[مقدمه:در شروع حرکتهای عظیم تاریخی، گاهی حوادث و حرکتهای کوچکْ اثرات و معانی بزرگ

پیدا می‏کنند و منشأ سرعت و شتاب بسیار می‏شوند. ماجرای چگونگی شروع و رفع موانع انتشار مصاحبه‏های امام از آن قبیل است. در این میان، دومین مصاحبۀ امام در نجف و انتشار آن در پاریس داستانی دارد که مجمل آن از زبان آقای سید احمد خمینی چنین است:

«پس از مصاحبۀ امام با لوموند، طی تماسهای مکرر از طرف روزنامه‏ها و مجلات و رادیوـ تلویزیونهای کشورهای مختلف، تقاضای مصاحبه شد. تقاضای زیاد برای مصاحبه از تشنگی افکار جهان سیاست از اوضاع ایران و همچنین ابعاد فکری امام حکایت می‏کرد. آن مصاحبه به قدری قاطع و روشن بود که در آن شرایط که ایران را جزیرۀ آرامش می‏دانستند تردیدهای بسیاری را به وجود آورد. همه می‏خواستند بدانند که امام در گوشۀ اتاقی 3×2 چگونه دم از انفجاری عظیم می‏زنند و چگونه انقلاب بزرگ اسلامی را نوید می‏دهند. از طرف دیگر، بیشتر از سایر دولتهای منطقه، دو دولت ایران و عراق سخت به وحشت افتادند، چرا که امام در عراق بودند و ایران را هدایت می‏کردند. عراقی‏ها رسماً پیغام دادند که امام حق مصاحبه ندارند و اگر کسی خواست با ایشان مصاحبه کند باید ما را در جریان امر قرار دهد. همزمان با این فشارها تقاضای رادیو ـ تلویزیون فرانسه را برای مصاحبه پذیرفتیم. پیش از ورود هیأت خبرنگاران فرانسوی به عراق، دستگاههای امنیتی عراق از جریان امر مطلع گشتند و با تمام وجود مجهز شدند تا از این مصاحبه جلوگیری نمایند. من به دوستان بسیار خوبم جریان را گفتم و قرار گذاشتیم به گونه‏ای عمل کنیم که آنها از آنچه بناست انجام گیرد مطلع نشوند.

مأموران امنیتی عراق خیابانی را که به منزل امام ختم می‏شد و همچنین کوچه‏ای را که منزل امام در آن بود به شدت کنترل می‏کردند. توسط یکی از فرنگیان به خبرنگاران اطلاع دادیم که در موقع ورود از مسیری حرکت کنند که تحت کنترل نیست؛ و قرار گذاشته شد که در کوچه‏ای از دورافتاده‏ترین
کوچه‏های نجف با خبرنگاران ملاقات و از آنها خواسته شود که از درِ دیگر منزل امام که تقریباً آزاد بود وارد شوند. آنها دستگاههای فیلمبرداری خود را در خیابان گذاشته بودند که به علت سنگینی بار ناچار می‏بایست از خیابان اصلی آورده می‏شد. پس از انتقال دستگاههای فیلمبرداری به منزل و اطلاع مأمورین از این مسئله، دیری نپایید که درِ خانه به صدا درآمد و چند تن از مأموران وارد منزل شدند و می‏خواستند مانع ایجاد مصاحبه شوند. پس از ورود آنها، در منزل را به رویشان قفل کردم. آنها تازه متوجه شدند که در منزل ما زندانی شده‏اند و هیچ کاری از آنها ساخته نیست. هر چه کردند نگذاشتم بروند. مصاحبه که تمام شد، خبرنگاران رفتند. چندی بعد در را باز کردم و آنها نیز با عجله منزل و یا زندانشان را ترک کردند. خبر آمد که خبرنگاران را در بغداد دستگیر کرده‏اند ولی آنها نوارها را به صورتی رد کرده بودند.

به دنبال این کار، مسئلۀ برخورد عراق با امام و دست‏اندرکاران اینگونه کارها بسیار تند و خشن شد و دیری نپایید که امام راهی کویت شدند و سپس به فرانسه عزیمت کردند. دولت فرانسه مصاحبۀ امام را ممنوع‏الانتشار اعلام کرد و به هیچ کس اجازۀ مصاحبه نداد. هنوز مصاحبه‏ای که رادیو ـ تلویزیون فرانسه با امام انجام داده بود منتشر نشده بود، روزی دیدم آن مصاحبه در روزنامۀ فیگارو به چاپ رسیده است. و بعدها شنیدم فیگارو این مصاحبه را معادل پانصد هزار تومان از رادیو ـ تلویزیون خریداری کرده است.

