تغییرات اقلیمی، مشکل تامین نهاده و آلودگی ناشی از فعالیت های معدنی به عنوان مخل و مخرب محیط زیست، از جمله مشکلات اصلی زنبورداران آذربایجان شرقی در سال جاری بوده است که میزان تولید و جمعیت زنبور استان را تهدید می کند.
گزارش میدانی خبرنگار ایرنا حاکی است که زنبورداران آذربایجان شرقی برای سازگاری با مشکلات ناشی از تغییرات اقلیمی و فرار از آلودگی های زیست محیطی ناچارند کندوهای خود را فصلی از سال به اهواز - تصور کنید فاصله حدود ۱۲۰۰ کیاومتری تبریز تا اهواز را - و فصلی را به مغان استان اردبیل کوچ دهند تا ادامه حیات کلنی های زنبور میسر شود.
هر چند سازمان های مسوول به ویژه جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی برای حل مشکلات زنبورداران استان می کوشند، اما رفع بخشی از مشکلات این صنف نیز منوط به پویایی بیشتر سازمان هایی از قبیل حفاظ محیط زیست و اداره کل دامپزشکی است تا اولی با صیانت از محیط زیست، شرایط بهتری برای شهدزایی و زاد و ولد زنبورها ایجاد کند و دومی نیز با برگزاری دوره های آموزشی، از وارد آمدن خسارت های هنگفت به کلنی های زنبور به دلیل ابتلا به بیماری های خاص جلوگیری کند.
رتبه دوم آذربایجان شرقی در تولید عسل
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی از تولید ۱۳ هزار و ۳۱۷ تن عسل در سال ۹۷ خبر در این استان خبر داد و گفت: آذربایجان شرقی با این میزان تولید، رتبه دوم تولید کننده عسل را در سطح کشور بعد از استان آذربایجان غربی به خود اختصاص داده است.
اکبر فتحی بر افزایش کیفیت و کمیت عسل و سایر محصولات زنبورعسل در سطح آذربایجان شرقی تاکید و با بیان اینکه ایران یکی از ۱۰ کشور فعال در زمینه زنبورداری، به لحاظ تعداد کلونی زنبور عسل و تولید عسل مرغوب، در جهان است اظهار داشت: کشورمان با ۹۰ هزار تن تولید ، سومین تولید کننده عسل در جهان به شمار می رود و در این راستا استان آذربایجان شرقی با تولید ۱۴.۷۱ درصد از عسل ایران یکی از قطب های اصلی تولید این محصول به شمار می رود.
وی با اشاره به اینکه صنعت زنبور عسل دارای ارزش افزوده بالایی است، گفت: ارزش اقتصادی گرده افشانی زنبور عسل، بسیار بیشتر از عسل و موم تولید شده توسط این حشره است.
رئیس سازمان جهادکشاورزی آذربایجان شرقی با بیان اینکه این استان با داشتن بیش از یک میلیون و ۲۰۶ هزار و ۹۹ کندوی زنبور عسل و ۱۳ هزار و ۵۲۹ هزار نیروی کار، مراتع وسیع و سرسبز، تشکل‌های توانمند و وجود کارگاه ها و کارخانه های مدرن بسته بندی، ظرفیت بالایی در زمینه تولید عسل و سایر فرآورده‌های عسل از جمله موم، گرده گل، ژل رویال و حتی زهر زنبور عسل دارد، ادامه داد: مصرف عسل در ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان بالاست؛ سرانه مصرف عسل در جهان به طور متوسط بین ۲۵۰ تا ۳۰۰ گرم است و این در حالی است که سرانه مصرف این محصول در ایران حدود یک کیلوگرم یعنی بیش از ۳ برابر میانگین مصرف جهانی است.
وی به رتبه اول استان آذربایجان شرقی در تعداد زنبوردار و تعداد و میزان تولید کندوهای بومی اشاره نموده و افزود: این استان همچنین رتبه دوم تعداد و میزان تولید کندوهای مدرن کشور را به خود اختصاص داده است.
