به گزارش ایرنا، الیاس بن یوسف معروف به نظامی گنجه ای شاعر توانمند فارسی زبان قرن ششم هجری قمری است که ۵ اثر معروف «مخزن الاسرار»، « خسرو و شیرین»، «لیلی و مجنون»، «اسکندرنامه» و « هفت پیکر» را از خود به یادگار گذاشته است.
برای تحقیق و تتبع در آثار این شاعر ارزشمند که مایه تقلید و استفاده شاعران و خمسه سرایان بود، موسسه پژوهشی حکیم نظامی در تبریز با هدف برگزاری کلاس ها و نشست های نظامی خوانی و برگزاری همایش های علمی در حوزه نظامی پژوهی با حضور استادان و نظامی شناسان داخل و خارج راه اندازی شد.
در این راستا امروز (شنبه) نخستین نشست تخصصی نظامی پژوهی با حضور اساتید علمی، فرهنگی و دانشگاهی، پژوهشگران، محققان، شاعران، ادیبان و جمعی از مسئولان دولتی در دانشگاه تبریز برگزار شد تا گام اول برای شناساندن جایگاه این شاعر فارسی گو در فرهنگ اصیل ایرانی برداشته شود.
موسس و مدیرعامل موسسه پژوهشی حکیم نظامی در این همایش، جایگاه نظامی گنجه ای را در فرهنگ و ادب ایران و جمهوری آذربایجان والا دانست و گفت: با گشایش این مرکز، تحقیقات قابل توجه و ارزنده ای با حمایت های مادی و معنوی این موسسه و همراهی استادان و نظامی شناسان برجسته انجام می شود.
علی پولاد، افزود: انجام پژوهش های نظامی شناختی، تلاش در جهت گره گشایی و رفع مبهمات آثار نظامی با ارایه تصحیح علمی و انتقادی از خمسه نظامی و تالیف فرهنگ واره انتقادی از آثار نظامی و انجام طرح های پژوهشی متعدد از برنامه های این موسسه است.
معاون پژوهشی کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست تخصصی با اعلام آمادگی این معاونت برای مشارکت با این موسسه در اجرای هرگونه کار پژوهشی در ارتباط با نظامی پژوهی گفت: در این خصوص تفاهم نامه ای با این موسسه و معاونت پژوهشی مجلس امضا می شود.
حجت الاسلام محمدعلی احمدی ابهری، با بیان اینکه ۵ نسخه از خمسه نظامی به نام ۵ گنج نظامی از طرف کمیته ملی حافظه جهانی در سال ۸۸ در برنامه حافظه جهانی یونسکو ثبت جهانی شد، افزود: این ۵ نسخه مربوط به نسخ موجود در موزه ملی، کتابخانه و موزه ملی ملک، کتابخانه سپهسالار و دانشگاه تهران است.
وی اظهار داشت: این ۵ نسخه برای اولین بار در قالب یک اثر به ثبت رسیده و می توان آن ها را در یک اثر معرفی کار و برای هر کدام کار علمی و تحقیق انجام داد.
مدیر بخش نسخ فارسی در فرهنگستان علوم و پژوهشگر نسخ خطی فرهنگستان علوم جمهوری آذربایجان نیز در این نشست تخصصی گفت: سابقه و گذشته نظامی پژوهی با برخورد و روش علمی جدید باید مورد بررسی نقدآمیز قرار گیرد تا بتوان دورنما و چشم انداز آینده آن را بهتر ترسیم کرد.
نصیب گویوشف، افزود: با توجه به اینکه شرح حال، محیط اجتماعی و فرهنگی و آثار نظامی در نقاط مختلف دنیا مورد توجه محققان و صاحب نظران قرار گرفته است، می توان نظامی شناسی را به چند منطقه تقسیم بندی کرد.
وی یادآوری کرد: این مناطق شامل نظامی پژوهی در ایران، نظامی شناسی در آذربایجان و شوروی، اروپا، ترکیه و کشورهای عربی و هند و شبه قاره هند است.
