بسم اللّه‏ الرحمن الرحیم

وضعیّت آموزش و پرورش در رژیم سابق

بعد از تشکر از آقایان که تشریف آورده‏اند در جای تنگی و با زحمت تشریف دارند، چند کلمه عرض می‏کنم. بسیاری از اوقات الفاظ خیلی الفاظ جالبی است و سرپوش از برای چیزهایی است که جالب نیستند. آموزش و پرورش، هر دو لفظ از الفاظ جالب است و در زمان طاغوت هم وزارت آموزش و پرورش داشتیم. انجمن اسلامی که الآن در تمام ایران هست، این هم لفظ جالبی است که همه می‏دانید که این لفظ نمایش این است که اسلام را ما می‏خواهیم پیش ببریم. لکن ما، هم در آموزش و پرورش گرفتار الفاظ بودیم و هم در انجمنهای اسلامی گرفتار الفاظ. در زمان طاغوت آموزش می‏گفتند و پرورش، لکن شما ملاحظه کنید آموزشها چه بود و پرورشها چه. انسان خیال می‏کرد که آموزش صحیح هست. آموزش چیزهایی است که ملت ما به آن احتیاج دارند. آموزش علومی است که ملت ما را بعد از چندی خودکفا کند. و پرورش هم به نظر می‏آمد برای آدم غافل که یک پرورش صحیحی است، که انسانهایی که در آنجا آموزش می‏بینند پرورش هم می‏بینند، و وقتی که از این مدارس، دانشگاهها و غیر دانشگاهها بیرون آمدند یک اشخاصی هستند که در جهت آموزش برای وطن خودشان مفید، و در جهت پرورش صاحب اخلاق کریمه، آداب صحیح، عقاید صحیح و اینطور چیزها. لکن شما
دیدید و ما دیدیم که آن دستاوردهای فرهنگ ما، دانشگاههای ما چه بودند و چه اشخاصی بوده‏اند. تحصیلات چه جور تحصیلی بود و آموزش چه آموزشی بود و برای چه مقصدی بود. اگر آموزش یک آموزش مایحتاج ایران بود و برای ایران بود، ما بعد از پنجاه سال یا کمتر یا بیشتر دارای مدارس عالیه بودیم به اصطلاحشان، نباید حالا یک مریضی که یکقدری مرضش پیچیده است، اطبای اینجا بگویند که این نمی‏شود اینجا، بروند خارج. بعد از پنجاه سال، اینهمه خرجهای فوق‏العاده، اینهمه گرفتاریهای فوق‏العاده و اینهمه دانشگاهها و مدارس، ما حالا یک مریضی که یک قدری مرضش چه باشد باز باید کوچ کنیم از اینجا و برویم انگلستان یا امریکا. دانشگاه چه کرده در این پنجاه سال. اینهایی که می‏گویند که ما دانشگاه را حفظ کردیم، و ما دانشگاه را چه کردیم، خوب بیایند بگویند ببینیم که این دانشگاه در این پنجاه سالی که طاغوت بود و شما هم خدمتگزار طاغوت، چه کردید. عرضه کنید کارهایی را که کردید. عرضه کنید آن تعلیماتی را که کردید، و آن اشخاصی را که در آنجا تربیت علمی کردید. می‏گویید پرورش هم در کنار آموزش است. این پرورده‏های شما! این فرآورده‏های شما که در این مملکت، سرتاسر این مملکت مشغول عمل بودند، اینها وضع روحی‏شان، وضع عقیده‏ایشان، وضع اخلاقی‏شان چه بوده است؟ این چه بوده است که ما الآن بعد از یک سال و نیم یا یک قدری بیشتر که هی جدّیت شده است از اطراف که یک قدری اصلاح کنید امور را، حالا هم این آقای جوان بر می‏خیزند و می‏گویند که درآنجا زنهایی هستند که موجب کذا و کذا می‏شوند. و من می‏دانم که منحصر به آنجاست نیست، در وزارتخانه‏ها هم هست. و بعضی از وزارتخانه‏ها بسیار بد است. و من حالا اسم نمی‏خواهم ببرم. لکن وزیر اگر این حرفها را شنید، اصلاح کند. مرکز فحشا نیست وزارتخانه. مرکز فحشا نیست دانشگاهها. مرکز آموزش و پرورش باید باشد.

