پریسا رضاپور: بر اساس گفته های کارشناسان و صاحبنظران علوم مختلف، در بحران های اجتماعی علاوه بر ضعف های احتمالی در سیستم های امنیتی و قضایی، پارامترهای دیگری چون، ضعف آموزش های شهروندی، فرهنگسازی و سهل انگاری خانواده ها را مد نظر قرار داد.
* ضعف پلیس در پیگیری جرایم عامل جسارت بیشتر مجرم است
همانگونه که گفته شد، افکار عمومی در بروز بجران های اجتماعی، نوک پیکان انتقادات را همواره متوجه پلیس کرده و ضعف و کم دقتی آنها در پیشگیری از وقوع جرم را دلیل مهمی در وقوع بحرانها و اتفاقات غیرقابل جبران می دانند.
دکتر جعفر ابراهیمی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه درخصوص حوادث اخیر که با واکنش های بسیاری در سراسر کشور روبرو شد، اظهار داشت: متاسفانه در اینگونه موارد ضعف در عملکرد پلیس بسیار مشهود است و کارایی لازم در این بخش دیده نمی شود.
وی افزود: پلیس باید به وظیفه خود در چنین مسائلی که به امنیت مردم مربوط بوده و فجایع بزرگی را به دنبال دارد بسیار حساس باشد، با حساسیت و دقت بیشتری عمل کند چرا که سهل انگاری پلیس در این شرایط دخیل است.
این جامعه شناس با اشاره به تاخیر پلیس در زمان حضور در صحنه های جرم یادآور شد: طبق تحقیقات میدانی این جمع بندی به دست آمده که در درگیری های خیابانی که با پلیس برای حضور در صحنه جرم تماس گرفته می شود متاسفانه نیروهای پلیس پس از حدود 40 دقیقه در صحنه جرم حاضر شده اند و مشخص است که در این فاصله زمانی اتفاقی که نباید در آنجا رخ داده و دیگر نیازی به دخالت پلیس نیست.
* بی توجهی والدین عامل وقوع برخی جرایم
از دیدگاه کارشناسان اجتماعی اما در وقوع حوادث اجتماعی باید تمام جنبه های مساله بررسی و آسیب شناسی شود زیرا در جامعه مدرن امروزی مجموع عوامل و رفتارهای فردی و اجتماعی، اقتصادی و اخلاقی و... دست به دست هم داده و جریانی وسیع را پیش می راند.
در ماجرای دزدیده شدن کودکان و ایجاد فضای ناامنی برای کودکان نیز برخی از مسئولان و کارشناسان مسائل اجتماعی بی دقتی و کم کاری والدین را عامل اصلی ایجاد بستر جرم می دانند.
سرهنگ علی اسمعیل پور، معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی آذربایجان شرق، با بیان اینکه هزاران بار در رسانه ها اطلاع رسانی کرده ایم که خودرو روشن را با درهای باز رها نکنید، گفت: وقتی فرزند خود را داخل خودروی روشن رها می کنیم درواقع خودمان عامل تحریک و زمینه ساز وقوع حادثه می شویم.
دکتر جعفر ابراهیمی، جامعه شناس و مدرس دانشگاه نیز خاطرنشان کرد: بحث نظارتی چه از سوی خانواده ها و چه از سوی پلیس خیلی کمتر از حد ضروری است و به این مساله نیز بایستی با دقت و جدیت بیشتری توجه شود چرا که در وقوع فجایع اجتماعی نقش زیادی دارد.
محمد عزیزی راد، کارشناس رسانه ای با اشاره به نقش مهم خانواده در پیشگیری از وقوع چنین حوادثی یادآور شد: هر خانواده ای در مقابل فرزند خود مسئول بوده و مسئولیت و ماموریت اصلی حفظ سلامتی و امنیت فرزند برعهده پدر و مادر است، در اتفاقات اخیر هرچند خانواده ها هم بی تقصیر نبودند اما این مساله بدیهی است که هیچ پدر و مادری راضی نیست که آسیبی متوجه فرزندش شده و فرزند خود را در درون موج حادثه قرار دهد.
رضا الهامی استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه تبریز هم در مورد معضلات اجتماعی اخیر کشور و مسئولیت والدین در این مورد گفت: از نظر فقهی و شرعی والدین مسئول فرزندان خود هستند و کسی که مسئولیتی را قبول کرده باید به نحو احسن به آن جامع عمل بپوشانند، در این گونه موارد اگر کوتاهی از سوی والدین دیده شود مجازات شامل آنها می شود و اگر صرف قصور در آن دیده شود تبعات حقوقی در پی دارد.
