به گزارش ایرنا، بوکان در جنوب مرکزی دریاچه ارومیه و در ارتفاع یکهزار و ۳۷۰ متری از سطح دریا و در منطقه ای کوهستانی با آب و هوایی معتدل در فاصله 185 کیلومتری از مرکز آذربایجان غربی واقع است.
این شهرستان دارای آثار و ابنیه های باستانی و تاریخی و مذهبی متعددی همچون قلعه سردار، مسجد جامع، گنبد سردار، مسجد حمامیان، زندان آغجیوان، تپه سماقان، تپه قلاچی و قراوه حاج شیخ گل، پیرمحمد، پیر اسماعیل و خانقاه زنبیل است.
از مجموع آثار تاریخی و باستانی ذکر شده در بوکان بیشترین آثار مربوط به دوره قاجار است و با دیدن این آثار می توان بیشتر با معماری این دوره و شیوه ساخت اماکن مذهبی آن دوران آشنا شد.
** قلایچی اثری مانایی
این تپه باستانی بر اساس آثار و کتیبه های موجود، مرکز حکومت ماناها بوده و با دولت «اورارتور» در شمال غرب و «آشور» در غرب ایران زمین معاصر بوده است.
حکومت ماناها که مربوط به عصر آهن است، یکی از حکومت‌های ناشناخته باستانی در شمال‌غرب ایران به شمار می رود اما در تپه های «زیویه» سقز / کردستان/ و «حسنلو» /آذربایجان غربی/ نیز نشانه‌های از ماناها پیدا شده است.
به عقیده باستان شناسان موقعیت هوایی تپه قلایچی بوکان با تپه زیویه سقز در یک مسیر هوایی قرار دارد و در آن زمان هر کدام از آنها که با مشکلی مواجه می شدند، با روشن کردن آتش و دود مشکلات خود را با هم در میان می گذاشتند و به یاری هم می شتافتند.
این تپه باستانی برای اولین بار در سال 1363 شمسی مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفت و آثاری از هزاره اول قبل از میلاد در آن کشف شد که ارزش این اثر را به اثبات رساند.
دیوارهای محیطی به ویژه بخش باقیمانده حصار دوره قدیم در مرکز تپه در اثر حفاری های مختلف آشکار شده و جلوه هایی زیبا از معماری ساختمان های این اثر نمایان کرده است.
تالارهای بزرگ، اتاقک ها، کتیبه سنگی، ابنیه و آثار سنگی، سنگ فرش های جلو تالار در این بنا قابل رویت است و از قسمت های دیگر تپه قلایچی می توان به معبد چلیپایی شکل، قربانگاه، اتاق های جانبی، حیاط های تراس بندی شده، حیاط های سنگ فرش، سطوح سکوهای آجری و دیوارهای حایل بین بخش مذهبی و غیرمذهبی اشاره کرد.
علاوه بر معبد مرکزی، برج ها و دیوارهای مربوط به آن، حیاط سنگ فرش، پله هایی که به این حیاط متصل می شود، اتاق ها و نقاشی هایی با رنگ های سیاه و آبی و آجرهای منقوش دارای موضوعات انسانی، هندسی و گیاهی مانند انسان بالدار و وسایل زینتی از دیگر آثار به دست آمده از این تپه است که برخی از آنها از جمله آجرها در موزه های ارومیه و توکیو در ژاپن نگهداری می شود.
کاوش های باستان شناسی محدود در این تپه آثاری از دوره های باستانی عصر آهن 2 ( 1200 تا 850 پیش از میلاد) و عصر آهن سه ( 850 تا 550 پیش از میلاد) را به نمایش گذاشته است و تداوم این کاوش ها می تواند به غنی سازی موزه این استان منجر شود.
** قلعه سردار بوکان
قلعه سردار یا اَرگ بوکان در سال 1868 میلادی و 1247 شمسی بنا شد اما بخش‌های دیگر این ساختمان توسط فرزندان و نوادگان او تکمیل و گسترش یافت و بر روی تپهٔ تاریخی بنا نهاده شد.
قلعه سردار نظیر سایر محوطه هایی که در بافت و ساختار شهری قرار گرفته است، در دوره قاجار بنا به دستور حاکمان محلی به صورت توبره ریزی بنا نهاده شد تا ارگ حکومتی حاکمان قاجار روی آن ساخته شود.
