[بسماللّه‏ الرحمن الرحیم]

[وزیر: این کمال افتخار برای ماست که اینجا باشیم. علامۀ ترابی ـ که از شاگردان آیت‏اللّه‏ بوده‏است ـ مشوق ما برای این سفر بوده‏اند. همۀ ما نگران اوضاع ایران هستیم. اول بار در قرن اخیر پاکستان مسئلۀ تأسیس جمهوری اسلامی را عنوان کرد. در پاکستان، حکومت براساس قوانین اسلامی است، سیستم اسلامی است. ما در پاکستان، خصوصاً شیعه، خیلی نگران هستیم. اگر چه روابط شیعه و سنی‏ها خوب است، اما کافی نیست. ما منتظر تغییرات ایران و پیشرفت انقلاب و تأثیرات آن بر روابط سنی‏ها و شیعه هستیم.]

امام: من امیدوارم که این نهضت اسلامی ایران، که مشخصاً اسلامی است و برای تحقق اهداف اسلام است که آن اهداف انسانی کامل است، پیروز شویم، و آنچه آمال ما بوده است که اسلام و احکام آن ـ که ضامن استقلال و آزادی مسلمین است ـ اجرا شوند. امیدوارم این پیروزی حاصل شود. این مسلمین، همان طور که اسلام دستور داده است با هم متحد شوند و با هم ید واحده باشند تا آمال و آرزوها حاصل شوند؛ و احکام اسلام در همه جای عالم اجرا شوند. از خداوند تعالی توفیق همۀ مسلمین را خواستارم.

[وزیر: من قبل از آمدنم، به ژنرال ضیاء تلفن زدم و به او اطلاع دادم که برای دیدار آیت‏اللّه‏ می‏آیم؛ او بهترین پیغامهای خود را داده است. وی گفت که پاکستان و ایران برای سالهای زیاد، دوست هم بوده‏اند.
از همان آغاز تأسیس پاکستان این دوستی شروع شده است. ما در پاکستان مسائل ایران را یک امر داخلی ایران می‏دانیم؛ اما هر چیزی که ما قادر به انجام آن باشیم و آیت‏اللّه‏ آرزو کند و بخواهند که کمک کنیم، آمادۀ انجام دادن آن هستیم.]

امام: نهضتی که در ایران است، یک نهضت انسانی است، که همان نهضت اسلامی است؛ نهضتی اسلامی ـ انسانی است. هر انسانی، هر مسْلمی اگر مطلع شود از اوضاع ایران، با ایرانی‏ها که در تحت فشار، سالهای طولانی بوده‏اند و به واسطۀ عمال اجانب تمام حیثیت ملی خودشان را و مخازن زیرزمینی خودشان را و نیروهای انسانی خود را از دست داده‏اند، کمک می‏کند. ما البته از رئیس جمهور پاکستان که توجه به این معنا دارند، تشکر می‏کنیم و انتظار آن را داریم که در این نهضت به ما کمک تبلیغاتی بکنند. همان طوری که دولتهای بزرگ به شاه کمک می‏کنند، کمکهای تبلیغاتی و کمکهای دیگر؛ و آنها اسباب این شده‏اند که این شخص تاکنون باقی مانده است؛ و گرنه در بین ملت هیچ پایگاهی ندارد و ساعتی نمی‏تواند در ایران زندگی کند. ما متوقع هستیم انسانها و بالاتر از آنها مسلمانها، به این نهضت کمک کنند و این ملت مظلوم را با کمک خودشان از زیر بار ظلم بیرون بیاورند. کمکهای تبلیغاتی را همۀ این دولتها و ملتها می‏توانند بکنند؛ مع‏الأسف دولتها تاکنون یا توجه به این مسائل ما نکرده‏اند، یا آنها که استفاده‏جو بوده‏اند با توجه به مظالمی که واقع می‏شوند، از شاه پشتیبانی کرده‏اند. هیچ یک از آنها از یک ملت ضعیف که دارد خرد می‏شود، اظهار[پشتیبانی]نکرده‏اند.