فتحی به میانگین تولید ۱۲.۴۸ کیلوگرمی عسلدر کندوهای مدرن و ۴ کیلوگرمی در کندوهای بومی اشاره کرد و افزود: در سال ۹۷ در مقایسه با سال ۹۶ نرخ رشد تعداد کندوهای مدرن در استان آذربایجان شرقی ۲۱.۴ درصد و در میزان تولید عسل از کندوهای مدرن نیز ۱۴.۹۲ درصد بوده است.
وی با اشاره به نتایج سرشماری در حوزه زنبور عسل در سال ۹۷ گفت: بر اساس این سرشماری آذربایجان شرقی دارای یک میلیون و یک هزار و۵۲۶ کلنی مدرن و ۲۰۴ هزار و ۵۷۳ کلنی بومی می باشد که ۶۳.۷۹ درصد از تعداد کلنی های بومی کشور و ۵۸.۱۴ درصد از تولید عسل کشور از این کندوهای بومی نیز به استان اختصاص دارد.
وی گرده افشانی را اصلی ترین نقش زنبورعسل دانست و با اشاره به اینکه گرده افشانی توسط زنبور عسل موجب تنوع زیستی و افزایش تولید در بخش کشاورزی می شود، گفت: زنبورداری یکی از مصداق های اقتصاد مقاومتی می باشد، زیرا این صنعت کمترین وابستگی به واردات و بیشترین ارزش افزوده را دارد.
حسن وحدتیان فر، مدیرعامل اتحادیه زنبورداران آذربایجان شرقی
زنبورداران سال خوبی را پشت سر نگذاشتند
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران آذربایجان شرقی نیز به ایرنا گفت: فصل زنبودارای امسال خوب نبود و بر اساس اطلاعاتی که از اعضا دریافت داشته ایم، جمعیت زنبور استان از نظر تولید محصول و بچه زنبور وضعیت خوبی نداشته است.
حسن وحدتیان فر افزود: ماه های اول امسال هوا خیلی سرد بود که این امر کاهش تحرک و فعالیت زنبورها را به دنبال داشت؛ موقعی که هوا باید گرم می شد، خیلی سرد شد و زمانی هم که باید ملایم باشد، خیلی گرم بود و بارندگی ها نیز بیشتر از حد معمول و بی موقع بود، ضمن اینکه بادهای شمالی موجب خشکیدن مراتع و باغات و به تبع آن دشواری و کمبود جمع آوری شهد توسط زنبورها شد.
وی اضافه کرد: سرمای دیررس ابتدای سال نیز موجب شد که موم بافی به عنوان یکی از ارکان اصلی زنبورداری خوب نشود؛ به طور کلی صنعت زنبورداری امسال سال خوبی را تجربه نکرد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا جایگزینی برای جبران این مشکلات وجود دارد، اظهار کرد: در مورد شهد می شد از شکر استفاده کرد تا میزان تولید عسل بالا رود که این نیز مورد قبول اتحادیه نیست؛ رویکرد ما در استفاده از شکر به عنوان نهاده مورد نیاز صنعت زنبورداری، بکارگیری آن در اول سال به عنوان زمان آغاز فعالیت زنبورها و فصل پاییز به عنوان موسم پس از برداشت عسل از کندوهاست که آن هم با هدف تولید شهد تحریکی در فصل بهار انجام می گیرد؛ چون در آن زمان گلی در طبیعت وجود ندارد؛ تغذیه پاییزی زنبورها با شکر نیز با هدف زمستان گذرانی و حفظ کندوها برای سال بعد صورت می گیرد.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران آذربایجان شرقی ادامه داد: اعضای اتحادیه زنبورداران آذربایجان شرقی، شرکت های تعاونی زنبورداران شهرستان ها هستند که اکنون در ۱۸ شهرستان از مجموع ۲۱ شهرستان فعال هستند و نوزدهمی نیز در حال عضویت است، اما در شهرستان های ملکان و بناب از قدیم الایام صنعت زنبورداری رونق نداشته است و تعداد کندوها در این منطقه اندک است زیرا منطقه برای این کار خیلی مناسب نیست.