تعلیم و تربیت از دیدگاه قرآن

خدای تبارک و تعالی در یک سطر آموزش و پرورش را ذکر می‏فرماید. و در هیچ
چیز از امور دنیایی خدا نفرموده است که من منت بر مردم گذاشتم، لکن در قضیۀ آموزش و پرورش می‏فرماید کهلَقَدْ مَنَّ اللّه‏ُ عَلَی الْمُؤْمِنینَ اِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ اَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِم آیاتِهِ و یُزَکّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ.[1]

خدای تبارک و تعالی در مورد تزکیه، در مورد تعلیم، تربیت، آموزش و پرورش با تعبیر منت گذاشتن بر مردم می‏فرماید. منت گذاشته، و پیغمبر را برای آموزش و پرورش فرستاده، و پرورش را قبل از آموزش ذکر می‏فرماید:یُزَکّیهِمْ وَ یُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَاول تزکیه است. البته آیۀ شریفه آیه‏ای است که اگر بخواهد در اطرافش بحث بشود، طولانی باید باشد. لکن من یک کلمه را عرض می‏کنم که وضع آموزش و پرورش را این آیۀ شریفه به ما می‏فرماید و محتاج به شرح و تفصیل است. با آن تعبیرمَنَّ اللّه‏ُ عَلَی الْمؤمِنینَفرستادن پیغمبر، از این آیۀ شریفه استفاده می‏شود که اصل آمدن پیغمبر برای آموزش و پرورش بوده است. آیات را تلاوت کند، آیات را، علومی که از آن علوم به همه[چیز]به طور آیه نظر بشود. آیات را تلاوت کند بر ایشان و تزکیه کند آنها را. آنها را تطهیر کند. نفوس را تطهیر کند، بعد از اینکه تطهیر کردیُعَلّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ.پرورش قبل از آموزش است. اگر هم قبل نباشد، همراه باید باشند و رتبۀ او مقدم است. اگر نفوس تزکیه نشوند، تطهیر نشوند، از آن اوصاف فاسد بیرون نروند، علم اثر سوء در آنها می‏کند. تمام ادیان باطله را علما اختراع کردند. دانشمندها اختراع کردند. برای اینکه علم وارد شده بود در یک جایی که پرورش نداشته، تزکیه نشده. وقتی که علم آمد در جایی که تزکیه نشده، این عالِم که حامل این علم است و مُزکّی هم نیست، خطرناک می‏شود. برای جامعه فرقی نیست ما بین علمای روحانی و علمای دانشگاهی و غیره. اگر در حوزه‏های علمیه و همین طور در دانشگاهها تزکیه نباشد، این علمهایی که در آنجا انباشته می‏شود، یک انباری است که خدای تعالی این تعبیر را در آن فرموده:مَثَلُ الَّذینَ حُمِّلُوا التَّوْریةَ ثُمَّ لَمْ‏یَحْمِلوُها کَمَثَلِ