شما اول مردمی هستید که پشتیبانی خود را به ما عرضه داشته‏اید، و ما از شما توقع این را داریم که در رادیو و مطبوعات و مصاحبات خودتان، کمک خودتان را اعلام کنید.

[وزیر: می‏دانید که پاکستان ملتی فقیر است و در یک مرحلۀ حساس از تاریخ خود قرار دارد. ما مشکلات داخلی خود را داریم؛ ما همچنین به قدرتهای زیادی متکی هستیم. بخصوص دربارۀ کمکهای اقتصادی برای ادامۀ حیات خودمان متکی به قدرتها هستیم. در یک مجموعه ملتهایی قرار داریم که روابط و جریانات دیپلماسی خاصی است که باید دولتهای مستقل تعقیب کنند. اگر چه عواطف ما با ملت ایران است؛ ولی ما قادر نیستیم که در مسائل داخلی ایران دخالت کنیم؛ اما اگر آیت‏اللّه‏
حس می‏کنند که ما به نحوی می‏توانیم کمک کنیم که بین دو طرف وساطت شود، حاضریم این را انجام دهیم.]

امام: قضیۀ شاه طوری نیست که قابل وساطت باشد. شاه با تمام قوا در طول سی و چند سال، ملت ایران را هم چپاول کرده است و هم جنایات فوق‏العاده وارد کرده است. امروز ملت ایران با بیداری و هوشیاری بپاخاسته است، و حقوق اولیۀ بشر را ـ که آزادی و استقلال است ـ طلب می‏کند؛ و شاه هیچ پایگاهی در ایران ندارد و هیچ قابل مصالحه نیست. اعمالی که این شخص کرده است و یا جنایاتی را که این آدم کرده است به ایران، نمی‏توانیم در یک جلسه و یا دو جلسه بیان کنیم. باید خود شما به وسیلۀ سفارتخانه‏های خودتان که دارید، استفسار کنید از قضایای ایران؛ که بدون شک بفهمید ملت، یک حق مشروع را مطالبه می‏کند، و شاه مشروعیت خود را از دست داده است؛ و به نظر من از اول، سلطۀ او و پدرش مشروع نبوده است در ایران. من از خدای بزرگ می‏خواهم که دولت مسْلم پاکستان، که ملت مسْلم پاکستان به آمال انسانی و اسلامی خود برسد، و راه استقلال و آزادی را بیابد، و همان طوری که ملت ایران برای به دست آوردن آن قیام کرده‏اند، ملت آنجا هم به دست آورد آنچه می‏خواهد.

[وزیر: اطلاعات ما حاکی است که در وضعیت کنونی ایران، هزاران و صدها هزار از مردم ایران زحمات طاقت‏فرسایی را تحمل می‏کنند؛ اینها تمامی، برادران شیعۀ ما هستند. به موجب آمار و اخبار، زندگی عادی مردم در دهات و شهرها بر هم خورده است. فقدان غذا، توقف وسایل حمل و نقل، زندگی را به تمام معنا متوقف ساخته است. این آگاهی و احساس است که برادران شیعه را وادار می‏کند که قد عَلَم کنند و یک راه حلی را بررسی کرده و ارائه دهند. من عضو کابینه هستم؛ اطلاعاتی در دسترس ما هست که اگر اجازه بدهید؛ بیان کنم.

بین امریکا و روسیه یک تفاهمی شده است؛ و روسیه دخالت در اوضاع]ایران]نخواهد کرد؛ لذا جنگ با قدرت امریکا آسان نخواهد بود. ممکن است قدم به قدم جلو رفت، که از طریق آن، یک همکاری مختصری با دولت، در این مرحله، به منظور آشنا شدن مردم با ادارۀ مملکت و مشکلات، به عمل آید، به طوری که زندگی عادی مردم بر هم نخورد و مردم که از گرسنگی می‏میرند از این فاجعه
نجات یابند.]