وی با اشاره به زمینه سازی برخی از والدین در وقوع جرم به دلیل بی توجهی، یادآور شد: از نظر عرف اگر والدین زمینه ساز جرم باشند با فرض اینکه سوءنیت ندارند فقط قصور است نه تقصیر و مجازاتی شامل حال آنها نمی شود.
این استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه تبریز ادامه داد: بعضی از محافل قصور و بی مسئولیتی والدین را اصلی ترین عامل بروز حوادث مشابه خوانده و خواهان باز خواست آنها می شوند و برخی دیگر از کارشناسان نظر دیگری دارند و مسائل دیگری را عامل اصلی بروز چنین حوادثی می دانند، به طور کلی نمی توان با قاطعیت گفت که والدین در این حوادث در معرض سوءمسئولیت کیفری و حقوقی قرار می گیرند.
* پوشش و آراستگی کودکان به زیور آلات زمینه ساز حوادث ناگوار می شود
سرهنگ علی اسمعیل پور، معاون اجتماعی فرماندهی انتظامی آذربایجان شرقی، با اشاره به اینکه نحوه ی پوشش کودکان یکی از مواردی است که کمتر بدان پرداخت می شود گفت: وقتی کودکان ما به رشد و شکل دهی بدنی می رسند خانواده ها باید مراقبت های بیشتری داشته باشند چراکه بعنوان مثال دختر بچه ی 11-12 ساله ای که شکل بدنش تکمیل شده با یک خانوم 20 ساله هیچ تفاوتی ندارد ولی متاسفانه خانواده های ما به این گونه مسائل توجه نمی کنند و این مسائل باعث تحریک و جنون افراد مجرم شده و زمانی که اتفاقی می افتد مسئولان مورد بازخواست قرار می گیرند.
سرهنگ علی اسمعیل پور خاطرنشان کرد: وقتی فاجعه و اتفاقی به دردناکی کشته شدن یک کودک معصوم رخ داده، پیدا کردن فرد مجرم چه فایده ای دارد؟ نکته اصلی این است که با دقت و مراقبت کافی و فرهنگسازی مناسب مانع بروز چنین فجایعی شویم.
رضا الهامی استاد فقه و مبانی حقوق دانشگاه تبریز هم خاطرنشان کرد: پوشش دختران و مسائل دیگر از جمله آراستن آنها با طلا و زیورآلات هرگز برای والدین تبعات حقوقی ندارد اما از نظر اخلاقی و عرفی این گونه مسائل بایستی به شدت مورد توجه قرار بگیرند چرا که زمینه ساز بسیاری از حوادث ناگوار می شوند.
* فرهنگسازی و مسئولیت پذیری اجتماعی موثرترین روش پیشگیری جرایم
امروزه در جوامع انسانی پیشرفته در بحث نظارت اجتماعی، آموزش و فرهنگسازی بیش از کنترل پلیسی و محکومیت جزایی کارساز بوده و براساس تجربه اجتماعی و بررسی های علمی، آموزش افراد جامعه در زمینه رفتارهای صحیح زندگی شهری و پذیرش مسئولیت های شهروندی تا حد زیادی در بروز جرایم و تخلفات نقش پیشگیرانه داشته است.
حسین زیرک، مشاور آموزش پرورش و مدرس دانشگاه، پدیده ها و آسیب های اجتماعی را از دو بعد مسئولیت شخصی و مسئولیت اجتماعی مورد بررسی قرار داده و گفت: به دلایل مختلف رسانه ها به بعد اجتماعی بیشتر پرداخت می کنند زیرا بیشتر مسئولان اجتماعی متولیان برقراری نظم اجتماعی هستند و مورد حملات اجتماعی قرار می گیرند.
وی افزود: ما به عنوان شهروند مسئولیت های مشخصی داریم و وقتی یک سری مسائل امنیتی را رعایت نمی کنیم برای سارقان و افراد خطاکار زمینه مساعد فراهم می شود.
حسین زیرک، مشاور آموزش پرورش و مدرس دانشگاه، با بیان اینکه متاسفانه ما به عنوان والدین کودک زمینه را برای افراد بزهکار فراهم می کنیم، گفت: البته این مسئولیت ها به آموزشهای اجتماعی برمی گردد، یک انسان در جامعه شهری به کدام رفتار و مهارتهای زندگی آگاه باشد و افراد باید در طول زندگی برای پذیرفتن نقشهای مختلف فرزند، همسر، والدین و دیگر جایگاههای اجتماعی آموزشهای لازم را ببینند.
