«پایتخت کتاب ایران» عنوان طرحی است که بر اساس آن سالانه یکی از شهرهای مستعد در زمینه کتاب و کتابخوانی به عنوان پایتخت کتاب انتخاب می‌شود که باتوجه به پیشینه تاریخی تبریز انتظار می‌رود مسئولان با ارایه‌ی طرح های ابتکارانه و فعالیت بیشتر زمینه را برای انتخاب تبریز به عنوان پایتخت کتاب ایران فراهم کنند.
در اولین سال رقابت میان شهر های ایران برای کسب عنوان پایتخت کتاب، اهواز با مشارکت نهادهای غیردولتی همچون کانون آموزش شهروندی برای توسعه (کاشت) موفق به اخذ این عنوان شد. در سال دوم، نیشابور و در سال سوم بوشهر به عنوان پایتخت کتاب ایران برگزیده شد و این روند سالانه ادامه دارد.
از این رو ایسنا، منطقه آذربایجان شرقی میزگردی را جهت نقش آفرینی موثر در زمینه توسعه فرهنگ کتابخوانی و زمینه سازی برای انتخاب تبریز به عنوان پایتخت کتاب، برگزار کرده است.
محمد باقر صدری نیا، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز؛ جحت الاسلام احمد حمیدی، معاون فرهنگی، اجتماعی و هنری شهرداری تبریز؛ یونس همتی، مسئول امور طرح و برنامه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی؛ رحمان ابراهیمی، معاون اداره کل کتابخانه های عمومی آذربایجان شرقی؛ صیاد چمنی، مدیر عامل شهر کتاب تبریز و روشنایی، دبیر کمسیون فرهنگی شورای شهر تبریز از میهمانان دعوت شده به این میزگرد بودند.
تحلیل کلی از وضعیت تبریز به لحاظ کتاب و کتابخوانی و نقاط ضعف و قوت تبریز در این حوزه، چرا تبریز تاکنون نتوانسته به عنوان پایتخت کتاب انتخاب شود، پرونده پایتخت کتاب تبریز در چه وضیعتی است و متولی اصلی این قضیه کیست؟ از جمله محور های این میزگرد بود.
افت تیراژ کتب به معنی بیگانه شدن با کتاب است
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز در این میزگرد با بیان اینکه باید راهکارهای اساسی برای عدم رغبت مردم به فرهنگ کتاب و کتابخوانی پیدا شود، گفت: از آنجایی که برخی از اولین‌های تاریخ ایران اعم از اولین چاپخانه، اولین دانشگاه، اولین روزنامه و ... در تبریز بوده و همچنین تبریز از لحاظ فرهنگی جایگاه مناسبی قرار گرفته بود، چرا باید فرهنگ کتاب و کتاب خوانی در این شهر چندان رایج نباشد؟
محمد باقر صدری نیا با بیان اینکه تیراژ کتاب رفته رفته کاهش می یابد، ادامه داد: در سال 1341، علی رغم کمبود فارغ التحصیلان و دانشگاه های تخصصی، متوسط تیراژ کتاب سه هزار نسخه بوده است؛ ولی اکنون تیراژ کتب به 200 عدد کاهش یافته است و این وضعیت افت تیراژ همچنان ادامه دارد.
وی با بیان اینکه یکی از دلایل کاهش متوسط تیراژ کتاب برگرفته از نظام آموزشی تستی محور و سطحی نگر است، افزود: تا زمانی که نظام آموزشی اصلاح نشود نمی توان شاهد رونق فرهنگ کتاب و کتاب خوانی در سطح کشور باشیم. صدری نیا توضیح داد: برخی افراد معتقدند که، فضای مجازی منجر به عدم رغبت مردم به فرهنگ کتاب و کتاب خوانی شده است، در حالی که این موضوع نمی تواند عامل اصلی باشد؛ چراکه اگر چنین باشد در اروپا نیز نباید اصلا کتاب خوانده شود اما آن ها در مکان های عمومی نیز کتاب در دست دارند.
وی با بیان اینکه کانون اصلی بیگانه سازی کتاب از مردم آموزش و پرورش است، اضافه کرد: متاسفانه در آموزش و پرورش تفکر عقب افتاده ای حاکم شده است؛ چراکه تنها تصور آن ها از کتاب، کتاب های تستی و آموزشی بوده و دیگر سایر کتاب ها ارزش چندانی ندارد.
صدری نیا با بیان اینکه باید در سیاست‌های کلان کشور تجدید نظر شود، خاطرنشان کرد: زمانی که برخی دانشجویان می بینند که از طریق غیر مطالعه و تحقیق، می توانند به موقعیتی دست یابند، چرا سراغ کتاب و علم بروند؟ تبعیض و مغایرت عدالت آموزشی منجر به سلب اعتماد از جوانان می شود.
وی با تاکید بر اینکه باید سهمیه‌های تحصیلی و استخدام حذف شود، ادامه داد: بنده به عنوان استاد دانشگاه، حاضر هستم تا برای فرزندان شهدا و یا جانبازان به صورت رایگان تدریس کنم تا این افراد نیز با سایر جوانان وارد رقابت شوند.
وی افزود: همچنین دفاع از مقاله های کپی شده با حمایت مسئولان و نمره عالی، نظام آموزشی ما را با فاجعه مواجه کرده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت بازنگری در نصب بنر روی اتوبوس ها و برخی مکان های عمومی، گفت: شهرداری تبریز با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان می توانند در راستای رونق فرهنگ کتاب و کتاب خوانی اقدامات قابل توجهی مانند قرار دادن روزنامه های تازه و متنوع در اتوبوس ها، نصب بنر با مضامین پیام های فرهنگی و اجتماعی در سطح شهر، اختصاص بودجه ناچیزی جهت بازنگری در انتخاب و معرفی کتاب ها، رفع محدودیت و تنگ نظری ها، ایجاد کتاب خانه مشروطه شناسی در تبریز و ... انجام دهند.