الْحِمارِ یَحْمِلُ اَسْفاراً[2]آن کسی که حتی علم توحید را، علم ادیان را، علم اخلاق را، همۀ این علوم را دارد لکن تزکیه نکرده نفسش را، این یک موجود خطرناک می‏شود برای جامعه. و یک دانشگاهی که، جوانهایی که در آنجا می‏روند که آموزش ببینند، نه آموزشش آموزش است و نه پرورشش پرورش. و اگر آموزشش هم آموزش صحیح باشد، اگر تزکیه نشده باشد این آدم، بعد از تزکیه تعلیم و تربیت هست، اگر تزکیه نشده باشد و علم وارد بشود در یک قلبی که مُزَکّی نیست، این فساد ایجاد می‏کند. و خدا نکند که فساد از جانب عالِم غیر مزّکی واقع بشود. در احادیث ما هست که در جهنم از بوی تعفن عالِم سوء، جهنمی‏ها در ایذا هستند. شما دیدید که در این مدتی که دانشگاههای ما دست نااهلها بود، تعلیمات، تعلیماتی بود که جوان وقتی از آنجا با این تعلیمات بیرون می‏آمد غربزده بود. حتماً باید پیوسته به غرب باشد، پیوسته به خارج باشد. آموزش اینطور بود؛ نه آن هم یک آموزش صحیح، یک حدودی داشت. دانشگاههای استعماری یک حدودی دارد در تعلیمات. نمی‏گذارند که جوانهای ما تعلیم صحیح ببینند، درست تحصیل بکنند. تا یک حدودی اینها را آموزش می‏دهند. جوانهای ما که خارج هم می‏روند، اینطور نیست که وقتی خارج رفتند همدوش جوانهای انگلستان و امریکا تحصیل بکنند، و همان طور که آنها تحصیل کردند به اینها هم همان‏طور آموزش بدهند. آنجا هم آموزش، برای ممالک استعماری؛ پرورش هم، پرورش برای مملکت استعماری. و لهذا از پرورششان و از آموزششان امثال «شریف‏امامی»ها[3]بیرون می‏آید و امثال «نصیری»ها.[4]اینها همه در فرنگ کار کردند و تحصیل کردند و دکتر شدند و مهندس شدند و امثال ذلک. لکن وقتی که یک شوره‏زاری بوده است، علم وقتی که در یک نفْس غیر سالم واقع شد مثل بارانی می‏ماند که ببارد در جایی که عفونت‏بار است، عفونتش را زیاد می‏کند. همین باران رحمت که در یک جا بوی عطر را بلند می‏کند، در
یک جا بوی کثافت را بلند می‏کند. آن عالِمی که تزکیه نشده است، خطرش از جاهل بسیار زیادتر است. جاهل اگر فاسد هم باشد، خودش فاسد است. اما عالِم اگر فاسد باشد، عالَم را فاسد می‏کند. کشور را به فساد می‏کشد.[5]تزکیه قبل از تعلیم و تعلم است؛یُزَکّیهِمْ.پیغمبر آمده است اینها را تزکیه بکند. پرورش بدهد. نفوس را مهیا کند و بعدیُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَ الْحِکْمَةَ. بعد تعلیم کتاب و حکمت بکند، که اگر کتاب و حکمت با پرورش توأم نباشد و با تزکیه توأم نباشد، موجودی که از او بیرون می‏آید همین موجوداتی می‏شود که در مجلس سنا و در مجلس شورای قبل از انقلاب بود. مجلس خیلی طاغوتی و خیلی با عظمت. دانشگاه هم بسیار بناها با عظمت. خارجیها به این کار ندارند. بنا هر چه می‏خواهد باشد. هر چه این دستاوردهای ملت را صرف این اباطیل بخواهند بکنند. هر چه وزارتخانه‏ها طول و عرض و عمق می‏خواهد داشته باشد. بودجه‏های هنگفت در آنجا خرج بشود. اینش را کار نداشتند. اما محتوا را کار داشتند. معلمها ـ مگر بعضی‏شان ـ اینها از استعمار بودند و برای آنها کار می‏کردند. و جوانهای ما را برای آنها بار می‏آوردند.