مشاور آموزش پرورش و مدرس دانشگاه، گفت: متاسفانه در زمانهای بحرانی بعضی از مسئولان ضمن اظهار همدردی صحبت هایی می کنند و وعده هایی می دهند اما وقتی تب هیجان فروکش کرد روز از نو روزی از نو، این بی توجهی باعث می شود اعتماد مردم به مسئولان کمتر شده و تصور کنند کنترل از دستشان خارج است در این شرایط حس درماندگی به مردم دست می دهد و به سمت رفتارهای نادرست می رویم.
*لزوم حمایت از سلامت روانی جامعه/ باید از خود مردم کمک گرفت
زهرا ساعی، سخنگوی کمیسیون اجتماعی نیز با بیان اینکه متاسفانه حوادث اخیر برای کودکان حاکی از فاجعه بزرگی در کشور است، ادامه داد: سلامت روان جامعه اهمیت ویژه‌ای در حل مشکلات اجتماعی دارد به طوریکه وقتی فردی مرتکب چنین وقایع تلخی می‌شود، از نظر سلامت روانی با مشکل بزرگی روبه رو بوده است.
ساعی متذکر شد: اگر مدام حرف از سلامت جامعه می‌زنیم، باید بدانیم که این سلامت در گرو سلامت فردی جامعه رقم خواهد خورد که برای این امر نیز باید ساز و کار مشخصی تهیه و اجرا شود.
این نماینده مجلس شورای اسلامی بیان داشت: ارگان‌های دولتی تا حدی در بخش بازدارندگی می‌توانند تلاش کنند و برای تسریع روند بهبودی جامعه باید خود مردم احساس خطر کنند، اگر خانواده‌ای نسبت به یکی از اعضای خانواده، همسایه و یا فامیلی از نظر سلامت روانی مشکوک است، به نهادهای مرتبط ارجاع دهد تا از وقوع حوادث بزرگ پیشگیری کند.
زهرا ساعی، با تاکید به اینکه معضلات اجتماعی از قبیل مسائل کودک و همسر آزاری زیبنده یک کشور اسلامی نیست، تصریح کرد: متولی دولتی رسیدگی به این موضوعات، سازمان بهزیستی کشور است که اخیرا با ایجاد اورژانس اجتماعی خدمات ارزنده‌ای ارائه می‌کند همچنین باید قوه قضائیه، نیروی انتظامی و سایر نهادهای فرهنگی به صورت جدی به این موضوعات رسیدگی کنند.
سخنگوی کمیسیون اجتماعی به استفاده از ظرفیت NGOها در حل مشکلات اجتماعی کشور اشاره و بیان داشت: مراکز مردمی که از دل خود مردم هستند به عنوان بازوی دولت می‌توانند کمک بزرگی به حل این موضوعات و مشکلات کنند.
* قوانین حوزه کودکان در کشور نیاز به تجدید نظر اساسی دارد
زهرا ساعی، نماینده مردم تبریز، آذرشهر و اسکو در مجلس با بیان اینکه ماجراهای «آتنا» و «بنیتا» زنگ خطری هشدارآمیز است، گفت: قوانین در حوزه کودکان در کشور وجود دارد که نیاز به تجدید نظر اساسی در آن است، در حال حاضر نیز لایحه عدم خشونت کودکان و زنان در حال پیگیری بوده و به زودی تکمیل و آماده ارائه خواهد شد.
وی با تاکید به اینکه قوانین تا حدودی می‌تواند جایگاه بازدارندگی داشته باشد، افزود: مهم اصل فرهنگسازی در جامعه است وگرنه تا وقتی سلامت جامعه درست نباشد، مجازات تا حدی می‌تواند اثر بگذارد.
محمد پورحسین، کارشناس حقوقی، ماده 1168 نگهداری کودک را حق و تکلیف ابوین دانسته و اظهار داشت: تنها زمانی این حق و تکلیف از آنها زائل می شود که در جهت حفظ منافع اطفال و تربیت بهتر آنها باشد که در این صورت حق و تکلیف نگهداری به اقربای طفل و در نهایت حکومت سپرده می شود.
وی افزود: از باب مسئولیت مدنی نیز این مورد مهم بسیار مورد توجه است و طبق ماده 7 قانون مدنی از بعدی دیگر به این موضوع پرداخته شده است و به طور کلی در این خصوص می توان ادعا داشت که در بعد حقوقی خلا قانونی وجود ندارد.