در حوزه کتاب هیچ برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت وجود ندارد
به گزارش ایسنا، معاون فرهنگی، اجتماعی و هنری شهرداری تبریز نیز در این میزگرد با بیان اینکه ما بر این باور نرسیدیم که مطالعه کتاب، محور توسعه است، عنوان کرد: متاسفانه هیچ نهاد و مسئول مشخصی برای حوزه کتاب در تبریز وجود ندارد تا در این راستا سیاست گذاری کرده و برنامه های مشخصی ارائه کنند.
حجت الاسلام احمد حمیدی با بیان اینکه در حوزه کتاب هچ گونه برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلند مدت وجود ندارد، اظهار کرد: وضعیت چاپ، نشر و مطالعه چندان مناسب نیست، و فرهنگ سازی در این زمینه انجام نمی گیرد.
وی همچنین با اشاره به نبود متولی واحد در حوزه کتاب، ادامه داد: اگر برنامه هایی برای مدیریت این موضوع ارائه شود، تمامی نهاد های مرتبط دست در دست هم داده و برای افزایش ظرفیت های موجود تلاش می کنند ولی متاسفانه فرهنگ سازی ما در این زمینه بسیار ضعیف بوده و نتوانستیم اهمیت کتاب را آشکار کنیم.
معاون فرهنگی شهرداری تبریز افزود: اگر بتوانیم سالانه میانگین مطالعه را دو دقیقه افزایش دهیم، منجر به تقویت مهارت های زندگی و رفع آسیب های اجتماعی می شود.
وی با بیان اینکه در معرفی کتاب هیچ گونه خلاقیتی خرج نمی دهیم، گفت: باید روش های مدرن را جایگزین روش های سنتی کرده و با استفاده از ابزارهای نو در معرفی کتاب گام برداریم که این موضوع منجر به رغبت مردم برای کتاب و کتاب خوانی می شود.
وی بااشاره به ضرورت اصلاح سیستم آموزشی، توضیح داد: تا زمانی که کودکان وارد مدرسه نشدند، برای کتاب خواندن و در دست گرفتن کتاب بسیار علاقه مند هستند، ولی زمانی که وارد مدرسه شدند به علت اینکه 9 ماه تنها با کتاب های آموزشی سروکار دارند، رغبت آن ها به سایر کتب کمتر می شود.
وی گفت: ضروری است برخی سمن‌های علاقه مند نیز وارد این موضوع شود تا طرح های خود را برای کسب عنوان پایتخت کتاب ارائه کنند و همچنین ورود بخش خصوصی نیز در این زمینه بسیار موثر است. حجت الاسلام حمیدی با بیان اینکه برای انتخاب پایتخت کتاب، شهرداری نهاد مشارکت کننده و اداره کل ارشاد نهاد اصلی است، گفت: هر سال چندین میلیارد تومان برای این موضوع توسط شهرداری تبریز اختصاص یافته تا در صورتانتخاب تبریز به عنوان پایتخت کتاب، هزینه شود.
وی با اشاره به فعالیت 29 کتابخانه در سطح شهر، خاطرنشان کرد: متاسفانه استفاده از فهرست کتب کتابخانه ها بسیار کم رنگ شده و مردم بیشتر برای حل تست‌های آموزشی به این کتاب خانه ها مراجعه می کنند؛ از این رو باید برای رفع این مشکل راهکار های اساسی پیدا شود تا مردم برای کتاب های تاریخی، ادبی، فسلفی و رمان نیز رغبت نشان دهند.
معاون فرهنگی شهرداری تبریز عنوان کرد: مشارکت همه جانبه تمامی نهاد ها برای انتخاب تبریز به عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان یک امتیازی محسوب می شود؛ بنابراین لازم است تا اتاق فکری بین شهرداری تبریز با اداره کل ارشاد اسلامی تشکیل شود و هر کجا نیازی به جذب اعتبار باشد، از سوی شهرداری پرداخت خواهد شد.
شانس تبریز برای پایتختی کتاب جهان برای سال های 2021یاا 2022 می باشد
گزارش ایسنا می افزاید؛ مسئول امور طرح و برنامه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز در این میزگرد با اشاره به وضعیت آذربایجان شرقی از لحاظ کتاب و کتاب خوانی، اظهار کرد: براساس نتایج موج سوم پیمایش ارزش ها و نگرش ها، میزان زمان صرف شده برای مطالعه در شبانه روز برای استان، 7.95 دقیقه و مطالعه غیر از کتاب 17.63 دقیقه می باشد؛ در حالی‌که این میزان برای کل کشور به ترتیب 12.33 و 27.84 است.
یونس همتی با اشاره به اهداف ما برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان، گفت: تقویت فرهنگ کتاب و کتاب خوانی از راه اجرای برنامه های متنوع و متفاوت عملیاتی و خلاقانه از جمله هدف ما برای کسب این عناوین است.
وی اضافه کرد:فعالیت مجدانه و فراگیر تشکیلاتی و مردمی خلاق در امر برنامه ریزی، اجرایی و ارزیابی، ایجاد و فعالیت دبیرخانه و سایت چندزبانه، رصد و انعکاس رویداد های کتاب و کتابخوانی شهر و تامین اعتبار از جمله الزامات موفقیت ما در این طرح می باشد.
وی با بیان اینکه اگر تبریز در سال 98 وارد بحث کسب عنوان پایتختی کتاب ایران شود، با یزد رقابت خواهد کرد، افزود: تبریز در چهار دوره گذشته از سال 94 تا 97، جزو مدعیان بوده و تاکنون در بین پنج شهر اول و نهایی قرار نگرفته است و برای نامزدی سال 97 نیز علی رغم ارائه بسته نامزدی قابل قبول، این بسته به داوری هیات داوران نرسید.
متولیان اصلی این طرح مردم و تشکل های مردم نهاد هستند
همتی با بیان اینکه مباحث مرتبط با اعتبارات و زیر ساخت ها دست شهرداری بوده و ارشاد تنها نظارت کرده و مجوز را صادر می کند، خاطرنشان کرد: از آنجایی که نشان پایتختی کتاب ایران به شهرداران شهرهای منتخب اعطا می شود؛ بنابراین کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز می تواند موتور اصلی این طرح باشد، چراکه اصلی ترین پایه این طرح شهرداری بوده و باید برنامه های کلان خود را مشخص کند و در این راستا اگر اداره کل ارشاد اسلامی کم کاری کند، شهرداری باید مطالبه گری کند.