شروع مصاحبه‏های امام هم داستانی شنیدنی دارد که یک بار دیگر آن را نقل کرده‏ام. شروع مصاحبه‏ها به صورت مذاکرات انجام گرفت؛ بدین صورت که سؤال و جوابی نبود بلکه سردبیر لوموند و یا فیگارو و یا دیگران خدمت امام می‏رسیدند و صحبتهایشان را با امام منتشر می‏کردند و خودشان می‏گفتند این آن چیزی نیست که دولت ممنوع اعلام کرده است. تا افکار عمومی مردم فرانسه به صورتی درآمد که دولت فرانسه ناچار از آزادی مصاحبه‏ها شد.]

سؤال:[دریافت شما از حکومت اسلامی چیست؟ آیا منظور این است که رهبران مذهبی، حکومت را خود اداره کنند؟ مراحل این حکومت کدام است؟]

جواب:خیر. منظور این نیست که رهبران مذهبی خود حکومت را اداره کنند. لکن مردم را برای تأمین خواسته‏های اسلام رهبری می‏کنند؛ و چون اکثریت قاطع مردم مسلمان
هستند، حکومت اسلامی از پشتیبانی آنان برخوردار شده و متکی به مردم می‏گردد. در مرحلۀ اول، هدف مستقل نمودن کشور و قطع ایادی و سلطۀ خارجی و داخلی متکی به خارج است، و نیز قطع هر نحو سلطه چه سیاسی و نظامی و چه فرهنگی و اقتصادی است و بیرون راندن استعمار و استثمارگران ـ هر که باشند ـ و اختصاص دادن مخازن و منابع کشور به مردم رنج کشیده و در فقر و بیماری غوطه خورده که قرنها خصوصاً قرن حاضر به واسطۀ کجرویهای رژیمها با همۀ بدبختیها مواجه بوده‏اند و تمام مخازن و ثروت کشور را رژیمهای فاسد از بین برده و به جیب خارجیها یا داخلیهایی که در خدمت آنان بوده‏اند ریخته‏اند. مرحلۀ دوم، تصفیۀ کامل وزارتخانه‏ها و ادارات دولتی و مؤسسات دولتی و ملی از اشخاص خائن و استفاده‏جو و انگلهاست و سپردن کار به کاردانان وطنخواه امین؛ و نیز حذف زواید شعبه‏ها و کرسیهایی که کار مفید برای کشور ندارند و فقط برای استفاده رسانیدن به اشخاص بی‏صلاحیت ایجاد شده و حذف هزینه‏های فوق‏العاده و حاتم‏بخشیها که موجب تزلزل بودجۀ دولت شده است. و پس از آن، مراحل دیگری است که بتدریج اصلاح می‏شود. و قبل از هر چیز برای رسیدن به این مراحل و تشکیل حکومت اسلامی باید این سد بزرگ را که سلسلۀ پهلوی است از سر راه ملت برداریم و با وجود شاه و بستگانش به هیچ اصلاحی دسترسی ممکن نخواهد بود.

ــ[آیا تصمیم دارید مبارزه را تا به کجا ادامه دهید؟]

ــتا آنجا که به هدفهای اسلامی و انسانی برسیم. ملت احساس نابودی کرده است و اسلام و کشور اسلامی را در لب پرتگاه فنا می‏بیند و از اعمال رژیم شاه که اسلام و کشور را به سرعت رو به نیستی می‏کشد به جان آمده است و روحانیون و سیاسیون و روشنفکران، همیشه مردم را به مبارزه با فساد دعوت می‏کنند و ملت به پشتیبانی از آن، از نهضت اسلامی خود دست نمی‏کشد تا دست اجانب را کوتاه و طمع مفتخواران را قطع کنند.