در تابستان سال گذشته کاوش و لایه نگاری در این محوطه توسط گروه پژوهش موزه ملی ایران انجام شد که بر این اساس قدمت بوکان تا قبل از این کاوش ها 120 سال تخمین زده می شد اما کاوش ها و لایه نگاری های اخیر پیشینه آن را به دوره آهن و هم عصر با قلعه باستانی قلایچی رساند.
کشف بقایای گیاهی و سفالی مربوط به چهارمین فاز معماری عصر آهن در قلعه سردار بوکان، چهره سه هزار ساله ای از این شهر تاریخی را به نمایش گذاشت.
دانه‌های جو و گیاهی سه هزار ساله درون کاسه‌ای سفالی در چهارمین فاز معماری عصر آهن به دست آمد که شامل دانه‌های گندم، علف‌های هرز و احتمالا مقداری دانه‌های جو و در مجاورت این کاسه سفالی هاون و کوبه سنگی نیز به دست آمد.
** مقبره سردار بوکان
این بنا در داخل بوستان ملت شهر بوکان و در قلب این شهر قرار گرفته و مربوط به دوره قاجاریه است.
زیربنای مقبره در سطح 198 مترمربع بوده و دارای یک گنبد مرکزی، ایوان و 2 دهلیز در طرفین است و مصالح بکار رفته در بنای آن در قسمت پی از سنگ لاشه به صورت تفلیسی و دیوارها و گنبد و طلق ها از آجر چهارگوش است.
در ضلع جنوبی که ورودی بنا را تشکیل می دهد، ایوانی با 2 ستون سنگی قرار گرفته که زیبایی خاصی به مجموعه داده است؛ مقبره مذکور مدفن خانواده سردار «عزیز خان مکری» داماد امیرکبیر و فرمانده کل قشون ناصرالدین شاه قاجار می باشد که مورد توجه امیرکبیر بوده است.
بنای مذکور با معماری سنتی یکی از آثار قدیمی ارزشمند بوکان می باشد که به علت احترام خاص مردم به این مکان معمولاً مورد بازدید اهالی بوکان قرار می گیرد.
در این گنبد (آرامگاه) چند تن از نوادگان سردار عزیز خان مکری و برخی از بزرگان شهر بوکان به خاک سپرده شده‌اند.
گنبد سردار با معماری سنتی بنا شده است و با توجه به سبک معماری و نیز زندگی نامه سردار محمدحسین خان مکری مربوط به دوره قاجار است.
مقبره سردار شامل یک حیاط کوچک در ضلع جنوبی و ساختمان مقبره است؛ این مقبره در ایام نوروزی امسال به صورت رایگان و با راهنما از مهمانان نوروزی و گردشگران و مسافران پذیرای می کند.
** مسجد جامع بوکان
این ابنیه تاریخی در بخش مرکزی و قدیمی شهر و در کنار تپه قدیمی مشهور به تپه قلعه سردار و در ضلع شرقی سرآب که از کوه «نعل شکینه» سرچشمه می گیرد، قرار گرفته است.
این اثر با طول و عرض 25 در 30 متر دارای 16 گنبد است که بر روی 9 ستون قرار گرفته که 6 عدد از این ستون ها از سنگ های آهکی تراشدار مربوط به بنای اولیه اثر می باشد، ولی چهار گنبد آجری و سه عدد از ستون ها با تیرآهن و روکش سیمانی در گسترش بعدی مسجد در سال 1345 ساخته شده اند.
تاریخ تاسیس مسجد جامع 1310 هجری است و معمار این بنا مرحوم 'علی اصفهانی' از معماران ماهر و چیره دست آن زمان در دوره قاجاریه بوده است.
مسجد جامع بوکان نماینده هنر و معماری سنتی اسلامی به شمار می رود که بدون گنبد و مناره طراحی شده و یکی از مساجد بزرگ و مهم آذربایجان غربی است.
مصالح به کار رفته در پی بنا سنگ و در دیوارها آجر، سیمان، گچ و خاک بوده و محراب مسجد در ضلع جنوبی شبستان بزرگ (مردانه) داخل طالق نمایی با قوس جناغی ساخته شده است.
این بنا هم اکنون به عنوان محل برگزاری نماز جمعه بوکان مورد استفاده اهالی شهر قرار می گیرد.