وی با بیان اینکه باید تلاش کنیم تا تبریز عنوان پایتخت کتاب جهانی را کسب کند، افزود: شایسته است تا برای تبریز موضوع نامزدی برای پایتختی کتاب جهان را به عنوان هدف تعیین کنیم و سایر شهرهای آذربایجان شرقی وارد فعالان پایتخت کتاب ایران شود؛ برای این کار نیازمند اهتمام ویژه شهرداری تبریز می باشیم و از سوی دیگر تشکیل دبیرخانه و سایت فعال چند زبانه از الزامات موفقیت در این طرح ها می باشد.
مسئول پیگیری طرح های تبریز نامزد پایتخت کتاب جهان بیان کرد: بسته نامزدی برای پایتخت کتاب ایران سال 98 باید تا بهمن ماه سال جاری به اتمام رسیده و با امضای شهردار و رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تبریز، به دبیر خانه مرکزی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال شود.
شانس تبریز برای پایتختی کتاب جهان برای سال های 2021 یا 2022 می باشد
وی با اشاره به اینکه شانس تبریز برای پایتختی کتاب جهان برای سال های 2021 یا 2022 می باشد، گفت: پایتخت 2019 شهر شارجه امارات بوده و پایتخت 2020 کتاب جهان به زودی اعلام خواهد شد؛ اگر پایتخت 2020 از منطقه ما باشد باید تلاش تبریز مصروف 2022 شود.
همتی اضافه کرد: در سال 2021 یا 2022 میلادی، تبریز شهر فعال و خلاق در امر مطالعه و کتابخوانی و پایتخت کتاب جهان خواهد شد.
وی با بیان اینکه می توان همزمان برای کسب هر دو عنوان پایتخت کتاب ایران و جهان گام برداشت، متذکر شد: سابقه شهر در کسب این عنوان بسیار مهم بوده ولی عملکرد فعلی و ارائه برنامه های آتی و همچنین ابتکاری بودن و مردمی بودن برنامه های ارایه شده، جریان ساز بودن طرح ها، کم هزینه بودن طرح ها، اشتیاق ، انسجام و پیگیری های مجدانه مردم و مسئولین شهرهای نامزد، تعداد تفاهم نامه های همکاری بین سازمان ها در زمینه کتاب و کتاب خوانی و اجرای موفق جام باشگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان حرف اول را می زند.
برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان باید همه نهاد ها را درگیر این مسئله کرد
به گزارش ایسنا، معاون اداره کل نهاد کتابخانه های عمومی استان همچنین در این میزگرد بااشاره به ویژگی طرح های شهر هایی که توانسته اند عنوان پایتخت کتاب ایران را کسب کنند، گفت: تبریز در حوزه سابقه در چاپ و نشر و مشروطیت مطبوعات بسیار پیشرو بوده ولی اکنون درحوزه کتاب و کتابخوانی ضعف هایی وجود دارد.
رحمان ابراهیمی با بیان اینکه عنوان پایتخت کتاب به عنوان مسئله در شهر ما مطرح نمی شود، تاکید کرد: باید نهاد های مرتبط و مردم در کنار یکدیگر پتاسیل های این موضوع را شناسایی کرده و راهکارهایی را ارائه دهند، اما متاسفانه اطلاع رسانی در این زمینه بسیار کم رنگ است.
وی عنوان کرد: در تمامی طرح هایی که از سوی شهر ها برای کسب عنوان پایتختی کتاب ارائه شده، بحث مشارکت نوآورانه و همچنین مشارکت جویانه مطرح است، که شهر ما در بحث نوآورانه می توان حرفی برای گفتن داشته باشد ولی دربحث مشارکتی باید سازمان های مرم نهاد را نیز به این سمت هدایت کرده و از تجارب همدیگر استفاده کنیم.
وی توضیح داد: معمولا مشارکت و مدیریت فرآیند در شهرهای بزرگ خیلی کم اتفاق می افتاد؛ به عنوان مثال شهرداری تبریز دغدغه های نسبتا بزرگی داشته و در مدیریت چنین فرآیند هایی ضعیف عمل می کند.
ابراهیمی با بیان اینکه برای کسب این عنوان باید همه سازمان ها را درگیر این موضوع کرد، یادآور شد: متولی این عنوان تنها شهرداری، اداره کل فرهنگ و ارشاد و نهاد کتابخانه های عمومی نیست؛ بلکه سایر ارگان ها نیز باید برای کسب این عنوان وارد عمل شده و طرح هایی را ارئه دهند؛ به عنوان مثال شهر هایی که به عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی شدند، در خصوص زندانی ها، دانش پادگان و ... نیز طرح را ارائه دادند و این امر نشانگر این است که تمامی نهاد ها برای کسب این عنوان تاثیر گذار هستند.
وی گفت: برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان باید کارگروه هایی از سوی متولیان اصلی تشکیل شود تا فعالیت های ترویجی شروع شده و مستندسازی شوند.
وی با اشاره به ضرورت پای کار آمدن اداره کل ورزش و جوانان استان، ادامه داد: فرهنگ مشارکت در این طرح ها بسیار ضروری است؛ باید تلاش کنیم تا سمن ها و بخش غیر دولتی نیز به این حوزه گرایش داشته باشند.
معاون نهاد کتابخانه های عمومی استان با تاکید بر اینکه اطلاع رسانی و همکاری سازمان های دولتی در حوزه کتاب و کتابخوانی بسیار کم رنگ است، اظهار کرد: توجه به کتابخانه‌های عمومی در اسناد توسعه پنج ساله به ترتیب از برنامه چهارم به سمت برنامه ششم کاهش یافته است؛ به طوری‌که سه بار اسم کتابخانه های عمومی در برنامه چهارم توسعه آمده و در برنامه ششم توسعه نیز اسم کتابخانه های عمومی مطرح نشده است؛ این امر برگرفته از سیاست گذاری های غلط می باشد.
