حکایت غربت بزرگ‌مردمانی که در گورستان امامیه دفن شده اند

 گورستان امامیه یکی از گورستان تاریخی شهر تبریز است که مقبره‌ی بسیاری از بزرگان و نام‌آوران را در خود جای داده و به نوعی شناسنامه شهر تبریز است، این گورستان تاریخی با مشکلاتی هم دست و پنجه نرم می‌کند که "غریب ماندن قبور شهدا" از مهم‌ترین آن است.     به گزارش ایسنا، منطقه آذربایجان‌ شرقی، این گورستان تاریخی جسم مطهر "شهدای مشروطه، شهدای قیام ۲۹ بهمن تبریز و هشت سال دفاع مقدس و بمباران‌های آن دوران" را به آغوش کشیده است؛ به گفته مسئول گورستان امامیه در مجموع مزار ۱۶۴ شهید در این گورستان شناسایی شده است. 
این گورستان، قدمتی 120 ساله دارد و زمین آن که بیرون از تبریز و در جایی به نام «یانیخ تپه» قرار داشته، متعلق به بانو «نورالسلطنه»، دختر مظفرالدین شاه و همسر «سید کاظم امامی طباطبایی» است. - سید کاظم، پسر «میرزا یوسف طباطبایی»، بانی «قیزیللی مسجد» تبریز و از رجال درجه یک مملکت در زمان ناصرالدین شاه بود-.     این زمین در سال 1275 به نام گورستان مسلمانان وقف شد، بسیاری از بزرگان از جمله خانواده امامی‌ها در این گورستان دفن شده‎اند و معماری آن توسط نوه‎ی خانواده، «حامد امامی» که در قید حیات بوده و از معماران بزرگ و عضو انجمن شهر بوده، انجام شده است.     به جز مزار «ثقه‎الاسلام» که در مقبره‎الشعرای تبریز قرار دارد، مزار تعداد زیادی از شهدای مشروطه مثل «ابراهیم قافقایچی» که در عاشورای 1330 قمری در میدان دانشسرای تبریز اعدام شد، در گورستان امامیه قرار گرفته است. همچنین «میرزا آقا فرشی»، برادرش «غلام حسین فرشی» و «میرزا علی اکبر سراج» مدیر مسئول روزنامه تکامل از سران مشروطیت نیز در این گورستان قرار دارد. افراد مشهوری چون «صمد بهرنگی»، «آیت الله توتونچی غروی»، «میرزا عباسقلی واعظ چرندابی» و «آقا میرزا حسین واعظ» نیز در گورستان امامیه دفن شده‎اند. 
   وضعیت گورستان تاریخی امامیه پیش از سال ۹۲     به گفته اهالی منطقه، این گورستان تاریخی پیش از سال ۹۲ در شرایط بسیار نامناسبی قرار داشته و به محلی برای تجمع خلافکاران و معتادان تبدیل شده بود اما بعد از پیگیری‌ها، روند پاکسازی آن شروع شده است.     «مهدی علیپور» مسئول پیگیری مشکلات گورستان امامیه است که از همان دوران کودکی به واسطه وجود مزار دایی‌اش "شهید محمد تجلا(شهید قیام ۲۹ بهمن تبریز)" در این گورستان، به این محل رفت و آمد داشته و در نهایت در سال ۹۲ بصورت شخصی برای پیگیری مشکلات این گورستان، با عکسبرداری و فیلمبرداری از مشکلات، مراتب را به گوش دستگاه‌های ارشد استان و دستگاه‌های متولی رسانده است. 
   وی در گفت‌وگو با ایسنا در این رابطه می‌گوید: از وضعیت گورستان و حرمت‌شکنی قبور شهدا بسیار ناراحت بودم و حتی مسجد گورستان نیز وضعیت مناسبی نداشت و محل تجمع معتادان شده بود؛ مسئولان نیز بی‌توجهی بسیاری در حق این شهدا روا داشتند، تا اینکه با پیگیری و تلاش فراوان، موضوع در کمیسیون فرهنگی شورای شهر مطرح شد و حاضران جلسه از وضعیت آن بسیار تعجب کردند.     وی افزود: این‌گونه بود که موضوع رسیدگی و پاکسازی گورستان امامیه در کمیسیون فرهنگی شورای شهر در سال ۹۲ تصویب شد و بنده نیز از آن زمان به عنوان پیگیری کننده مشکلات این گورستان انتخاب شدم.     علیپور افزود: متاسفانه بعد از تصویب طرح پاکسازی گورستان، مسئول وقت سازمان آرامستان‌های شهرداری تبریز با نهایت کم لطفی و به گونه‌ای که نامه و قانون مصوب شورای شهر هیچ اعتباری نزدش ندارد با موضوع برخورد کرد، اما به احترام شهدا و با سختی فراوان ایستادیم تا این‌که از سال ۹۳ فرآیند ساماندهی این گورستان آغاز شد.    