امام: اما اینکه وسایل زندگی مردم مختل شده است؛ این شاه است که همه را مختل کرده است. نفت مستخرج و ذخیره شده برای مدتی داریم؛ به موجب اطلاعات موثق؛ اما شاه نمی‏گذارد که نفت ما به خود ما برسد. مقداری نفت هم که خارج می‏شود برای مصارف داخلی؛ به اسرائیل، می‏گویند داده شده است. انبارهای گندم را بعد از نیمه شب، مأمورین دولت می‏برند برای ذخیره، که مردم را به زحمت بیندازند و مسائل دیگر را هم خود آنها اسباب این هستند که سختی پیش بیاورند. اما ملت ما تمامی این سختیها را تحمل می‏کند تا به اهداف خود برسد. اما تفاهم او با دولت[امریکا و انگلیس]برای دخالت در امور داخلی ما، این سابقه هم دارد و دخالت اگر مقصود نظامی است چنین تفاهمی ممکن نیست حاصل شود. اگر جور دیگری است، امریکا همه گونه دخالتها کرده است؛ ما می‏خواهیم دست او را قطع کنیم. این قیام یک قیام اسلامی است؛ اگر زحمت ببینیم، شکست ببینیم، برای خدا و اسلام است و ما مأمور خواهیم بود؛ ما همان منطق مسلمین صدر اسلام را ـ که اگر در جنگ با کفار کشته شویم به بهشت می‏رویم و اگر بکشیم، به بهشت می‏رویم ـ همان منطق را داریم. شاه ناگوارتر است از دخالت دیگران در ما. دیگران اگر با زور و اسلحه دخالت کنند، نمی‏توانند در ایران ادامه بدهند؛ چنانچه در تاریخ تجربه شده است بین ملتهای مهاجم. ملت زیر بار هیچ مصالحه‏ای با شاه نمی‏رود. آنقدر جنایات دیده است که نه راضی به دخالت اجانب باشد، نه به بودن شاه.

[وزیر: من منظورم دخالت نظامی نیست؛ روشن شود. به موجب اخبار ما، شاه به هیچ قیمتی حاضر به عقب‏نشینی نیست. ارتش پشتیبان شاه خواهد ماند و ادامه خواهد داد. روشن است و ما می‏دانیم که فشار بر مردم زیاد است. به موجب اطلاعات ما شاه آماده است که در این مرحله شرایطی را بپذیرد. بنابراین اگر بشود یک راهی را به صورتی برای همکاری]پیدا کرد]و با اهداف زودرس در ذهن، شاید در یک مرحله طولانی‏تری به اهداف برسید؛ اما با کشتار کمتر و فشار کمتر بر مردم، ما معتقدیم که شاه آماده است که تفاهمی بکند.]

امام: شما شاه را به اندازۀ من نمی‏شناسید. من او را بزرگ کرده‏ام؛ خوب او را
می‏شناسم. او برای اول بار نیست که واسطه درست کرده است؛ واسطه‏ای درست کرده است که حتی قوای نظامی را به تو می‏دهم؛ تمامی دولت را به شما تسلیم می‏کنم و من، یعنی شاه، سلطان باشم و دخالتی در امور نکنم. اما من او را خوب می‏شناسم، شما او را نمی‏شناسید. او حیله کرده است؛ می‏خواهد ما و شما را اغفال کند. می‏خواهد با وساطت شما به زندگی جنایت بار خود ادامه دهد و این قیامی که اسلامی است و در ایران برپا شده است متوقف کند و با تمام قوا به جنگ اسلام و مسلمین برخیزد. او به قلدری و جنایتکاری عادت کرده است، از بچگی؛ نظیر افیونی شده است که نمی‏تواند آن را از دست بدهد. شما توجه کنید به این معنا که وساطت از کسی که به قولش اعتماد نیست، و فقط برای اغفال است، نکنید؛ و معذوریم که وساطت شما را در این موضوع قبول کنیم. ملت ایران نمی‏تواند شاه را قبول کند. وساطت توسط اشخاصی نظیر ملک حسین و ملک حسن و حالا هم شماها، جز برای تحکیم قدرت خودش و ادامۀ خیانتها و جنایات بر ملت نیست، و برای ما مسئولیت الهی است اگر با او یک مسالمت و همراهی کنیم. ما اگر بنا باشد شکست بخوریم، با دست خودمان، خودمان را شکست نخواهیم داد؛[حتی]اگر با نظامی و زور باشد، با دست خودمان ما به این خیانتکاری اجازۀ ادامه نمی‏دهیم.