تنها پنج درصد فروش کتاب در طرح عیدانه متعلق به تبریز است
مدیرعامل شهر کتاب تبریز نیز در این میزگرد عنوان کرد: در طرح یارانه ای حمایت از کتابفروشی ها " عیدانه کتاب" از لحاظ مبلغ، اصفهان، تهران و خراسان رضوی به ترتیب رتبه های یک، دو و سه را کسب کرند و از لحاظ تعداد خراسان رضوی، تهران و اصفهان به ترتیب در رتبه های یک، دو و سه قرار گرفته اند.
صیاد چمنی ادامه داد: در قالب این طرح، آذربایجان شرقی از لحاظ مبلغ به فروش رسیده کتاب در رده هفتم و از لحاظ تعداد به فروش رسیده کتاب در رده نهم قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه در طرح عیدانه سال جاری، 12 میلیارد و 725 میلیون تومان کتاب به فروش رسیده است، ادامه داد: از این مقدار تنها پنج درصد آن برای تبریز است، همچنین 560 هزار جلد کتاب طی 15 روز در این طرح به فروش رسیده که بازهم پنج در صد آن مربوط به تبریز است.
چمنی با بیان اینکه تعدادکتاب فروشی های تبریز با توجه به تعداد جمعیتش خیلی کم است، بیان کرد: پرفروش ترین کتابفروشی در سطح کشور پردیس مشهد، شهر کتاب مشهد، دنیای کتاب قم و شهر کتاب مرکز است که تبریز در این رابطه هم موفق نشده است.
وی با اشاره به اقدامات انجام گرفته توسط شهر کتاب برای رونق امر کتاب و کتابخوانی در تبریز، اضافه کرد: ارائه تخفیف های کتاب، تاسیس کتابخانه های کوچک در دفاتر پزشکی و اتوبوس ها و ارائه کتاب برای هر کارت پرواز در راستای فرهنگ سازی در زمینه کتابخوانی از جمله موارد مطرح شده است که متاسفانه با این طرح ها موافقت نشده است.
مدیر عامل شهر کتاب تبریز با اشاره به نقش کمرنگ اصحاب رسانه در جهت معرفی کتاب ها، گفت: صدا و سیما هر روز دو ساعت برای معرفی زندگینامه بازیگران برنامه ای را اجرا می کند، ولی برای معرفی کتاب و تشویق مردم به امر کتابخوانی هیچ گونه برنامه هایی را ندارد .
وی خاطرنشان کرد: انتظار می رود شهرداری تبریز با صدا و سیما همکاری های لازم را جهت اجرای برنامه هایی برای ایجاد انگیزه و تشویق مردم به کتابخوانی داشته باشند.
ضرورت حضور بخش خصوصی در حوزه کتاب و کتابخوانی
دبیر کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز نیز در این میزگرد با طرح سوالی مبنی بر اینکه در ساختار برنامه ریزی فرهنگی چه قدر هزینه برای بحث کتاب خوانی صرف شده است؟ گفت: درسند توسعه فرهنگی بحث کتاب و کتاب خوانی نیامده و هیچ گونه زیرساخت هایی فراهم نشده است تا برنامه های خود را روی این موضوع انجام دهیم.
روشنایی گفت: متاسفانه در تمامی جلسات شرکت کنندگان از مجموعه های خود دفاع می کنند و واقعیت را قبول نمی کنند؛ به عنوان مثال در مجموعه شهرداری آیا ما تاکنون برای ساماندهی کتاب فروشان دستفروش اقداماتی انجام داده ایم؟ برنامه های خرد و کلان در زمینه کتابخوانی واقعا چیست؟ اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی سالانه چه میزان بودجه را برای این موضوع اختصاص می دهد؟
وی ادامه داد: باید واقعیت های این موضوع مطرح شود تا تمامی نهاد ها با برنامه پیش روند و در صورت ضعیف عمل کردن یک سازمان، تذکرات لازم ارائه شود.
وی با اشاره به ضرورت حضور بخش خصوصی در حوزه کتاب و کتابخوانی، اظهار کرد: تا زمانی که بخش خصوصی وارد این بحث نشده با بخش دولتی به نتیجه ای نخواهیم رسید؛ چراکه بخش دولتی تنها در صدد تحویل آمار و ارقام است و برای تامین زیرساخت ها فرصت هایی را فراهم نمی کند.
حذف امتیاز کتاب نویسی اساتید در دانشگاه ها
به گزارش ایسنا، روشنایی با بیان اینکه متولی مشخصی در حوزه کتاب و کتابخوانی وجود ندارد، اضافه کرد: چندین بار خیرین کتابخانه ساز وارد عمل شده ولی به دلیل حمایت نکردن بخش دولتی نتونسته اند موفق به ساخت کتابخانه شوند؛ به عنوان مثال در منطقه سه شهرداری تبریز خیرین کتابخانه عظیمی را ساخته اند، وعلی رغم اینکه در مصوبه شورا تایید شده ولی شهرداری پروانه بهره برداری آن را صادر نکرده است.
دبیر کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز با اشاره به لزوم حذف امتیاز کتاب نویسی از اساتید، خاطرنشان کرد: اصلی ترین عاملی که منجر به تولید کتاب های بی محتوا می شود، کتاب هایی است که توسط اساتید دانشگاه با عجله و برای ارتقای مدارک خود چاپ می کنند.
وی عنوان کرد: در چهارساله گذشته شهرداری تبریز 560 میلیارد تومان در حوزه فرهنگی و اجتماعی هزینه کرده است؛ ولی شهرداری زمانی متولی این قضیه می شود که بحث مدیریت واحد شهری شکل گیرد.
روشنایی با بیان اینکه نهاد ها برای ارائه گزارش عملکرد ضعیف عمل می کنند، خاطرنشان کرد: کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر چندین بار برای معاونت امور اجتماعی دادگستری جهت بررسی مسائل اجتماعی دعوتنامه ارسال کرده ولی تاکنون در هیچ یک از جلسات شرکت نکرده اند.