این حقوقدان، تصریح کرد: کونوانسیون حقوق کودک که کشورمان نیز در آن عضویت دارد موضع صریح تری در این خصوص دارد و مشکل اصلی جامعه نه از فرآیندهای حقوقی بلکه از فرآیندهای اجتماعی قابل حل است و ما باید به صورت استثنا به مراتب حقوقی نگاه کرده و در راستای این باشیم که مراتب اخلاقی و آموزشی را مورد توجه ویژه قرار داده و چنین مسائلی را در آن جستجو کنیم.
* موج آفرینی های کاذب رسانه ای ناقض مسئولیت اجتماعی رسانه هاست
در عصر حاضر با توجه به جایگاه و سرعت نشر اطلاعات در زندگی روزمره مردم، رسانه ها یکی از ارکان اصلی مدیریت جامعه محسوب می شوند.
تا جاییکه به سهولت می توانند جریان ساز بزرگترین رخدادهای تاریخ بشری بوده و یا با احساس مسئولیت در رشد فرهنگی جامعه موثر باشد و ضمن ارائه هشدارها و آموزشهای صحیح به خانواده ها، ایجاد فضای امن و به دور از تنش در جامعه در حل بحرانها پیشگام باشند.
محمد عزیزی راد، کارشناس رسانه ای با انتقاد از عملکرد برخی رسانه ها پس از وقوع اتفاقاتی نظیر حادثه پارس آباد گفت: متاسفانه برخی از رسانه ها با بزرگنمایی های غیرعادی جو روانی نامناسبی را ایجاد کرده اند که با اختلال در جو روانی جامعه مشکل ساز می شود.
عزیزی راد افزود: رسانه ها به جای اینکه در راستای عمل به مسئولیت های اجتماعی خود و اطلاع رسانی صحیح، امنیت جامعه را عمیق و برجسته سازی کنند متاسفانه با ایجاد موج رسانه ای، مخصوصا در مورد اخبار مربوط به حوادث، جو را به گونه ای کاملا اغراق آمیز، نا امن و خطرناک جلوه می دهند.
این کارشناس رسانه با اشاره به پرداخت بیش از حد رسانه ها به موضوعاتی از این دست که با مسئولیت اجتماعی شان در تضاد است، تصریح کرد: بحث مفقودی کودکان و یا کودک آزاری در تمامی جوامع بشری و در جامعه ما نیز به روال کل دنیا وجود دارد و امری غیرطبیعی و عجیب نیست.
وی افزود: در سالهای گذشته هم از این قبیل اتفاقات در کشورمان اتفاق می افتاد و هرچند این اتفاقات ناراحت کننده بوده و افکار و احساسات عمومی را جریحه دار می کند اما پرداخت بیش از حد به جزئیات آن باعث بزرگ نمایی شده و تاثیر نامناسبی در جامعه دارد.
محمد عزیزی راد، تصریح کرد: این اقدام مثال بارز آتش بیار معرکه بودن است و به هیچ عنوان کار درستی نبوده و با مسئولیت اجتماعی رسانه ها در تضاد می باشد.
عزیزی راد افزود: موج آفرینی های کاذب و برجسته سازی های بی مورد رسانه ای در خصوص حوادث اجتماعی نه تنها از منظر آگاه سازی افکار عمومی فایده ای ندارد بلکه باعث آموزش منفی و ایجاد تکدر خاطر در احساسات عمومی مردم می شود.
این کارشناس رسانه خاطرنشان کرد: این مسئله از بعد رسانه ای بسیار مهم است که در حد نرمال و متعادل و در حد و حدود مقیاس های جهانی به مسائل اجتماعی پرداخته شود تا اتفاقات ناگوار و مشکلات و چالش های اجتماعی رفع شوند نه اینکه با پرداخت بیش از اندازه و نامناسب موضوع را پیچیده و تبدیل به یک بحران دیگر کرد.
***
هشدارها داده می شود... آموزش ها ارائه می شود... نیروهای پلیس تلاش خود را به خرج می دهند... سیستم های قصائی محاکمه و محکوم می کنند... اما حادثه همچنان رخ می دهد و بلافاصله رسانه های اجتماعی هیاهو راه انداخته و افکار عمومی اسیر هیجانات زودگذری می شود که در آن از تدبیر و ریشه یابی و عبرت اندوزی اثری دیده نمی شود!
46