ــ[چگونه است که به دنبال فراخوان شما، مردم ایران چنان انبوه به کوچه‏ها می‏ریزند؟]

ــچون ملت، ما را خدمتگزار به اسلام و کشور می‏داند و ما مسائلی را طرح می‏کنیم که سالهاست در نهاد ملت است و بدین جهت است که ما بیان کنندۀ خواسته‏های ملت
هستیم و از طرفی هر چه از دستگاه شاه و دولت دیده‏اند برخلاف مصالح اسلام و کشور بوده است و تظاهرات بی‏سابقۀ چند ماه اخیر به دنبال دعوت ما، تظاهراتی ملی و اسلامی است و ناچار همۀ اقشار ملت در آن شرکت می‏کنند و در حقیقت رفراندمی است بر ضد رژیم که قهراً آن را غیرقانونی اعلام می‏کند.

ــ[نظر شما دربارۀ شایعۀ رفتن شاه و جانشینی فرزندش چیست؟]

ــچون رفتن شاه و برچیده شدن سلسلۀ پهلوی خواست همۀ اقشار ملت است، ناچار شایعۀ رفتن شاه اوج می‏گیرد. اگر دستهای ستمگر خارجی برای حفظ او در کار نباشد، این شایعه به سرعت جامۀ عمل می‏پوشد و نظر ما با نظر ملت یکی است و هر مسلمی باید نظرش همین باشد، یعنی برچیده شدن سلسلۀ پهلوی و نابودی شاه و اولاد شاه، و اگر کسی خلاف این بگوید خائن به اسلام و مسلمین و خائن به کشور است.

ــ[نظر شما دربارۀ قول آقای امینی[1]چیست، آنجا که به مخبر «لوموند» می‏گوید اگر نخست‏وزیر شود، تقاضای مهلت می‏کند تا این کشور را از بن‏بست خارج سازد؟]

ــکسی صلاحیت دارد ایران را از بن‏بست خارج کند که در بین مردم پایگاهی داشته باشد، و کسانی که چنین نیستند نمی‏توانند موفق باشند.

ــ[شما با چه شرایطی این تقاضا را اجابت خواهید کرد؟]

ــبا برقراری حکومت شاه و رژیم پهلوی با هیچ شرطی. زیرا مهلت با برقراری شاه و باز بودن دست چپاولگران رژیم، جز اغفال ملت نیست، و هر طرحی با بودن شاه و رژیم، قابل قبول ما و ملت نیست، و ما با بودن این دودمان، آزادی و استقلال را با مهلت و بی‏مهلت به دست نخواهیم آورد و پیروزی آن موقع میسر است که دست خارجی و آنانی که به خارجی کمک می‏کنند ـ که در رأس آنان شاه است ـ قطع شود.

ــ[کارتر که خود را در دنیا قهرمان دفاع از حقوق بشر معرفی می‏کند به چه دلیل بعد از کشتار تهران از شاه حمایت کرد و شما نقش امریکا را در ایران چگونه ارزیابی می‏کنید؟]

ــادعای بشر دوستی و طرفداری از حقوق بشر از طرف کسانی مطرح است که متجاوز به حقوق بشر هستند، و قهرمان در این امر کسی است که تجاوزش از همه بیشتر است و آن در عصر حاضر، شخص کارتر است. همه شاهد قتل‏عامهای مکرر دسته‏جمعی در بسیاری از شهرستانهای ایران که به دست شاه صورت گرفت، بودیم. و اخیراً تهران شاهد قتل‏عامی وسیع از طرف شاه[2]بود که به حسب مشهور تعداد کشته‏شدگان به بیش از چهار هزار نفر رسید. آقای کارتر که برای یک زندانی در شوروی آنقدر هیاهو درآورد، پس از کشتارهای پیاپی شاه پشتیبانی خود را از او دریغ نکرد و رئیس دولت چین[3]پس از دیدارش از ایران که شاه از ترس قیام مردم نتوانست او را از خیابانها عبور دهد، شاه را که عامل تمام کشتارهای ایران است مورد حمایت خود قرار داد و رؤسای کرملین هم مانند اینها هستند. امریکا و سایر کشورهای استعمارگر، هدفی جز عقب نگه داشتن تمام کشورهای ضعیف در تمامی ابعاد فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی ندارند و برای برخورداری از مخازن و منابع ما و سایر کشورهای عقب‏افتاده نقشی جز این نمی‏توانند داشته باشند و این است منشأ تمام فشارها در تمامی ابعاد به ما.