وی در پایان با بیان اینکه استاندار آذربایجان شرقی باید توجه به حوزه کتاب و کتابخوانی را در اولویت کاری خود قرار دهد، گفت: اگر بخواهیم تبریز شانسی برای پایتختی کتاب جهان و یا ایران داشته باشد، باید استاندار آذربایجان شرقی این موضوع را در اولویت قرار داده و هر هفته آن را در کمیته فنی بررسی کند.
انتهای پیام
انتهای پیام در اولین سال رقابت میان شهر های ایران برای کسب عنوان پایتخت کتاب، اهواز با مشارکت نهادهای غیردولتی همچون کانون آموزش شهروندی برای توسعه (کاشت) موفق به اخذ این عنوان شد. در سال دوم، نیشابور و در سال سوم بوشهر به عنوان پایتخت کتاب ایران برگزیده شد و این روند سالانه ادامه دارد.
از این رو ایسنا، منطقه آذربایجان شرقی میزگردی را جهت نقش آفرینی موثر در زمینه توسعه فرهنگ کتابخوانی و زمینه سازی برای انتخاب تبریز به عنوان پایتخت کتاب، برگزار کرده است.
محمد باقر صدری نیا، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز؛ جحت الاسلام احمد حمیدی، معاون فرهنگی، اجتماعی و هنری شهرداری تبریز؛ یونس همتی، مسئول امور طرح و برنامه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی؛ رحمان ابراهیمی، معاون اداره کل کتابخانه های عمومی آذربایجان شرقی؛ صیاد چمنی، مدیر عامل شهر کتاب تبریز و روشنایی، دبیر کمسیون فرهنگی شورای شهر تبریز از میهمانان دعوت شده به این میزگرد بودند.
تحلیل کلی از وضعیت تبریز به لحاظ کتاب و کتابخوانی و نقاط ضعف و قوت تبریز در این حوزه، چرا تبریز تاکنون نتوانسته به عنوان پایتخت کتاب انتخاب شود، پرونده پایتخت کتاب تبریز در چه وضیعتی است و متولی اصلی این قضیه کیست؟ از جمله محور های این میزگرد بود.
افت تیراژ کتب به معنی بیگانه شدن با کتاب است
عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تبریز در این میزگرد با بیان اینکه باید راهکارهای اساسی برای عدم رغبت مردم به فرهنگ کتاب و کتابخوانی پیدا شود، گفت: از آنجایی که برخی از اولین‌های تاریخ ایران اعم از اولین چاپخانه، اولین دانشگاه، اولین روزنامه و ... در تبریز بوده و همچنین تبریز از لحاظ فرهنگی جایگاه مناسبی قرار گرفته بود، چرا باید فرهنگ کتاب و کتاب خوانی در این شهر چندان رایج نباشد؟
محمد باقر صدری نیا با بیان اینکه تیراژ کتاب رفته رفته کاهش می یابد، ادامه داد: در سال 1341، علی رغم کمبود فارغ التحصیلان و دانشگاه های تخصصی، متوسط تیراژ کتاب سه هزار نسخه بوده است؛ ولی اکنون تیراژ کتب به 200 عدد کاهش یافته است و این وضعیت افت تیراژ همچنان ادامه دارد.
وی با بیان اینکه یکی از دلایل کاهش متوسط تیراژ کتاب برگرفته از نظام آموزشی تستی محور و سطحی نگر است، افزود: تا زمانی که نظام آموزشی اصلاح نشود نمی توان شاهد رونق فرهنگ کتاب و کتاب خوانی در سطح کشور باشیم. صدری نیا توضیح داد: برخی افراد معتقدند که، فضای مجازی منجر به عدم رغبت مردم به فرهنگ کتاب و کتاب خوانی شده است، در حالی که این موضوع نمی تواند عامل اصلی باشد؛ چراکه اگر چنین باشد در اروپا نیز نباید اصلا کتاب خوانده شود اما آن ها در مکان های عمومی نیز کتاب در دست دارند.
وی با بیان اینکه کانون اصلی بیگانه سازی کتاب از مردم آموزش و پرورش است، اضافه کرد: متاسفانه در آموزش و پرورش تفکر عقب افتاده ای حاکم شده است؛ چراکه تنها تصور آن ها از کتاب، کتاب های تستی و آموزشی بوده و دیگر سایر کتاب ها ارزش چندانی ندارد.
صدری نیا با بیان اینکه باید در سیاست‌های کلان کشور تجدید نظر شود، خاطرنشان کرد: زمانی که برخی دانشجویان می بینند که از طریق غیر مطالعه و تحقیق، می توانند به موقعیتی دست یابند، چرا سراغ کتاب و علم بروند؟ تبعیض و مغایرت عدالت آموزشی منجر به سلب اعتماد از جوانان می شود.
وی با تاکید بر اینکه باید سهمیه‌های تحصیلی و استخدام حذف شود، ادامه داد: بنده به عنوان استاد دانشگاه، حاضر هستم تا برای فرزندان شهدا و یا جانبازان به صورت رایگان تدریس کنم تا این افراد نیز با سایر جوانان وارد رقابت شوند.
وی افزود: همچنین دفاع از مقاله های کپی شده با حمایت مسئولان و نمره عالی، نظام آموزشی ما را با فاجعه مواجه کرده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به ضرورت بازنگری در نصب بنر روی اتوبوس ها و برخی مکان های عمومی، گفت: شهرداری تبریز با همکاری اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان می توانند در راستای رونق فرهنگ کتاب و کتاب خوانی اقدامات قابل توجهی مانند قرار دادن روزنامه های تازه و متنوع در اتوبوس ها، نصب بنر با مضامین پیام های فرهنگی و اجتماعی در سطح شهر، اختصاص بودجه ناچیزی جهت بازنگری در انتخاب و معرفی کتاب ها، رفع محدودیت و تنگ نظری ها، ایجاد کتاب خانه مشروطه شناسی در تبریز و ... انجام دهند.