[وزیر: من توسط شاه فرستاده نشده‏ام که وساطت کنم. وقتی که به او]قصد سفرم را]گفتم و اجازه گرفتم که به دیدار شما بیایم، ژنرال ضیاء این پیشنهاد را مطرح کرد. وضعیت ایران روی شیعیان پاکستان هم اثر می‏گذارد. ما اقلیتی هستیم. وضعیت ایران شیعیان را ضعیف می‏کند. این افکار است که مرا وادار کرده است بیایم و ضمن ادای احترام، تبادل نظر کنیم. من آنچه را آیت‏اللّه‏ گفتند، می‏بینم و احساس او را می‏بینم. منِ گناهکار تنها کاری که می‏توانم بکنم، دعاست. به هر حال امشب ساعت یک می‏روم به ژنو، بعد دو روز در لندن با فامیلم، بعد برگشت به پاکستان. اگر آیت‏اللّه‏ در این فاصله مطلبی به نظرشان رسید و اگر کاری هست که از دستمان برمی‏آید اطلاع دهند؛ چه شخصاً و چه دولتمان رسماً در خدمت شما حاضریم.]

امام: از حسن نیت شما متشکرم، لکن این نکته که قیام ما شیعۀ پاکستان را تضعیف می‏کند، خلاف اطلاعات ما از اقشار شیعه‏نشین است. در همۀ اقشار شیعه‏نشین جنبشی
پیدا شده است که ما امیدواریم آن جنبش موجب آن بشود از گرفتاریهایی که ملتها تاکنون داشته‏اند، بیرون بروند. بلکه قضیه، قضیۀ شیعه نیست؛ قضیۀ مسلمین است. ما از جاهای مختلف که ممالک اسلامی بوده است، مطّلع هستیم. به ما اطلاع داده‏اند که قیام ایران یک بیداری در جاهای دیگر، در ملت عرب، در جاهای دیگر به واسطۀ این قیام یک بیداری پیدا شده است؛ که امید است که اگر به نتیجه برسد، سایر اقشار هم به مقاصد انسانی خودشان برسند.

و من از خدای تبارک و تعالی توفیق خدمت می‏خواهم؛ و توفیق شما و دیگران را در خدمت به اسلام و ملت اسلام خواستارم.

[وزیر: خیلی متشکرم و مفتخرم که به حضورتان رسیدم. وضعیت شیعیان در پاکستان به دلیل پول زیادی که سعودی خرج می‏کند خوب نیست. دعای من آن است که ایران قویتر از گذشته بشود؛ و این قدرت وضعیت شیعه را در پاکستان تشویق و تقویت کند. من می‏دانم نهضت ایران اسلامی است؛ اما در پاکستان، ما اقلیت هستیم و انقلاب ایران روی ما تأثیر زیادی می‏گذارد.]

امام: ما امیدواریم که وضعیت ایران به یک نحوی بشود که تقویت بنماید سایر شیعیان را در اقطار دیگر، و ما هم از شما امید دعا داریم. به ما دعا کنید که در این نهضت موفق بشویم.