وی تاکید کرد: از مدیرعامل فعلی آرامستان‌های شهرداری تبریز نیز قدردانی می‌کنم، چرا که همکاری‌های خوبی در رابطه با امورات گورستان دارند.     وی گفت: با اقدامات فرماندهی انتظامی وقت و کلانتری منطقه نیز گورستان پاکسازی شده و محیط برای خلافکاران ناامن شد و با هماهنگی شهرداری نیز مقرر شد گورستان در روزهای خاصی چون پنجشنبه و جمعه، اعیاد و مناسبت‌هایی چون لیله الرغائب و روز پدر و... باز باشد تا فضا تحت کنترل قرار گیرد. 
وی خاطرنشان کرد: اکنون بیش از ۹۹ درصد مشکلات این گورستان حل شده است. 
   شناسایی و ثبت ۱۶۴ مزار شهید در گورستان امامیه     مسئول گورستان امامیه با بیان این‌که در مجموع ۱۶۴ مزار شهید در این گورستان به ثبت رسیده است، افزود: سه سال پیش مزار مطهر ۱۵۴ شهید شناسایی شده و بر سنگ مزارشان کتیبه نصب شد و سپس ۱۰ مزار دیگر نیز شناسایی و در زمره مزار شهدای این گورستان به ثبت رسید. 
   وی با بیان این‌که اخیرا به مزار شهیدی برخورده‌ایم که مشخصات حک شده در سنگ مزار در قید حیات است، یادآور شد: بعد از بازدید بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان مقرر شد این مزار به عنوان مزار شهید گمنام ثبت شود.     وی با اشاره به سال‌ها کم لطفی برخی از مسئولان و دستگاه‌های متولی در مورد شهدای گورستان امامیه، اظهار کرد: تا زمانی که به طور شخصی اقدام به لیست برداری از مزار شهدای این گورستان نکرده بودم، هیچ کس و هیچ نهادی از تعداد شهدای دفن شده در این گورستان اطلاعی نداشت و باورشان هم نمی‌شد این تعداد شهید در این گورستان به خاک سپرده شده باشد.     علیپور یادآور شد: حتی اواخر سال ۹۱ و پیش از تصویب طرح پاکسازی گورستان امامیه، شهرداری این گورستان را فاز دو پارک مشروطه اعلام کرده بود، چرا که اطلاعی از آمار شهدای این گورستان نداشته و بعد از این‌که آمار شهدا را ارائه کردیم گویا برنامه‌شان را متوقف کردند.     مقرر شده قبور شهدای مشروطه ساماندهی شود     وی با تاکید بر این‌که قبور شهدای مشروطه نیز در این گورستان بوده و متاسفانه مزار شش شهید مشروطه خارج از قبرستان و در وسط بلوار قرار گرفته است، یادآور شد: طی بازدید مدیرکل میراث فرهنگی استان و مدیرعامل آرامستان‌ها از گورستان، مقرر شده قبور شهدای مشروطه ساماندهی شود؛ البته مزار تعدادی از شهدا نیز در داخل گورستان قرار دارد.     به گفته اهالی منطقه، این گورستان بسیار بزرگ بوده و حتی پارک مشروطه و بلوار معراج نیز جزوی از گورستان و از موقوفات سید امامی بوده که بعدها به فضای سبز و خیابان تبدیل شده‌اند و به همین جهت مزار تعدادی از شهدای مشروطه در وسط بلوار قرار گرفته است. 