در حوزه کتاب هیچ برنامه ریزی کوتاه مدت و بلند مدت وجود ندارد
به گزارش ایسنا، معاون فرهنگی، اجتماعی و هنری شهرداری تبریز نیز در این میزگرد با بیان اینکه ما بر این باور نرسیدیم که مطالعه کتاب، محور توسعه است، عنوان کرد: متاسفانه هیچ نهاد و مسئول مشخصی برای حوزه کتاب در تبریز وجود ندارد تا در این راستا سیاست گذاری کرده و برنامه های مشخصی ارائه کنند.
وی همچنین با اشاره به نبود متولی واحد در حوزه کتاب، ادامه داد: اگر برنامه هایی برای مدیریت این موضوع ارائه شود، تمامی نهاد های مرتبط دست در دست هم داده و برای افزایش ظرفیت های موجود تلاش می کنند ولی متاسفانه فرهنگ سازی ما در این زمینه بسیار ضعیف بوده و نتوانستیم اهمیت کتاب را آشکار کنیم.
معاون فرهنگی شهرداری تبریز افزود: اگر بتوانیم سالانه میانگین مطالعه را دو دقیقه افزایش دهیم، منجر به تقویت مهارت های زندگی و رفع آسیب های اجتماعی می شود.
وی با بیان اینکه در معرفی کتاب هیچ گونه خلاقیتی خرج نمی دهیم، گفت: باید روش های مدرن را جایگزین روش های سنتی کرده و با استفاده از ابزارهای نو در معرفی کتاب گام برداریم که این موضوع منجر به رغبت مردم برای کتاب و کتاب خوانی می شود.
وی بااشاره به ضرورت اصلاح سیستم آموزشی، توضیح داد: تا زمانی که کودکان وارد مدرسه نشدند، برای کتاب خواندن و در دست گرفتن کتاب بسیار علاقه مند هستند، ولی زمانی که وارد مدرسه شدند به علت اینکه 9 ماه تنها با کتاب های آموزشی سروکار دارند، رغبت آن ها به سایر کتب کمتر می شود.
وی گفت: ضروری است برخی سمن‌های علاقه مند نیز وارد این موضوع شود تا طرح های خود را برای کسب عنوان پایتخت کتاب ارائه کنند و همچنین ورود بخش خصوصی نیز در این زمینه بسیار موثر است. حجت الاسلام حمیدی با بیان اینکه برای انتخاب پایتخت کتاب، شهرداری نهاد مشارکت کننده و اداره کل ارشاد نهاد اصلی است، گفت: هر سال چندین میلیارد تومان برای این موضوع توسط شهرداری تبریز اختصاص یافته تا در صورتانتخاب تبریز به عنوان پایتخت کتاب، هزینه شود.
وی با اشاره به فعالیت 29 کتابخانه در سطح شهر، خاطرنشان کرد: متاسفانه استفاده از فهرست کتب کتابخانه ها بسیار کم رنگ شده و مردم بیشتر برای حل تست‌های آموزشی به این کتاب خانه ها مراجعه می کنند؛ از این رو باید برای رفع این مشکل راهکار های اساسی پیدا شود تا مردم برای کتاب های تاریخی، ادبی، فسلفی و رمان نیز رغبت نشان دهند.
معاون فرهنگی شهرداری تبریز عنوان کرد: مشارکت همه جانبه تمامی نهاد ها برای انتخاب تبریز به عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان یک امتیازی محسوب می شود؛ بنابراین لازم است تا اتاق فکری بین شهرداری تبریز با اداره کل ارشاد اسلامی تشکیل شود و هر کجا نیازی به جذب اعتبار باشد، از سوی شهرداری پرداخت خواهد شد.
شانس تبریز برای پایتختی کتاب جهان برای سال های 2021یاا 2022 می باشد
گزارش ایسنا می افزاید؛ مسئول امور طرح و برنامه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی آذربایجان شرقی نیز در این میزگرد با اشاره به وضعیت آذربایجان شرقی از لحاظ کتاب و کتاب خوانی، اظهار کرد: براساس نتایج موج سوم پیمایش ارزش ها و نگرش ها، میزان زمان صرف شده برای مطالعه در شبانه روز برای استان، 7.95 دقیقه و مطالعه غیر از کتاب 17.63 دقیقه می باشد؛ در حالی‌که این میزان برای کل کشور به ترتیب 12.33 و 27.84 است.
یونس همتی با اشاره به اهداف ما برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان، گفت: تقویت فرهنگ کتاب و کتاب خوانی از راه اجرای برنامه های متنوع و متفاوت عملیاتی و خلاقانه از جمله هدف ما برای کسب این عناوین است.
وی اضافه کرد:فعالیت مجدانه و فراگیر تشکیلاتی و مردمی خلاق در امر برنامه ریزی، اجرایی و ارزیابی، ایجاد و فعالیت دبیرخانه و سایت چندزبانه، رصد و انعکاس رویداد های کتاب و کتابخوانی شهر و تامین اعتبار از جمله الزامات موفقیت ما در این طرح می باشد.
وی با بیان اینکه اگر تبریز در سال 98 وارد بحث کسب عنوان پایتختی کتاب ایران شود، با یزد رقابت خواهد کرد، افزود: تبریز در چهار دوره گذشته از سال 94 تا 97، جزو مدعیان بوده و تاکنون در بین پنج شهر اول و نهایی قرار نگرفته است و برای نامزدی سال 97 نیز علی رغم ارائه بسته نامزدی قابل قبول، این بسته به داوری هیات داوران نرسید.
متولیان اصلی این طرح مردم و تشکل های مردم نهاد هستند
همتی با بیان اینکه مباحث مرتبط با اعتبارات و زیر ساخت ها دست شهرداری بوده و ارشاد تنها نظارت کرده و مجوز را صادر می کند، خاطرنشان کرد: از آنجایی که نشان پایتختی کتاب ایران به شهرداران شهرهای منتخب اعطا می شود؛ بنابراین کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز می تواند موتور اصلی این طرح باشد، چراکه اصلی ترین پایه این طرح شهرداری بوده و باید برنامه های کلان خود را مشخص کند و در این راستا اگر اداره کل ارشاد اسلامی کم کاری کند، شهرداری باید مطالبه گری کند.