گویوشف ادامه داد: محورها و ابعاد نظامی پژوهی را می توان به صورت متن پژوهی و تهیه و نشر متون انتقادی آثار نظامی، نسخه شناسی و ارزیابی نسخه های خطی آثار وی، ترجمه آثار این شاعر به زبان های خارجی و وضع آن ها و تحقیق و تحلیل آثار نظامی برنامه ریزی کرد.
رئیس کمیته علمی موسسه نظامی پژوهی و دبیر علمی نشست تخصصی نیز در این همایش با اشاره به فراز و نشیب های شعر فارسی گفت: بهترین نمودار شعر زبان فارسی قرن ششم هجری قمری شامل یک مثلث با اضلاع «انوری» در خراسان، «نظامی» در آذربایجان و خاقانی در قفقاز است که شاعران دیگر در زیرمجموعه این اضلاع قرار داشتند.
جمشید علیزاده، با اشاره به اینکه انوری تاثیر بسیار بزرگی در شعر عراق عجم دارد و خاقانی نه تنها عراق عجم بلکه کل شاعران خراسان را در مقابل خلاقیت خودش در مرتبه فروتر می دید، افزود: نظامی و خاقانی تنها شاعرانی هستند که وجوه اشتراک زیادی دارند و هیچ شاعر دیگری در این حد با هم نقطه مشترک ندارند.
وی یادآوری کرد: زبان و هنجار انوری، سهل و سادگی بوده، ولی برخلاف آن در شمالغرب ایران از جمله گنجه، قفقاز و شروان اساس زبان نظامی و خاقانی بر ترکیب ها، استعاره ها و مجازهای جدید است.
دبیر علمی نخستین نشست تخصصی نظامی پژوهی گفت: نظامی و خاقانی شاعران بزرگ فارسی ۹۰۰ سال در شعر پس از خود تاثیر گذاشته و مسیر شعر فارسی را تغییر داده است و حتی در شعر نیما و شعر مدرن ایران نیز تاثیر گذار بود.
علیزاده، با بیان اینکه هنوز تصحیح جدی و آکادمیک از آثار نظامی نداریم، ادامه داد: اولین گام در بررسی هر شاعری به ویژه با حجم آثار نظامی نیاز به وجود تصحیح انتقادی و روش مندی دارد تا به وجوه مختلف خلاقیت وی پرداخت شود.
زبان شناس و استاد بازنشسته دانشگاه تهران نیز در این نشست گفت: زبان نظامی دشوار است و تغییرات، استعاره ها، مجازه ها و اصطلاحات وی خاص خودش است و در جای دیگر حتی در آثار خاقانی نیز نمی توان آن ها را دید.
علی اشرف صادقی، افزود: زبان نظامی، زبان معیار قرن ششم و بومی منطقه گنجه نبود، بلکه زبان رسمی کشور بود و یکی از مشکلات ابیات نظامی این است که برای رفع آن ها باید از ابیات دیگر این شاعر استفاده کرد.
وی اظهار داشت: اگر کسی آشنایی با اصطلاحات فولکلوریک نظامی نداشته باشد نمی تواند معنی اشعار نظامی را بفهمد و این مورد از دیگر دشواری های اشعار این شاعر است.
صادقی خواستار تهیه متنی معتبر از نسخه های کهن و مورد قبول از آثار نظامی از سوی افراد توانمند و مطلع شد تا براساس این متن شرح تصحیح دقیق آثار این شاعر تدوین شود.
قرار است نشست دوم از مجموعه نشست های بین المللی نظامی شناسی نهم اسفند ماه امسال، نشست سوم مرداد سال آینده و نشست چهارم هم با عنوان "کنگره بین المللی حکیم نظامی" اوایل مهر ماه سال آینده با مشارکت همه نظامی پژوهان دنیا در تبریز برگزار می شود.
۸۰۲۳/۵۱۸