تحوّلات لازم در دانشگاهها و آموزش و پرورش

شما حالا اشخاصی هستید که در آموزش و پرورش هستید، تا چه آموزشی باشد و چه پرورشی باشد. با الفاظ نباید گول بخورید. خودتان را گول نزنید که ما در آموزش و پرورش هستیم. آقایان هم به اینکه ما انجمن اسلامی هستیم، با لفظ اسلامی خودشان را گول نزنند. خودشان ببینند که چه کارهایی دارند می‏کنند و چه کارهایی بنا دارند بکنند که آن کارها به نفع کشور است و به نفع اسلام. اگر آموزش و پرورش به نفع کشور و به نفع اسلام باشد، و انجمنهای اسلامی که در همۀ ادارات الآن هست و صحبتش هست، به نفع کشور و به نفع اسلام باشد، آثارش بعد از چند سال بعد بر همه معلوم می‏شود. اینهایی که مخالفند با اینکه دانشگاه درست بشود، دانشگاه و فرهنگ صحیح بشود، اسلامی بشود،
اینها همانها هستند که در دامن آن خارجیها بزرگ شده‏اند، و خوف این را دارند که مبادا یکوقتی یک دانشگاهی اسلامی بشود و ما نتوانیم دیگر دزدی بکنیم، و ما نتوانیم دیگر عیش و عشرت بکنیم. دانشگاه شاید یکوقت اسلامی بشود و آنجا مرکز فساد نباشد، و اینها خوف این را دارند. تا حالا مراکزی بوده است که شرم دارد انسان از این مراکزی که در همۀ کشور بوده، در همۀ وزارتخانه‏ها بوده، در همۀ ادارات بوده، شرم دارد انسان که اسم ببرد چه بوده قصه. آنهایی که در خود وزارتخانه‏ها بودند و هستند، آنهایی که من فرستادم و داخل وزارتخانه‏ها را دیدند و برای من نقل کردند، چیزها نقل می‏کنند از آنجا. به مجرد اینکه وزارت فلان و وزارت فلان دیگر انجمن اسلامی دارد، اگر انجمن اسلامی دارد این انجمن اسلامی چطور گذاشته است تا حالا اینطور خرابیها باشد. و اگر آموزش و پرورش صحیح باشد، مملکت ما از حیث فرهنگ باید خودکفا باشد، نه اینکه بعد از اینهمه سالها خرج و اینهمه سالها رنج برای این ملت رنجدیده اموالشان را به باد بدهیم، و هزینه‏های هنگفت بسیار زیاد خرج این مسائل بشود، و باقی این امت گرسنگی بخورد. آنی که از اینها بیرون می‏آید یک ماشینی است که از این طرف مسلمان را می‏اندازند توی آن، از آن طرف کمونیستها بیرون می‏آیند! از این طرف افراد مؤمن را می‏اندازند توی آن، از آن طرف غیر مؤمن از کار در می‏آید. از آن طرف هم آن اشخاصی که به حسب فطرتشان سالم بودند می‏ریزند توی این کارخانه، از آن طرف وقتی در می‏آید یک آدم فاسد در می‏آید. اگر اینطور باشد، معلوم می‏شود که این دستگاه چه دستگاهی بوده. ما از نتیجۀ دستگاهها می‏فهمیم که این دستگاه چه است. ما این اشخاصی که در این پنجاه سال در حکومت اینجا بودند، در مجلس شورایش بودند به اصطلاح خودشان، در مجلس سنا بودند، این اشخاص را ما باید ببینیم چه اشخاصی بودند که از همین دانشگاهها بیرون آمدند. و از همین جاهایی که آموزش و پرورش هست و اینها بیرون آمدند. اگر اینها آموزش داشتند، اگر اینها پرورش داشتند که این مملکت ما را دو دستی تعارف نمی‏کردند به خارج.

گرفتاری زیاد است و باید رفع بشوند این گرفتاریها. خودتان باید رفع بکنید. منتظر
نباشید که یکی بیاید از خارج رفع بکند. اگر کسی از خارج بیاید برای شما، نمی‏خواهد شما را تعلیم و تربیت کند. می‏خواهد همان جا، همانها باشد که در زمان رژیم سابق بود. همان آموزش و همان پرورش. باید محتوا را درست بکنید. باید کوشش کنید به اینکه آموزش، آموزش صحیح باشد. آموزش صحیح باید باشد. آموزش وقتی مفید خواهد شد که تزکیه باشد، که تربیت روحی و اخلاقی در آن باشد. در دانشگاهها و در سایر مراکز علم، چه در آنجاهایی که علمای روحانی هستند، و چه در آنجاهایی که دانشمندهای غیر روحانی هستند، اینها باید اشخاصی باشند در آنها که این طلاب را در آنجا، و این دانشجوها را در اینجا تربیت اخلاقی بکنند. تزکیه بکنند نفوس اینها را. همان طوری که دارند تحصیل می‏کنند تزکیۀ نفس هم داشته باشند. اگر یک عالِم مُزکّایِ به همه معنا، در یک جامعه باشد، ممکن است یکوقتی جامعه را این ور و آن ور کند. من در جوانی در بعضی وقتها که در بعضی از این شهرها می‏رفتم می‏دیدم بعضی از این شهرها خیلی مردمش مؤدّب به دیانت هستند. دنبال این شدم که چطور شده است که اینجا اینطوری است و آن شهر دیگر اینطور نیست؛ می‏دیدم که اینجا آن عالِمی که در اینجا هست یک عالِمی است که خودش را تزکیه کرده. یک عالِمی است که خودش اصلاح شده است. مردم را او اصلاح کرده.