وی با بیان اینکه باید تلاش کنیم تا تبریز عنوان پایتخت کتاب جهانی را کسب کند، افزود: شایسته است تا برای تبریز موضوع نامزدی برای پایتختی کتاب جهان را به عنوان هدف تعیین کنیم و سایر شهرهای آذربایجان شرقی وارد فعالان پایتخت کتاب ایران شود؛ برای این کار نیازمند اهتمام ویژه شهرداری تبریز می باشیم و از سوی دیگر تشکیل دبیرخانه و سایت فعال چند زبانه از الزامات موفقیت در این طرح ها می باشد.
مسئول پیگیری طرح های تبریز نامزد پایتخت کتاب جهان بیان کرد: بسته نامزدی برای پایتخت کتاب ایران سال 98 باید تا بهمن ماه سال جاری به اتمام رسیده و با امضای شهردار و رئیس اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی تبریز، به دبیر خانه مرکزی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارسال شود.
شانس تبریز برای پایتختی کتاب جهان برای سال های 2021 یا 2022 می باشد
وی با اشاره به اینکه شانس تبریز برای پایتختی کتاب جهان برای سال های 2021 یا 2022 می باشد، گفت: پایتخت 2019 شهر شارجه امارات بوده و پایتخت 2020 کتاب جهان به زودی اعلام خواهد شد؛ اگر پایتخت 2020 از منطقه ما باشد باید تلاش تبریز مصروف 2022 شود.
همتی اضافه کرد: در سال 2021 یا 2022 میلادی، تبریز شهر فعال و خلاق در امر مطالعه و کتابخوانی و پایتخت کتاب جهان خواهد شد.
وی با بیان اینکه می توان همزمان برای کسب هر دو عنوان پایتخت کتاب ایران و جهان گام برداشت، متذکر شد: سابقه شهر در کسب این عنوان بسیار مهم بوده ولی عملکرد فعلی و ارائه برنامه های آتی و همچنین ابتکاری بودن و مردمی بودن برنامه های ارایه شده، جریان ساز بودن طرح ها، کم هزینه بودن طرح ها، اشتیاق ، انسجام و پیگیری های مجدانه مردم و مسئولین شهرهای نامزد، تعداد تفاهم نامه های همکاری بین سازمان ها در زمینه کتاب و کتاب خوانی و اجرای موفق جام باشگاه های کتابخوانی کودک و نوجوان حرف اول را می زند.
برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان باید همه نهاد ها را درگیر این مسئله کرد
به گزارش ایسنا، معاون اداره کل نهاد کتابخانه های عمومی استان همچنین در این میزگرد بااشاره به ویژگی طرح های شهر هایی که توانسته اند عنوان پایتخت کتاب ایران را کسب کنند، گفت: تبریز در حوزه سابقه در چاپ و نشر و مشروطیت مطبوعات بسیار پیشرو بوده ولی اکنون درحوزه کتاب و کتابخوانی ضعف هایی وجود دارد.
رحمان ابراهیمی با بیان اینکه عنوان پایتخت کتاب به عنوان مسئله در شهر ما مطرح نمی شود، تاکید کرد: باید نهاد های مرتبط و مردم در کنار یکدیگر پتاسیل های این موضوع را شناسایی کرده و راهکارهایی را ارائه دهند، اما متاسفانه اطلاع رسانی در این زمینه بسیار کم رنگ است.
وی عنوان کرد: در تمامی طرح هایی که از سوی شهر ها برای کسب عنوان پایتختی کتاب ارائه شده، بحث مشارکت نوآورانه و همچنین مشارکت جویانه مطرح است، که شهر ما در بحث نوآورانه می توان حرفی برای گفتن داشته باشد ولی دربحث مشارکتی باید سازمان های مرم نهاد را نیز به این سمت هدایت کرده و از تجارب همدیگر استفاده کنیم.
وی توضیح داد: معمولا مشارکت و مدیریت فرآیند در شهرهای بزرگ خیلی کم اتفاق می افتاد؛ به عنوان مثال شهرداری تبریز دغدغه های نسبتا بزرگی داشته و در مدیریت چنین فرآیند هایی ضعیف عمل می کند.
ابراهیمی با بیان اینکه برای کسب این عنوان باید همه سازمان ها را درگیر این موضوع کرد، یادآور شد: متولی این عنوان تنها شهرداری، اداره کل فرهنگ و ارشاد و نهاد کتابخانه های عمومی نیست؛ بلکه سایر ارگان ها نیز باید برای کسب این عنوان وارد عمل شده و طرح هایی را ارئه دهند؛ به عنوان مثال شهر هایی که به عنوان پایتخت کتاب ایران معرفی شدند، در خصوص زندانی ها، دانش پادگان و ... نیز طرح را ارائه دادند و این امر نشانگر این است که تمامی نهاد ها برای کسب این عنوان تاثیر گذار هستند.
وی گفت: برای کسب عنوان پایتخت کتاب ایران و یا جهان باید کارگروه هایی از سوی متولیان اصلی تشکیل شود تا فعالیت های ترویجی شروع شده و مستندسازی شوند.
وی با اشاره به ضرورت پای کار آمدن اداره کل ورزش و جوانان استان، ادامه داد: فرهنگ مشارکت در این طرح ها بسیار ضروری است؛ باید تلاش کنیم تا سمن ها و بخش غیر دولتی نیز به این حوزه گرایش داشته باشند.
معاون نهاد کتابخانه های عمومی استان با تاکید بر اینکه اطلاع رسانی و همکاری سازمان های دولتی در حوزه کتاب و کتابخوانی بسیار کم رنگ است، اظهار کرد: توجه به کتابخانه‌های عمومی در اسناد توسعه پنج ساله به ترتیب از برنامه چهارم به سمت برنامه ششم کاهش یافته است؛ به طوری‌که سه بار اسم کتابخانه های عمومی در برنامه چهارم توسعه آمده و در برنامه ششم توسعه نیز اسم کتابخانه های عمومی مطرح نشده است؛ این امر برگرفته از سیاست گذاری های غلط می باشد.