**مسجد جامع حمامیان
مسجد حمامیان یا مسجد سور در پنج کیلومتری شهر بوکان و در روستایی به همین نام قرار گرفته است؛ این مسجد قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1328 هجری قمری بنا شده و موسس آن مرحوم «محمود آقا ایلخانی زاده» و معمار آن «معمار باشی مراغه ای» بوده است.
بنای مسجد حمامیان مربع شکل است و جزو معماری های بی نظیر مذهبی در ایران به شمار می رود؛ مسجد از ترکیب سنگ لاشه معادن اطراف، آجر خشتی و چوب گردو بنا شده است.
پی بنا که یکی از شاهکارهای معماری مقاوم در برابر زلزله و طوفان می باشد، در عمق بیست متری زمین پی ریزی شده است.
در کنار مسجد جامع حمامیان خانه اربابی قرار دارد که با محوطه بسیار وسیعی را در شمال غرب مسجد احداث شده است این خانه در واقع دارالحکومه روستای حمامیان بوده و محمود آقا ایلخانی‌زاده در آن‌جا به امر قضاوت و اداره امور می‌پرداخته است.
خانه اربابی به همراه مسجد جامع، از نظر ارتفاع بلندتر از سایر بنا‌های روستا بوده و به عنوان نشانه و عنصری شاخص در بافت روستا به حساب می‌آیند.
در کنار این 2 اثر تاریخی مقبره حمامیان واقع در آرامستان روستا و در بلندی تپه مشرف به روستا احداث شده است و دید مناسبی از روستا به آن وجود دارد.
این بنا نیز در زمره نشانه‌ها و بنا‌های شاخص روستا قرار می‌گیرد این مقبره مدفن محمود آقا ایلخانی‌زاده و خاندان وی و بزرگان روستا است.
این آثار در کنار دیگر آثار تاریخی و طبیعی موجود در این شهرستان فضای مناسبی را برای گردشگران و علاقه مندان به ابنیه ها و اماکن تاریخی بوجود آورده است که در تعطیلات نوروزی خود در کنار گشت و گذاری در این شهر از این اماکن جالب و منحصربفرد آن نیز دیداری داشته باشند.
بوکان در جنوب آذربایجان غربی واقع شده و در داخل و اطراف شهر دارای آثار باستانی فراوانی است که تاکنون 92 اثر از آنها در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
7510/3020/6185/3072
گزارش از: محمد ادیب
انتهای پیام این شهرستان دارای آثار و ابنیه های باستانی و تاریخی و مذهبی متعددی همچون قلعه سردار، مسجد جامع، گنبد سردار، مسجد حمامیان، زندان آغجیوان، تپه سماقان، تپه قلاچی و قراوه حاج شیخ گل، پیرمحمد، پیر اسماعیل و خانقاه زنبیل است.
از مجموع آثار تاریخی و باستانی ذکر شده در بوکان بیشترین آثار مربوط به دوره قاجار است و با دیدن این آثار می توان بیشتر با معماری این دوره و شیوه ساخت اماکن مذهبی آن دوران آشنا شد.
** قلایچی اثری مانایی
این تپه باستانی بر اساس آثار و کتیبه های موجود، مرکز حکومت ماناها بوده و با دولت «اورارتور» در شمال غرب و «آشور» در غرب ایران زمین معاصر بوده است.
حکومت ماناها که مربوط به عصر آهن است، یکی از حکومت‌های ناشناخته باستانی در شمال‌غرب ایران به شمار می رود اما در تپه های «زیویه» سقز / کردستان/ و «حسنلو» /آذربایجان غربی/ نیز نشانه‌های از ماناها پیدا شده است.
به عقیده باستان شناسان موقعیت هوایی تپه قلایچی بوکان با تپه زیویه سقز در یک مسیر هوایی قرار دارد و در آن زمان هر کدام از آنها که با مشکلی مواجه می شدند، با روشن کردن آتش و دود مشکلات خود را با هم در میان می گذاشتند و به یاری هم می شتافتند.
این تپه باستانی برای اولین بار در سال 1363 شمسی مورد کاوش های باستان شناسی قرار گرفت و آثاری از هزاره اول قبل از میلاد در آن کشف شد که ارزش این اثر را به اثبات رساند.
دیوارهای محیطی به ویژه بخش باقیمانده حصار دوره قدیم در مرکز تپه در اثر حفاری های مختلف آشکار شده و جلوه هایی زیبا از معماری ساختمان های این اثر نمایان کرده است.