وی گفت: امسال از بابت تامین شکر در فصل بهار به عنوان موسم آغاز فعالیت زنبورها مشکل داشتیم که البته کشوری بود، زیرا تولید داخلی شکر کفاف مصرف کشور را نمی کند و در بازار آزاد نیز شکر نبود، هر چند جهاد کشاورزی در این زمینه اقدام کرد، اما در حوزه ما دیرهنگام بود؛ فرآیند طولانی تصفیه شکر در کارخانجات داخلی و نیز کاغذبازی اداری موجب شد که ما نتوانیم شکر مورد نیاز زنبورداران به میزان ۵ کیلوگرم به ازای هر کندو را در موقع مناسب به اندازه کافی تامین کنیم و این امر موجب بروز مشکل در تقویت کندوها و نیز کاهش میزان تولید و آمار جمعیتی زنبورها شد.
وی افزود: به طور قطع نوسانات اقلیمی و تامین دیرهنگام شکر از منظر سلامتی جمعیت زنبور نیز تاثیرات منفی داشت، اما حداکثر توان خود را به کار بردیم تا این مشکلات را به حداقل برسانیم.
وحدتیان فر یادآوری کرد: صنعت زنبورداری در بازاریابی و فروش نیز با مشکلاتی مواجه است و اتحادیه نیز باید نقش آفرینی داشته باشد؛ ما نیز با خرید عسل طبیعی از زنبورداران و ایجاد فروشگاه اتحادیه زنبورداران آذربایجان شرقی در تبریز گام هر چند کوچکی در این مسیر برداشته ایم که باید با اقدامات بعدی تکمیل شود؛ عسلی که اتحادیه به بازار یا مصرف کنندگان عرضه می کند کاملا بهداشتی، سالم و استاندارد است و پس از انجام آزمایش های لازم به دست مشتری می رسد.
وی تشریح کرد: دیوار بی اعتمادی در بازار عسل خیلی بلند است و مصرکنندگان اعتمادی به محصولات موجود در بازار ندارند؛ البته پس از سه سال دوندگی و برگزاری جلسات متعدد با سازمان استاندارد، استاندارد اجباری در مورد عسل نیز اعمال شد، اما این اقدام ارزشمند و مهم تنها مدتی دوام داشت و عسل حدود چهار پنج سال قبل از این مقررات خارج و استاندار آن تشویقی شد.
وی در مورد بهداشت جمعیت زنبور نیز گفت: در تامین داروی مورد نیاز زنبورداران وضعیت نسبت به گذشته خیلی بهتر است و دارو به حد وفور تامین می شود؛ اما از اداره کل دامپزشکی استان انتظار داریم که در زمینه برگزاری کلاس ها یا دوره های آموزشی بهداشت زنبورهای عسل اقدامات بیشتری انجام دهد تا زنبورداران با بیماری ها خاص این حوزه و نحوه پیشگیری و درمان کلنی ها خود بیشتر آشنا شوند؛ متاسفانه یا اقدامی در این زمینه انجام نمی شود یا اقدامات انجام شده ناچیز است.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران آذربایجان شرقی در مورد صادرات زنبور نیز اظهار کرد: ظرفیت های بالایی برای صادران زنبور از استان داریم، اما متاسفانه به دلیل مشکلات ناشی از تحریم نتوانسته ایم گام های جدی در این باره برداریم؛ اما محصول عسل آذربایجان شرقی در بازار همه استان های دیگر عرضه می شود.
زنبورداری در منطقه «هربی بره» تبریز
نابودی طبیعت به دلیل فعالیت های معدنی و ماسه شویی موجب دشواری کار زنبورداری است
یعقوب محمودیان، زنبورداری با ۲۵ سال سابقه در منطقه «هربی بره» در ۱۰ کیلومتری جنوب شرق تبریز نیز به ایرنا گفت: حدود ۷۵۰ کندو داریم که ۱۵۰ کندو سنتی و بقیه مدرن هستند.
محمودیان افزود: بزرگترین مشکل زنبورداران «هربی بره» این است که ساخت و ساز بی رویه، برداشت پوکه های معدنی و فعالیت ماسه شویی ها، علاوه بر اینکه طبیعت سرسبز، مراتع و پوشش گیاهی منطقه را به عنوان منبع اصلی تغذیه زنبورها از بین برده اند، باعث شده اند که همه جا خاک آلود شود.
وی اضافه کرد: دامنه وسیع این فعالیت ها موجب شده که زنبورهای ما به گنه آلوده شوند و کسی هم نیست که به درد ما برسد.
