب متفاوت است در حالی که هم‌اکنون برخی سایت‌ها و کانال‌های خبری در فضای مجازی به مکانی برای تسویه حساب شخصی افراد تبدیل شده و هیچ حریمی در آن رعایت نمی‌شود.
وی گفت: تداوم این روند می‌تواند آسیب‌های جدی به رسانه و حتی خبرنگاران وارد کند و این امر می‌تواند قدرت نفوذ و جایگاه رسانه‌ها را هم در بین مردم و هم در بین مسوولان اجرایی تضعیف کند و جامعه دیگر به رسانه اعتماد نکند.
وی افزود: در این شرایط مسوولان به خبرنگاران به عنوان مزاحم نگاه می‌کنند و اطلاع‌رسانی و روشنگری برای جامعه را به عنوان مغایر با اهداف ارکان خود قلمداد می‌کنند و در این میان هم خبرنگاران، هم مسوولان و هم جامعه متضرر می‌شوند و رسانه‌ها نیز نمی‌توانند رسالت خود را به خوبی انجام دهند.
وی با اشاره به اینکه فضای کنونی رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های دیجیتالی این شهرستان مناسب نیست، گفت: این وضعیت باید سر و سامان داده شود و تداوم فعالیت برخی رسانه‌های فضای مجازی به شیوه کنونی آن در شان شهر فرهنگی مهاباد نیست.
فضای مجازی باید هدایت شود
خبرنگار پیشکسوت مهابادی گفت: تداوم وضعیت کنونی و مسموم شدن فضای مجازی قابل قبول نیست و باید رسانه‌های فعال در فضای مجازی به سمت تعامل بیشتر برای کمک به رشد و تعالی جامعه هدایت شود.
«پردل» با اشاره به تغییر ذائقه خبری مردم با توجه به گسترش روزافزون فضای مجازی، افزود: این رسانه‌ها باید جایگاه خود را در جامعه پیدا کنند تا بتوانند اثرگذار باشند و نقش خود را در جامعه به درستی ایفا کنند.
وی اضافه کرد: هم‌اکنون در کشورمان بیش از ۶۵ میلیون دستگاه گوشی تلفن همراه هوشمند در اختیار مردم قرار دارد و همین امر اهمیت رسانه‌های فعال در فضای مجازی را بیشتر می‌کند تا بازتعریفی دوباره از فضای رسانه‌ای کشور انجام گیرد.
سرپرست خبرگزاری صدا و سیمای مهاباد نیز گفت: فعالان فضای مجازی و حتی مکتوب باید خود را با این شرایط جدید منطبق کرده و از دنباله‌رویی و کپی‌کردن مطالب از سایت‌های دیگر خودداری کنند.
ادیب افزود: باید به خبرنگاران فعال در فضای مجازی تاکید شود که هر خبر و مطلبی نباید منتشر شود و انتشار برخی مطالب می‌تواند برای جامعه زیانبار و برخی مطالب نیز می‌تواند امیدآفرین و مفید باشد.
ضرورت توجه به روزنامه‌نگاری تحقیقی- انتقادی
کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی گفت: هنوز هم بسیاری از مسوولان در معتقدند که وسایل ارتباط جمعی تنها باید به بیان خدمات و پیشرفت‌های دولت در عرصه‌های مختلف بپردازند؛ این تاکید بیش از حد بر استمرار روزنامه‌نگاری توسعه، فضا را برای انتقاد سازنده محدود کرده است.
تانیا شعفی اظهار داشت: ظهور شبکه‌های ارتباط جمعی که در ممالک شرقی رشد پیدا کردند، سبب شد تا این خلاء با نبود فضای انتقادی پرشود اما به دلیل نبود ساماندهی مناسب و نبود آشنایی با کارکرد مطلوب شبکه‌های ارتباط جمعی در برخی موارد، فضایی برای تخریب و انتقادهای نادرست شکل گرفت.
وی افزود: این شبکه‌های ارتباط جمعی به صورت مستقل عمل می‌کنند و محدودیت‌های یک رسانه دولتی را ندارند؛ در نتیجه در نبود فضای انتقادی در روزنامه‌ها، شبکه و سایت‌های خبری دولتی، این فضا به پشت‌پرده و به شبکه‌های ارتباطی جمعی، وب‌سایت‌ها و پایگاه‌های خبری مستقل انتقال داده می‌شود که گاها ممکن است در تقابل این ۲ بخش با همدیگر نوعی رویاپردازی تا انتقاد و تخریب شکل بگیرد.
شعفی اضافه کرد: واکنش‌های منفی علیه روزنامه‌نگاری توسعه که آن را روزنامه‌نگاری دولتی نیز می‌نامند، سبب شده است تا روحیه انتقادگرایی به عنوان شالوده اصلی روزنامه‌نگاری از بین برود.
این کارشناس ارشد علوم ارتباطات اجتماعی گفت: به عقیده من روزنامه‌نگاری برای توسعه در یک مدت زمانی می‌توانست پاسخگوی نیازهای جامعه باشد اما با رشد شبکه‌های ارتباطات جمعی، کانال‌ها و شبکه‌های دیگری که در اختیار مردم قرار گرفته است و آنها می‌توانند برای دستیابی به اخبار و اطلاعات در سریع‌ترین زمان ممکن و بدون محدودیت از آنها تغذیه کنند و اخبار و اطلاعات خود را از مسیری خارج از این کانال‌های دولتی دریافت کنند، دیگر کارکرد سابق را ندارد.
وی افزود: اکنون «روزنامه‌نگاری تحقیقی – انتقادی» می‌تواند راهکار مطلوبی باشد؛ این شیوه از روزنامه‌نگاری می‌تواند نقطه مشترک میان روزنامه‌نگاری آزادی‌گرا و روزنامه‌نگاری انتقادگرا باشد که سعی دارد مسایل مختلف جامعه را با کوشش و پیگیری خبرنگارها و روزنامه‌نگاران تا کشف حقیقت و بررسی‌های کارشناسانه پیش ببرد و بتواند در این زمینه ضمن صحت اطلاعات، آگاهی‌بخشی نیز داشته باشد.
وی اضافه کرد: این شیوه از روزنامه‌نگاری با چاشنی انتقادی به نوعی مسوولیت‌گرایی را نیز ترویج می‌کند در واقع ضمن انتقاد سازنده خلاء موجود در روزنامه‌نگاری توسعه را نیز تکمیل خواهد کرد.
فعالیت‌های فراقانونی و افسارگسیخته کانال‌های خبری در فضای مجازی اهمیت نظارت بر آنها را بیشتر می‌کند و با توجه به انتخابات پیش‌رو و احتمال سوءاستفاده برخی افراد از این موقعیت پیش آمده، لازم است مسوولان امر، راهکاری عملی برای نظارت بر فضای مجازی پیدا کنند.
۳۰۲۰/۶۱۸۵/۳۰۷۲