ــ[با توجه به وضعیت اقتصادی و اجتماعی فعلی ایران و با توجه به تمام شدن ذخایر نفت در آینده و وابستگی کشور از لحاظ مواد غذایی، به نظر شما راه حل بحران ایران چیست؟]

ــاگر دست نفتخواران و مفتخواران خارجی و داخلی از مخازن نفتی کوتاه شود و به طور معقولی نفت به فروش رود، به این زودیها از مخازن نفت محروم نمی‏شویم. این اسراف بی‏حد شاه در فروش نفت و در ازای آن، آهنپاره خریدن است که نفت را در خطر اتمام انداخته است. ما با برپایی حکومت ملی ـ اسلامی و جایگزین نمودن اشخاص ملی وطنخواه خداشناس به جای خائنین مسرف، راههای معقولی برای رفع بحران داریم: اول، کوتاه کردن دست غارتگران بیت‏المال که در رأس آنها شاه است که برای حفظ خود با کشیدن چکهای یک میلیون دلاری و بیشتر، از بیت‏المال برای سفرا و اشخاص
مؤثر امریکا بر پیکر اقتصاد فلج شدۀ ایران ضربه وارد می‏آورد. دوم، کوتاه کردن دست سران قوم از وزرا و وکلا و رؤسای مهم ادارات از اجحاف و خیانت. سوم، حذف بسیاری از شعب ادارات که جز زحمت برای مردم و خرج برای بیت‏المال ندارند. چهارم، به کار انداختن صحیح نیروی کشاورزان برای ایجاد یک کشاورزی سالم که در چند سال انقلاب شاه ـ امریکا! به نابودی گرایید و ایران را در امر کشاورزی ساقط و به صورت بازاری برای اجانب درآورد و غیر از این برنامه‏ها، چیزهای دیگری که متخصصان امین پیشنهاد می‏نمایند و شکی نیست که به این ترتیب بحران ریشه‏کن می‏شود و من در ترسیم حکومت اسلامی در ابتدا بدان اشاره کردم.

ــ[مطبوعات غربی اغلب شیعه را واپسگرا و مخالف ترقی معرفی می‏کنند، به عنوان مثال منزلت زن با پوشش چادر، حمله به سینما و بانک. نظر شما در تمام این موارد چیست؟]

ــرژیم شاه با صرف هزینه‏های گزاف، بعضی از مطبوعات غرب را در خدمت خود درآورده است و برای انحراف اذهان غرب از مسائل اصلی که یکی از مهمترین آنها رفتن شاه و بستگان ستمگر او و کوتاه شدن دست اجانب است، دست به تبلیغات خالی از حقیقت زده است. این شاه است که آزادی را از ملت، چه مرد و چه زن، سلب نموده و اجازۀ نفس کشیدن به هیچ کس را نمی‏دهد. این شاه است که برای به فساد کشیدن قشر جوان ما سینماها را با برنامۀ استعماری رایج کرده، و دختران و پسران ما را بی‏عفت و غافل از وضع اسفبار کشور می‏خواهد بار بیاورد. سینمای شاه مرکز فحشا و تربیت کنندۀ آدمکهایی است از خود بیخبر و از وضع بی‏سامان کشور بیخبرتر و چنین مراکز را ملت مسلمان، مخالف با مصالح کشور می‏داند و بدون آنکه از طرف روحانیون امری بشود، آنها را خراب کردنی می‏دانند. البته حادثۀ سینمای آبادان[4]به دست عمال شاه صورت گرفت تا وحشت بزرگ را که شاه ادعا کرده بود مخالفان او وعده می‏دهند، به اثبات برساند و با کمال وحشیگری نزدیک به چهار صد نفر را زغال کرد. و از سینماها بدتر،
وضع بانکهاست که در ورشکستگی و عقب‏ماندگی کشور نقش مؤثرتری دارد و ملت، این مراکز را ویران کننده و موجب تزلزل اقتصاد کشور و لایق آتش زدن می‏دانند. این شاه است که به حسب نقل در مصاحبه با مخبر ایتالیایی گفته است: «درک من از زن آن است که او باید زیبا و فریبا باشد»[5]. این شاه است که زنها را به فساد می‏کشاند و آنها را عروسک می‏خواهد بار بیاورد. مذهب با این فاجعه‏ها و دردها مخالف است، نه با آزادی زن. شرکت زنها در رفراندم اخیر[6]بیهوده بودن ادعاهای پوچ شاه را برای تمام اقشار ثابت کرد. زنان همدوش مردان به‏پاخاستند و آزادی و استقلال خود را تقاضا کردند و شاه را محکوم نمودند و در «جمعۀ سیاه» آنچه مشهور است ششصد نفر از زنان آزادۀ ما به دست عمال شاه کشته شدند. این است درک شاه از آزادی زنان و تمدن بزرگ!