تالارهای بزرگ، اتاقک ها، کتیبه سنگی، ابنیه و آثار سنگی، سنگ فرش های جلو تالار در این بنا قابل رویت است و از قسمت های دیگر تپه قلایچی می توان به معبد چلیپایی شکل، قربانگاه، اتاق های جانبی، حیاط های تراس بندی شده، حیاط های سنگ فرش، سطوح سکوهای آجری و دیوارهای حایل بین بخش مذهبی و غیرمذهبی اشاره کرد.
علاوه بر معبد مرکزی، برج ها و دیوارهای مربوط به آن، حیاط سنگ فرش، پله هایی که به این حیاط متصل می شود، اتاق ها و نقاشی هایی با رنگ های سیاه و آبی و آجرهای منقوش دارای موضوعات انسانی، هندسی و گیاهی مانند انسان بالدار و وسایل زینتی از دیگر آثار به دست آمده از این تپه است که برخی از آنها از جمله آجرها در موزه های ارومیه و توکیو در ژاپن نگهداری می شود.
کاوش های باستان شناسی محدود در این تپه آثاری از دوره های باستانی عصر آهن 2 ( 1200 تا 850 پیش از میلاد) و عصر آهن سه ( 850 تا 550 پیش از میلاد) را به نمایش گذاشته است و تداوم این کاوش ها می تواند به غنی سازی موزه این استان منجر شود.
** قلعه سردار بوکان
قلعه سردار یا اَرگ بوکان در سال 1868 میلادی و 1247 شمسی بنا شد اما بخش‌های دیگر این ساختمان توسط فرزندان و نوادگان او تکمیل و گسترش یافت و بر روی تپهٔ تاریخی بنا نهاده شد.
قلعه سردار نظیر سایر محوطه هایی که در بافت و ساختار شهری قرار گرفته است، در دوره قاجار بنا به دستور حاکمان محلی به صورت توبره ریزی بنا نهاده شد تا ارگ حکومتی حاکمان قاجار روی آن ساخته شود.
در تابستان سال گذشته کاوش و لایه نگاری در این محوطه توسط گروه پژوهش موزه ملی ایران انجام شد که بر این اساس قدمت بوکان تا قبل از این کاوش ها 120 سال تخمین زده می شد اما کاوش ها و لایه نگاری های اخیر پیشینه آن را به دوره آهن و هم عصر با قلعه باستانی قلایچی رساند.
کشف بقایای گیاهی و سفالی مربوط به چهارمین فاز معماری عصر آهن در قلعه سردار بوکان، چهره سه هزار ساله ای از این شهر تاریخی را به نمایش گذاشت.
دانه‌های جو و گیاهی سه هزار ساله درون کاسه‌ای سفالی در چهارمین فاز معماری عصر آهن به دست آمد که شامل دانه‌های گندم، علف‌های هرز و احتمالا مقداری دانه‌های جو و در مجاورت این کاسه سفالی هاون و کوبه سنگی نیز به دست آمد.
** مقبره سردار بوکان
این بنا در داخل بوستان ملت شهر بوکان و در قلب این شهر قرار گرفته و مربوط به دوره قاجاریه است.
زیربنای مقبره در سطح 198 مترمربع بوده و دارای یک گنبد مرکزی، ایوان و 2 دهلیز در طرفین است و مصالح بکار رفته در بنای آن در قسمت پی از سنگ لاشه به صورت تفلیسی و دیوارها و گنبد و طلق ها از آجر چهارگوش است.
در ضلع جنوبی که ورودی بنا را تشکیل می دهد، ایوانی با 2 ستون سنگی قرار گرفته که زیبایی خاصی به مجموعه داده است؛ مقبره مذکور مدفن خانواده سردار «عزیز خان مکری» داماد امیرکبیر و فرمانده کل قشون ناصرالدین شاه قاجار می باشد که مورد توجه امیرکبیر بوده است.
بنای مذکور با معماری سنتی یکی از آثار قدیمی ارزشمند بوکان می باشد که به علت احترام خاص مردم به این مکان معمولاً مورد بازدید اهالی بوکان قرار می گیرد.
در این گنبد (آرامگاه) چند تن از نوادگان سردار عزیز خان مکری و برخی از بزرگان شهر بوکان به خاک سپرده شده‌اند.
گنبد سردار با معماری سنتی بنا شده است و با توجه به سبک معماری و نیز زندگی نامه سردار محمدحسین خان مکری مربوط به دوره قاجار است.