باید عالِم وقتی که در یک جامعه‏ای می‏رود، در یک محلی می‏رود، در یک دهی می‏رود، در یک شهری می‏رود، دنبال این باشد که تزکیه کند آنها را، قبل از اینکه تعلیم کند آنها را. باید معلمینی که در دانشگاه می‏آیند و می‏خواهند تربیت کنند و تعلیم بدهند به دانشجوها، همراه آنها یک عالمی باشد که تزکیه کند این جوانها را. از آن افرادی که کوشش دارند که این جوانهای ما را به انحراف بکشند، باید تزکیه بشود این دانشگاه ما از اینطور افراد. باید ادارات ما از این چیزهایی که جوانهای ما را به فساد می‏کشند، جوانهای ما را به تباهی می‏کشند، باید اینها تزکیه بشود، تا اینکه افراد تزکیه بشود. اگر یک معلمی می‏رود در آنجا و به این بچه‏های کوچک حرفهایی را می‏زند که اینها را منحرف کند، اینها را باید شماها ببینید و توجه کنید آن را. معرفی کنید و کسانی که تصفیه می‏خواهند
بکنند تصفیه کنند؛ این شیاطین هستند باز. این قشرهای فاسد هستند باز در همه جاها. چه در دانشگاهها، چه در جاهای دیگر. اینهایی که اصرار دارند که در این محلهایی که هستند یک اشخاصی باشند که آنها جوانها را به انحراف می‏کشانند، اینها دشمن ما هستند. دشمن اسلام هستند. چه وزیر اسمش باشد و چه معلم اسمش باشد. آن وزیری که بعد از یک سال و نیم یا بعد از چندین ماه وزارت نتوانسته ... یا خودش را از آنجایی که، از آن اشخاصی که بچه‏ها را به فساد می‏کشانند ـ نمی‏آیند کار بکنند، می‏آیند آدامس می‏جوند و بچه‏ها را به فساد می‏کشانند، من فرستادم دیدند ـ اگر اینها تصفیه نکنند، من لازم می‏دانم که معرفی‏شان بکنم با اسم. من در بعد از حبس، در آن حصری که بودم و منصور[6]شده بود نخست وزیر، وزیر کشور را فرستاد پیش من. مثل اینکه صدر[7]وزیر کشور بود؛ صدر پسر صدر الاشراف.[8]فرستاد آنجا پیش من که بله، حکومت سابق چه بوده و چه بود و ما می‏خواهیم چه باشیم و چه باشیم و از این حرفها. گفتم به ایشان که ما نه با حکومت سابق دشمنی داشتیم و نه با شما برادری. ما باید ببینیم شما چه می‏کنید و بیخود من هم از اینجا که الآن محصورم ـ آمده بودند که من دیگر بروم ـ حالا که محصورم بیخود من را رها نکنید. برای اینکه، من وقتی رها بشوم باز همان حرفهاست. من با شما هیچ قوم و خویشی ندارم. و من اگر یک چیزی را دیدم، می‏گویم. حالا هم من اعلام می‏کنم به همۀ کسانی که دست‏اندرکارند، من با هیچ کدامتان عقد اخوت نبستم. و اگر عقد اخوت هم بسته بودم، خلاف می‏کردید، می‏گفتم. اصلاح بکنید خودتان را. وزارتخانه‏ها را. هر یک از وزرا که در یک وزارتخانه‏ای هستند آنجا را تصفیه کنند، هم از اشخاصی که منحرف هستند به حَسَب عقاید، و هم از اشخاصی که منحرف هستند به حَسَب عمل، و هم از اشخاصی که به انحراف می‏کشند جوانهای ما را در عمل و در
عقاید.