وی یادآوری کرد: پارسال ۳۷۰ کندوی عسل من به دلیل آلودگی به گنه زنبور، به عنوان نتیجه گرد و خاک ناشی از فعالیت کارخانه برداشت پوکه معدنی و ماسه شویی ها، از بین رفتند و
به حساب امروز حداقل ۳۰۰ میلیون تومان از این بابت ضرر کردم.
این زنبوردار با تجربه اظهار کرد: جاهایی در این منطقه وجود دارد که ارتفاع نخاله ناشی از برداشت پوکه معدنی به ۱۰ متر می رسد، در حالی که طبق قانون، برداشت کنندگان پوکه معدنی باید محل را از نخاله پاک و نسبت به ایجاد فضای سبز در آنجا اقدام کنند، اما این امر در مورد منطقه ما صادق نیست.
وی اضافه کرد: فردی به نام «ص» که اصالتا نیز مال منطقه «هربی بره» نیست، ۲ سال قبل ۲۷ نفر از اهالی اینجا را به دلیل اعتراض به فعالیت های معدنی اش به زندان انداخت. درخت هایمان از بین رفته اند و روی برگ درختان همیشه یک لایه از گرد و خاک نشسته است.
محمودیان ادامه داد: شرایط زیستی منطقه به دلیل گرد و خاک ناشی از فعالیت های معدنی و ماسه شویی به قدر وخیم شده که زنبورداران ناگزیر از کوچ به مناطق دیگر می شوند؛ همراه با ۱۰نفر از دوستان زنبوردار دیگر نیز تصمیم گرفته ایم شغل مان را عوض کنیم.
حبیب شریفیان، معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی
جهاد کشاورزی تمام تلاش خود را برای حل مشکلات زنبورداران به کار می بندد
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی به ایرنا گفت: تغییرات اقلیمی باعث می شود که زنبورداران استان متناسب با جمعیت و ظرفیت کلنی های خود نتوانند از آن بهره برداری کنند؛ واقعیت این است که میزان تولید عسل تابعی از کیفیت مراتع و نوسانات دمایی است و این ۲ شاخص هر چقدر بهتر باشند، میزان تولید عسل طبیعی نیز بیشتر خواهد بود، ضمن اینکه زاد و ولد زنبورها نیز بهتر خواهد شد.
حبیب شریفیان افزود: هر چقدر نوسانات دمایی بیشتر باشد، مشکلات زنبورداران بیشتر خواهد بود و آنان ناچار از کوچ به مناطق مختلف برای حفاظت و نگهداری کندوهای خود خواهند بود که این امر نیز مشکلات خاص خود را دارد.
وی در پاسخ به این سوال که جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی چه خدماتی به زنبورداران استان ارایه می دهد، گفت: بخشی از خدمات از طریق صندوق ملی زنبور ارایه می شود و این نهاد بخشی از نیازهای زنبورداران را در از منظر تامین نهاده ها و تسهیلات مالی برطرف می کند.
وی با اشاره به تلاش صندوق ملی زنبور برای تامین شکر مورد نیاز زنبورداران در سال جاری افزود: شکر جزء لاینفک پرورش زنبور است؛ شکر تنها در فصل برداشت محصول، استفاده نمی شود که البته استفاده از ان حتی آن موقع نیز برای بچه زنبورها ضروری است. استفاده از شکر در زنبورداری در آغاز فعالیت زنبورها در اواخر زمستان و اوایل بهار به دلیل اینکه بر روی زمین سبزی وجود ندارد، برای دوام و بقای کلنی های زنبور گریزناپذیر است.
معاون بهبود تولیدات دامی جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی تشریح کرد: نیاز سالانه زنبورداران آذربایجان شرقی به شکر ۱۰ تا ۱۲ هزار تن است که از این میزان حدود ۲ هزار تن در بهار تامین شد و برای فصل پاییز نیز حواله حدود ۵ هزار تن شکر تهیه شده است و با نرخ دولتی در اختیار زنبورداران عزیز قرار می گیرد؛ در فصل بهار در تامین شکر مورد نیاز زنبورداران کمی مشکل داشتیم که آن هم کشوری بود؛ البته در آن موقع هم به رغم مشکلات مربوط به قیمت شکر، مقدار محدودی شکر به موقع تحویل زنبورداران شد.
۵۱۸