ــ[چه رابطه‏ای می‏خواهید میان ایران و کشورهای غربی بخصوص فرانسه برقرار شود، با توجه به نقشی که این کشورها در رابطه با رژیم ایران ایفا کرده‏اند؟]

ــمی‏خواهیم، این دولتها، دولت ما را برای ترقی واقعی به رسمیت بشناسند و بدانند که اِعمال زور برای جلوگیری از پیشرفت مردم افریقا و آسیا و امریکای لاتین دیر یا زود اثرات خود را در خراب کردن وضعیت خود آنان به جای خواهد گذاشت. و به نظر من، غرب نمی‏تواند به قیمت نابودی بقیۀ بشریت کامیاب گردد. ما از تمام ملتهای آزاد و بزرگ می‏خواهیم که به ما کمک کنند تا دست غرب و شرق و دست کسانی که مفتخوارند و می‏خواهند منابع ما را به زور ببرند از سرِ ما قطع شود.

ــ[نظر شما دربارۀ اصطلاحی که شاه باب کرده است «مارکسیست اسلامی» چیست؟]

ــمقصود از این اصطلاح در خارج ایران، مشروعیت دادن به سلطۀ جابرانۀ شاه نزد امریکاست و در داخل کشور، وارونه جلوه دادن حقایق به مردم و موجه گردانیدن کشتار
مردم توسط سربازان ساده و معتقد که با وجدان راحت به سوی مردم آتش بگشایند، وگرنه اسلام کامل است و نیازی به قرض گرفتن عناصر هیچ ایسمی ندارد و مبارزات مردم کشور ما صددرصد اسلامی است.

ــ[در برابر حرف شاه که پیش از وقایع اخیر اظهار کرده است، یعنی انتخابات آزاد عملی گردد، چه موضعی اتخاذ خواهید فرمود و چه کاندیداهایی از پشتیبانی شما برخوردار خواهند شد؟]

ــاگر شاه انتخابات آزاد را می‏پذیرفت، خواست یکپارچۀ مردم تهران و اجتماعات بزرگ تمام شهرهای کشور را که عزل او و برپایی حکومت اسلامی و استقلال و آزادی بود می‏پذیرفت و از سلطنت استعفا می‏داد، یعنی سلطنت خود و دودمانش را غیرقانونی اعلام می‏کرد. اما انتخابات آزاد خود را در «جمعۀ سیاه» به اجرا گذاشت! آیا راستی چنین حکومتی انتخابات آزاد می‏تواند داشته باشد؟ اگر غرب راست می‏گوید و به راستی جانبدار ترقی است، عالیترین نشانۀ رشد انسان اظهار آزادانۀ رأی خود است. مردم مسلمان کشور، جلوی چشم خبرنگاران جهان، رأی عدم اعتماد به شاه دادند. پس غرب اگر مدعی طرفداری از حقوق بشر است، از مردم ایران طرفداری کند و آن اینکه از دولت شاه سلب رسمیت کند و حکومت کسی را که برای بقای خود هر چند گاه دست به کشتار می‏زند نپذیرد.

ــ[دعوت افکار عمومی به حمایت از مبارزۀ مردم ایران است. چه انتظاری از مردم کشورهای غرب دارید؟ غیر از دولتها مردم هم هستند.]

ــانتظارم از افکار عمومی غرب این است که از مبارزۀ بر حق ملت ایران دفاع کنند و از دستگاههای تبلیغاتی و مطبوعاتی خود بخواهند که به مخالفین رژیم، حق توضیح دهند، و از دولتهای خود بپرسند: شمایی که از سیاست ترقی پیروی می‏کنید، چرا مطالب مخالفین رژیم ایران را خیلی کوتاه و مبهم نقل کرده و در عوض مطالب رژیم ایران را با آب و تاب نقل می‏کنید؟ آیا اینگونه مسائل با آزادی منافات ندارد؟