تنها پنج درصد فروش کتاب در طرح عیدانه متعلق به تبریز است
مدیرعامل شهر کتاب تبریز نیز در این میزگرد عنوان کرد: در طرح یارانه ای حمایت از کتابفروشی ها " عیدانه کتاب" از لحاظ مبلغ، اصفهان، تهران و خراسان رضوی به ترتیب رتبه های یک، دو و سه را کسب کرند و از لحاظ تعداد خراسان رضوی، تهران و اصفهان به ترتیب در رتبه های یک، دو و سه قرار گرفته اند.
صیاد چمنی ادامه داد: در قالب این طرح، آذربایجان شرقی از لحاظ مبلغ به فروش رسیده کتاب در رده هفتم و از لحاظ تعداد به فروش رسیده کتاب در رده نهم قرار گرفته است.
وی با اشاره به اینکه در طرح عیدانه سال جاری، 12 میلیارد و 725 میلیون تومان کتاب به فروش رسیده است، ادامه داد: از این مقدار تنها پنج درصد آن برای تبریز است، همچنین 560 هزار جلد کتاب طی 15 روز در این طرح به فروش رسیده که بازهم پنج در صد آن مربوط به تبریز است.
چمنی با بیان اینکه تعدادکتاب فروشی های تبریز با توجه به تعداد جمعیتش خیلی کم است، بیان کرد: پرفروش ترین کتابفروشی در سطح کشور پردیس مشهد، شهر کتاب مشهد، دنیای کتاب قم و شهر کتاب مرکز است که تبریز در این رابطه هم موفق نشده است.
وی با اشاره به اقدامات انجام گرفته توسط شهر کتاب برای رونق امر کتاب و کتابخوانی در تبریز، اضافه کرد: ارائه تخفیف های کتاب، تاسیس کتابخانه های کوچک در دفاتر پزشکی و اتوبوس ها و ارائه کتاب برای هر کارت پرواز در راستای فرهنگ سازی در زمینه کتابخوانی از جمله موارد مطرح شده است که متاسفانه با این طرح ها موافقت نشده است.
مدیر عامل شهر کتاب تبریز با اشاره به نقش کمرنگ اصحاب رسانه در جهت معرفی کتاب ها، گفت: صدا و سیما هر روز دو ساعت برای معرفی زندگینامه بازیگران برنامه ای را اجرا می کند، ولی برای معرفی کتاب و تشویق مردم به امر کتابخوانی هیچ گونه برنامه هایی را ندارد .
وی خاطرنشان کرد: انتظار می رود شهرداری تبریز با صدا و سیما همکاری های لازم را جهت اجرای برنامه هایی برای ایجاد انگیزه و تشویق مردم به کتابخوانی داشته باشند.
ضرورت حضور بخش خصوصی در حوزه کتاب و کتابخوانی
دبیر کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز نیز در این میزگرد با طرح سوالی مبنی بر اینکه در ساختار برنامه ریزی فرهنگی چه قدر هزینه برای بحث کتاب خوانی صرف شده است؟ گفت: درسند توسعه فرهنگی بحث کتاب و کتاب خوانی نیامده و هیچ گونه زیرساخت هایی فراهم نشده است تا برنامه های خود را روی این موضوع انجام دهیم.
وی ادامه داد: باید واقعیت های این موضوع مطرح شود تا تمامی نهاد ها با برنامه پیش روند و در صورت ضعیف عمل کردن یک سازمان، تذکرات لازم ارائه شود.
وی با اشاره به ضرورت حضور بخش خصوصی در حوزه کتاب و کتابخوانی، اظهار کرد: تا زمانی که بخش خصوصی وارد این بحث نشده با بخش دولتی به نتیجه ای نخواهیم رسید؛ چراکه بخش دولتی تنها در صدد تحویل آمار و ارقام است و برای تامین زیرساخت ها فرصت هایی را فراهم نمی کند.
حذف امتیاز کتاب نویسی اساتید در دانشگاه ها
به گزارش ایسنا، روشنایی با بیان اینکه متولی مشخصی در حوزه کتاب و کتابخوانی وجود ندارد، اضافه کرد: چندین بار خیرین کتابخانه ساز وارد عمل شده ولی به دلیل حمایت نکردن بخش دولتی نتونسته اند موفق به ساخت کتابخانه شوند؛ به عنوان مثال در منطقه سه شهرداری تبریز خیرین کتابخانه عظیمی را ساخته اند، وعلی رغم اینکه در مصوبه شورا تایید شده ولی شهرداری پروانه بهره برداری آن را صادر نکرده است.
دبیر کمیسیون فرهنگی شورای شهر تبریز با اشاره به لزوم حذف امتیاز کتاب نویسی از اساتید، خاطرنشان کرد: اصلی ترین عاملی که منجر به تولید کتاب های بی محتوا می شود، کتاب هایی است که توسط اساتید دانشگاه با عجله و برای ارتقای مدارک خود چاپ می کنند.
وی عنوان کرد: در چهارساله گذشته شهرداری تبریز 560 میلیارد تومان در حوزه فرهنگی و اجتماعی هزینه کرده است؛ ولی شهرداری زمانی متولی این قضیه می شود که بحث مدیریت واحد شهری شکل گیرد.
روشنایی با بیان اینکه نهاد ها برای ارائه گزارش عملکرد ضعیف عمل می کنند، خاطرنشان کرد: کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای شهر چندین بار برای معاونت امور اجتماعی دادگستری جهت بررسی مسائل اجتماعی دعوتنامه ارسال کرده ولی تاکنون در هیچ یک از جلسات شرکت نکرده اند.
وی در پایان با بیان اینکه استاندار آذربایجان شرقی باید توجه به حوزه کتاب و کتابخوانی را در اولویت کاری خود قرار دهد، گفت: اگر بخواهیم تبریز شانسی برای پایتختی کتاب جهان و یا ایران داشته باشد، باید استاندار آذربایجان شرقی این موضوع را در اولویت قرار داده و هر هفته آن را در کمیته فنی بررسی کند.
انتهای پیام
کپی شد