   مشکلات فعلی گورستان امامیه تبریز     مسئول گورستان امامیه تبریز با تاکید بر ضرورت تشکیل هیات امنا برای این گورستان اظهار کرد: این گورستان به یک هیات امنا نیاز دارد تا امورات و همچنین کارهای عمرانی گورستان را پیش ببرد، چرا که در نوع خود بزرگ بوده و تعداد شهدای زیادی نیز در این گورستان به خاک سپرده شده‌اند.     وی با بیان این‌که فرآیند دفن در این گورستان تا سال ۹۰ انجام شده اما بعد از آن به علت برخی مسائل و مشکلات، این روند متوقف شد، گفت: هم اکنون در گورستان امامیه تبریز برای بیش از پنج هزار قبر ظرفیت وجود دارد که اگر مجوز دفن صادر شود، مردم استقبال بسیاری خواهند کرد.     وی در بخش دیگری از سخنانش بر ضرورت ترتیب‌بندی قبور در گورستان امامیه تاکید کرد و افزود: قبور موجود در این گورستان بصورت نامنظم قرار داده شده‌اند، از این رو مرتب‌سازی تقریبی قبور از جمله اقدامات مورد نیاز گورستان است. 
   علیپور افزود: اطلاعات ناقصی از قبور در دست بوده و حتی نوشته‌های تعدادی از سنگ مزارها طی زمان شسته و محو شده است، از این رو نیاز است که از قبور موجود در گورستان لیست برداری شده و اطلاعات ثبت و در اختیار زیارت کنندگان اهل قبور قرار گیرد تا مردم به راحتی به قبور اموات خود دسترسی داشته باشند.     وی با بیان این‌که مقرر شده که گورستان به چهار بلوک تقسیم‌بندی شده و ردیف‌بندی تقریبی شود، افزود: لیست برداری از قبور دارای مشخصات، انجام شده اما مشخصات تعدادی از قبور در دسترس نیست. 
   وی در بخش دیگری از سخنانش به وجود حشرات موزی و خطرناک در گورستان امامیه اشاره کرد و افزود: حشرات خطرناکی به ویژه در تابستان در این گورستان جولان می‌دهند که ساکنان مناطق مسکونی اطراف نیز از این بابت بسیار گلایه دارند، از این رو سم پاشی این منطقه امری بسیار ضروری است.     مسئول گورستان امامیه تبریز با تاکید بر این‌که بودجه‌ای برای سم پاشی گورستان در اختیار نداریم، افزود: صرفا محل نگهبانی را با هزینه شخصی سم پاشی می‌کنیم تا خطری برای نگهبان ایجاد نشود.     مقبره‌های مسقف در گورستان امامیه تبریز     در این گورستان تاریخی مقبره‌های مسقفی نیز میان سایر سنگ مزارها خودنمایی می‌کنند که مربوط به انسان‌های والا و شناخته شده است که به دستور واقف گورستان به شکل خاص طراحی شده است.     یکی از قبور مسقف مربوط به پزشک متدینی است که در روزگار خود بصورت رایگان اقدام به مداوای بیماران می‌کرده است و به واسطه‌ی این نام نیکو به دستور واقف گورستان در مقبره‌ای مسقف در وسط گورستان به خاک سپرده شده است؛ نوشته‌های رو سنگ مزار وی گویای زندگی پر خیر و برکت این پزشک است.     بزرگترین بنای مسقف موجود در این گورستان نیز مربوط به "سید صمد امامی" واقف گورستان است که در گوشه‌ای از گورستان خودنمایی می‌کند. 
   اینان تنها نمونه‌ای از انسان‌های والایی هستندکه روزگاری در این سرزمین می‌زیسته و سپس در این گورستان به خاک سپرده شده‌اند، چرا که بسیاری از علما و انسان‌های وارسته و شناخته شده در این گورستان دفن شده‌اند که یا شناسایی نشده و یا نام و نشان‌شان طی زمان از روی سنگ مزارها شسته شده است.     پیکر افراد برجسته‌ای چون فرزند ستارخان "سردار ملی"، کنسول جمهوری ترکیه و بسیاری افراد و مشاهیر دیگر نیز در این گورستان به خاک سپرده شده است. 
   در گورستان امامیه مسجدی هم وجود دارد که سال‌ها مورد استفاده مردمان قرار گرفته است اما اکنون وضعیت این مسجد مناسب نبوده و در حال تخریب است.
گزارش از مهری هاشم زاده- خبرنگار ایسنا در آذربایجان شرقی
انتهای پیام