طرح بهسازی مسکن روستایی از سال ۱۳۷۴ توسط بنیاد مسکن انقلاب اسلامی به عنوان یکی از نهادهای انقلابی با هدف بهبود کیفیت مسکن و بافت روستایی و ارتقای سطح ایمنی، بهداشتی، رفاه و آسایش مسکن روستایی آغاز شد.
این طرح که با هدف ایجاد حس تعلق به مکان، حفظ تراکم جمعیت خانوار، بهبود سیمای بصری و چشم انداز روستا، مقاوم سازی مسکن و در نتیجه بهسازی زندگی روستایی اجرایی شد، با فراز و نشیب‌ها و مشکلات فراوان اداری و اجرایی روبرو بود و از این رو به منظور تسریع در روند اجرای بهسازی مسکن روستایی و نیل به اهداف طراحی شده، طرح ویژه بهسازی مسکن روستایی در سال ۱۳۸۴ در هیأت دولت مطرح شد و به تصویب رسید.
تلاش در حفظ هویت معماری بومی‌مسکن روستایی، تأمین جنبه زیباشناسانه سیمای روستا، تأمین مسکن متناسب با نیاز روستایی، احداث مسکن سبز روستایی، تغییر فضای روستایی از محیطی غیربهداشتی، آسیب پذیر و رو به زوال به فضای سرزنده، شاداب و جاذب و زیبا به لحاظ جلوگیری از مهاجرت، تطبیق کالبد مسکن روستایی با زندگی امروزی (احداث مسکن روستایی مطابق زندگی امروزی)، ارتقای توسعه سکونتگاه های روستایی و تلاش در نزدیکی سطح بهره مندی از رفاهیات شهرها و روستاها، تلاش در بهینه سازی مصرف انرژی در مسکن روستایی، تأمین بهداشت محیط روستایی با تولید مسکن روستایی بهداشتی (ارتقای سطح بهداشت در سکونتگاههای روستایی)، تلاش در به حداقل رساندن آثار مخرب تقلید کورکورانه از ظواهر شهری نامناسب در تولید مسکن روستایی، ایجاد تحرک در چرخه تولید مسکن روستایی، ترویج الگوهای منتخب و برجسته معماری روستایی به لحاظ فرم و جنبه‌های زیباشناختی سیمای روستا و ترویج فرهنگ بیمه و ایجاد زمینه‌های لازم جهت تحت پوشش قرار دادن واحدهای احداثی مسکن روستایی از اهدافی است که برای این طح پیش بینی شده بود هر چند در اجرا تعدادی از این اهداف محقق نشده است اما آنچه مسلم است مقاوم سازی واحدهای روستایی نقش مهمی در کاهش آسیب های مخاطرات طبیعی داشته است .
مدیر کل بیناد مسکن انقلاب اسلامی در آذربایجان شرقی هم با اشاره به اینکه در زلزله ۵.۹ ریشتری ۱۷ آبان میانه ۵ تن جان خود را از دست دادند، گفت: بیش از ۷۰ درصد از مردم در روستاهای زلزله زده شهرستان از تسهیلات مقاوم سازی و بازسازی مسکن روستایی استفاده کرده بودند و همین موضوع باعث کاهش شدید تلفات مالی و جانی زلزله آبان ماه امسال شد.
حافظ باباپور، مقام سازی مسکن روستایی را از اولویت‌های بنیاد مسکن دانست و گفت: در حال حاضر ۱۵۲ هزار واحد مسکونی روستایی مقاوم سازی شده و یا در حال مقاوم سازی است که معادل ۵۲ درصد خانه های روستایی است و این رقم بیش از میانگین کشوری است.
وی با اشاره به اینکه با تسهیلات ۵ درصد، ۴۰ میلیون تومان وام برای مقاوم سازی در اختیار روستاییان قرار می‌گیرد، گفت: در صورتی که مردم از این تسهیلات استفاده کنند صدمات حوادث آینده به حداقل می رسد.
باباپور با بیان اینکه کشور ما درمعرض حوادث طبیعی از جمله سیل و زلزله است، گفت: باید برای کاهش خسارت های جانی و مالی به مقاوم سازی خانه‌های روستایی اهمیت بیشتری داده شود.
وی با اشاره به اینکه از سال ۱۳۸۴ سالانه باید ۲۰۰ هزار واحد مسکونی در روستاها مقاوم سازی می شد، گفت: تا کنون در مجموع حدود ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار واحد مسکونی کشور مقاوم سازی شده است .
باباپور با اشاره به اینکه از جامعه پنج میلیون و ۳۷۰ هزار واحد روستایی در سطح کشور طبق سرشماری سال ۹۵، میانگین مقاوم سازی واحدهای روستایی کشور ۴۲ درصد است، گفت: براساس برنامه ریزی صورت گرفته تا سال ۱۴۰۵ افزون بر ۷۵ درصد این واحدها مقاوم سازی می شود.