مقبره سردار شامل یک حیاط کوچک در ضلع جنوبی و ساختمان مقبره است؛ این مقبره در ایام نوروزی امسال به صورت رایگان و با راهنما از مهمانان نوروزی و گردشگران و مسافران پذیرای می کند.
** مسجد جامع بوکان
این ابنیه تاریخی در بخش مرکزی و قدیمی شهر و در کنار تپه قدیمی مشهور به تپه قلعه سردار و در ضلع شرقی سرآب که از کوه «نعل شکینه» سرچشمه می گیرد، قرار گرفته است.
این اثر با طول و عرض 25 در 30 متر دارای 16 گنبد است که بر روی 9 ستون قرار گرفته که 6 عدد از این ستون ها از سنگ های آهکی تراشدار مربوط به بنای اولیه اثر می باشد، ولی چهار گنبد آجری و سه عدد از ستون ها با تیرآهن و روکش سیمانی در گسترش بعدی مسجد در سال 1345 ساخته شده اند.
تاریخ تاسیس مسجد جامع 1310 هجری است و معمار این بنا مرحوم 'علی اصفهانی' از معماران ماهر و چیره دست آن زمان در دوره قاجاریه بوده است.
مسجد جامع بوکان نماینده هنر و معماری سنتی اسلامی به شمار می رود که بدون گنبد و مناره طراحی شده و یکی از مساجد بزرگ و مهم آذربایجان غربی است.
مصالح به کار رفته در پی بنا سنگ و در دیوارها آجر، سیمان، گچ و خاک بوده و محراب مسجد در ضلع جنوبی شبستان بزرگ (مردانه) داخل طالق نمایی با قوس جناغی ساخته شده است.
این بنا هم اکنون به عنوان محل برگزاری نماز جمعه بوکان مورد استفاده اهالی شهر قرار می گیرد.
**مسجد جامع حمامیان
مسجد حمامیان یا مسجد سور در پنج کیلومتری شهر بوکان و در روستایی به همین نام قرار گرفته است؛ این مسجد قبل از جنگ جهانی دوم در سال 1328 هجری قمری بنا شده و موسس آن مرحوم «محمود آقا ایلخانی زاده» و معمار آن «معمار باشی مراغه ای» بوده است.
بنای مسجد حمامیان مربع شکل است و جزو معماری های بی نظیر مذهبی در ایران به شمار می رود؛ مسجد از ترکیب سنگ لاشه معادن اطراف، آجر خشتی و چوب گردو بنا شده است.
پی بنا که یکی از شاهکارهای معماری مقاوم در برابر زلزله و طوفان می باشد، در عمق بیست متری زمین پی ریزی شده است.
در کنار مسجد جامع حمامیان خانه اربابی قرار دارد که با محوطه بسیار وسیعی را در شمال غرب مسجد احداث شده است این خانه در واقع دارالحکومه روستای حمامیان بوده و محمود آقا ایلخانی‌زاده در آن‌جا به امر قضاوت و اداره امور می‌پرداخته است.
خانه اربابی به همراه مسجد جامع، از نظر ارتفاع بلندتر از سایر بنا‌های روستا بوده و به عنوان نشانه و عنصری شاخص در بافت روستا به حساب می‌آیند.
در کنار این 2 اثر تاریخی مقبره حمامیان واقع در آرامستان روستا و در بلندی تپه مشرف به روستا احداث شده است و دید مناسبی از روستا به آن وجود دارد.
این بنا نیز در زمره نشانه‌ها و بنا‌های شاخص روستا قرار می‌گیرد این مقبره مدفن محمود آقا ایلخانی‌زاده و خاندان وی و بزرگان روستا است.
این آثار در کنار دیگر آثار تاریخی و طبیعی موجود در این شهرستان فضای مناسبی را برای گردشگران و علاقه مندان به ابنیه ها و اماکن تاریخی بوجود آورده است که در تعطیلات نوروزی خود در کنار گشت و گذاری در این شهر از این اماکن جالب و منحصربفرد آن نیز دیداری داشته باشند.
بوکان در جنوب آذربایجان غربی واقع شده و در داخل و اطراف شهر دارای آثار باستانی فراوانی است که تاکنون 92 اثر از آنها در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
7510/3020/6185/3072
گزارش از: محمد ادیب
کپی شد