وی با بیان اینکه تعداد واحدهای مسکن روستایی مقاوم سازی شده کشور قبل از سال ۸۴، هفت درصد مجموع واحدهای مسکونی روستایی بود، خاطرنشان کرد: ۶۴ هزار روستا در کشور وجود دارد که ۳۷ هزار روستا بالای ۲۰ خانوار جمعیت دارد.
اما به نظر می رسد با وجود استقبال روستائیان آهنگ مقاوم سازی واحدهای روستایی کند شده است و بانک های عامل هم گاهی در مسیر اعطای تسهیلات سنگ اندازی می کنند.
تعدادی از بانک ها از پذیرش سفته زنجیره ای که سال ۹۵ در هیات دولت مصوب و به بانک ها ابلاغ شده است، سر باز می زنند و همین موضوع روستایی را با چالش تامین ضامن مواجه می کند.
این در حالی است که عدم مقاوم‌سازی واحدهای روستایی در صورت وقوع حوادث طبیعی هزینه های گزاف و گاهی جبران ناپذیری وارد می کند.
در حالت بحران و بعد از وقوع زلزله، علاوه بر داغدار شدن بسیاری از خانواده‌ها و فشارهای اجتماعی ناشی از بحران، دولت مجبور می‌شود تا در زمانی متراکم و با فشاری بسیار زیاد، بودجهای به‌مراتب بیشتر را صرف نوسازی و بهسازی واحدهای مسکونی کنند.
پس از زلزله ترک میانه، دولت ۲۱۷ میلیارد تومان وام بانکی و ۱۱۱ میلیارد تومان تسهیلات بلاعوض بانکی برای ساماندهی اسکان موقت و بازسازی واحدهای تخریب شده اختصاص داد.
به گفته معاون بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن آذربایجان شرقی هم در جریان زلزله سال ۹۱ منطقه ارسباران، ۲۰ هزار واحد مسکونی روستایی در شهرستان‌های اهر، ورزقان، هریس، تبریز، مرند و جلفا احداث و در کنار واحدهای روستایی، ۴ هزار و ۴۹۸ واحد مسکونی شهری نیز بازسازی و تحویل مردم شد.
حسین اکرمی وش با بیان اینکه تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس بنیاد مسکن، تمامی واحدهای مسکونی روستایی در استان خشتی و در برابر حوادث غیرمترقبه ناایمن بود، خاطرنشان کرد: از سال ۷۴ تا هشتاد و چهار، ۸ هزار و ۳۳۵ واحد مسکونی روستایی در آذربایجان شرقی در قالب طرح بهسازی مسکن روستایی احداث‌شده بود.
معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی با اشاره به ضرورت ایمن سازی واحدهای روستایی استان می‌افزاید: استان آذربایجان شرقی یکی از مناطق زلزله خیز کشور است و برای همین نیاز است تا توجه ویژه‌ای به بحث مقاوم سازی داشته باشیم.
جواد رحمتی با بیان اینکه ساخت مسکن اقتصادی از اهداف طرح ویژه بهسازی و نوسازی مسکن روستایی است، ادامه می‌دهد: نوسازی مسکن روستایی در شرایط جغرافیایی فعلی و با توجه به زلزله خیز بودن منطقه ضروری است.
وی با تاکید بر اینکه باید بانک‌ها شرایط پرداخت وام مسکن روستایی را تسهیل بخشند، تاکید می‌کند: همکاری نزدیک سیستم بانکی با بنیاد مسکن استان برای اجرای طرح‌های مقاوم سازی مسکن‌ها ضروری است.
معاون عمرانی استاندار آذربایجان شرقی اظهار می کند: مشکل ضمانت زنجیره‌ای برای گرفتن تسهیلات ویژه بهسازی و نوسازی مسکن روستایی باید با همکاری بین بخشی حل می شود.
محمدرضا پورمحمدی استاندار آذربایجان شرقی هم چندی پیش در کارگاه تخصصی تجارب و درس‌آموخته‌های زمین‌لرزه در شهرستان‌های میانه و سراب، با اشاره به جان باختن تعدادی از اهالی روستاهای این مناطق در این حادثه، گفت: حتی جان باختن یک نفر نیز برای ما غم‌انگیز و مصیبت‌بار است.
محمدرضا پورمحمدی با اشاره به اینکه هیچ یک از خانه های روستایی بازسازی شده در این دو شهرستان، دچار آسیب و صدمه جدی نشدند، خاطرنشان کرد: این امر حاکی از نقش بازسازی و مقاوم سازی مسکن روستایی در پیشگیری از خسارات جانی و مالی در زمان حوادث طبیعی است.
به هر حال بر اساس اعلام مدیرکل بنیاد مسکن آذربایجان شرقی حدود ۱۳۲هزار واحد مسکونی روستایی در استان کم مقاوم بوده و نیاز به نوسازی و یا مقاوم سازی دارد که در صورت روند کنونی تامین اعتبار، مقاوم سازی این واحدها ۱۰ سال دیگر زمان می برد و این در حالی است که انتظار حوادث طبیعی بیشتر از صبر و تحمل روستاییان نیست.