وظائف انجمنهای اسلامی در مراکز و ادارات

انجمنهای اسلامی سرتاسر کشور که الآن در همه جا هست، و من امیدوارم که با تأیید خدا اینها اسلامی باشند. این انجمنهای اسلامی هم باید درست توجه به این داشته باشند که در آن وزارتخانه‏ای که هستند، در آن اداره‏ای که هستند، در آن کارخانه‏ای که هستند، هر جا که هستند اول متوجه باشند که خودشان اسلامی هستند یا نه. انسان اگر خودش منحرف باشد نمی‏تواند دیگران را مستقیم کند. این شکی نیست که آدمی که خودش ـ فرض کنید ـ خدای نخواسته شرابخوار باشد، نمی‏تواند دیگران را از شرابخواری بازدارد. او دعوت می‏کند دیگران را به آن. اگر شما خودتان، خودتان را اصلاح نکنید و خودتان همان طوری که اسم انجمن اسلامی روی خودتان گذاشتید اسلامی نباشید و خودتان را اسلامی نکنید، نمی‏توانید دیگران را به اسلام دعوت کنید. خدای تبارک و تعالی که برای مردم هادی می‏فرستد و پیغمبران را انتخاب می‏کند، کسی که خودش از اول عمر تا آخر عمرش یک لغزش نداشته، معصوم بوده، یک همچو موجودی را انتخاب می‏کند. برای اینکه تربیت کنند مردم را. تزکیه کنند و تعلیم کنند. اگر آن کسی که می‏خواهد مربی یک جامعه‏ای باشد، مربی یک دستگاهی باشد، اینها را به اسلام دعوت کند، اولش باید خودش را اسلامی کند و خودش را، باطن خودش را دعوت به اسلام بکند. اسلامی بکند تا دیگران را بتواند اسلامی کند. اگر خودش را اسلامی نکند نمی‏تواند دیگران را اسلامی کند. معلمین آموزش و پرورش اگر خودشان یک پرورش صحیح نداشته باشند و یک تعلیم صحیح، نمی‏توانند جوانها را تعلیم کنند و آموزش بدهند و پرورش بدهند. مبدأ هر امری از خود آدم شروع می‏شود. پیغمبر هم وقتی که تشریف آوردند، از خودشان، خودشان کامل بودند، از منزل خودشان شروع کردند. حضرت خدیجه را دعوت کردند، او هم قبول کرد. امیر المؤمنین ـ سلام اللّه‏ علیه ـ بچه بود آن وقت، دعوت را قبول کرد. قوم و خویشهای خودشان را جمع کردند و فرمودند که یک همچو مسئله‏ای است. یک دسته‏ای قبول کردند، یک دسته‏ای قبول نکردند. از
خودش انسان باید شروع کند. منی که می‏خواهم بگویم شما فلان کار را نکنید، فلان کار را نکنید، اگر خودم فاسد باشم، این حرفم هیچ تأثیری هم ندارد. شمایی که انجمن اسلامی دارید، و هرکس که انجمنهای اسلامی را تأسیس کرده است، ان‏شاءاللّه‏ خداوند همه را حفظ کند، لکن توجه داشته باشید که از خودتان شروع کنید. و این انجمن یک انجمنی باشد به همه معنا اسلامی، اخلاقْ اسلامی، عقایدْ اسلامی، اعمالْ اسلامی، یعنی تزکیه شده باشد و کتاب و حکمت را هم تعلیم دیده باشد نه به آن معنای مرتبۀ عالی‏اش، به همان مقداری که کتاب دعوت می‏کند که آنچه صلاح شماست، و منع می‏کند از آنچه بر خلاف مصلحت شماست. شما آقایان اول باید خودتان را اصلاح کنید، و امید است که اصلاح بکنید. و همه‏مان در این صدد باشیم تا بتوانید جامعه را اصلاح بکنید.

شروع اصلاح از محیطهای دانشگاهی

دانشگاه که می‏خواهد از آن، دانشمندها بیرون بیاید باید اول داخل دانشگاه اصلاح بشود، نه اینکه سنگربندی بشود توی دانشگاه و زد و خورد و آن بساط. اصلاح بشود دانشگاه. باید آن اشخاصی که متعهد هستند کوشش کنند به اینکه، یک دانشگاهِ محلِ تربیت و تزکیه و محل علم به آن معنایی که برای کشور ما لازم است[به وجود بیاید]، نه آن چیزی که لازم نیست و نه آن چیزی که کشور ما را به فساد و جوانهای ما را به فساد می‏کشد. بسیاری از این چیزهایی که در دانشگاهها برای جوانها به عنوان تعلیم هست اینها فاسد می‏کنند جوانهای ما را. باید اشخاصی باشند و ان‏شاءاللّه‏ هستند و برنامه بریزند. برنامه‏ای که تعلیمات به مقدار احتیاج و به آن اندازه‏ای که ما محتاج به آن هستیم. و آن چیزهایی که برای اصلاح کشور ما هست آنها را در برنامه‏ها بگذارند. و آن چیزی که برخلاف صلاح ما بوده است در آن زمان، آن را حذف بکنند تا ان‏شاءاللّه‏ یک دانشگاهی بشود از حیث علم، دانشگاه خوب. و همین طور باید در دانشگاه اشخاصی را بیاورند که تهذیب کنند این افراد را. این جوانها از ابتدا خوبند، مربیها ضایع می‏کنند انسان
را. والاّ اول که بچه‏ای متولد می‏شودکلُّ مولودٍ یُولَدُ عَلَی الْفِطْرة[9]به فطرت انسانیت و به فطرت خوب تولد پیدا می‏کند، بعدش مربیها هستند که این را می‏کشانند به فساد. محیط است که اگر فاسد باشد اینها را می‏کشد به فساد. باید محیط دانشگاه یک محیطی باشد که اگر انسان رفت توی آن ببیند محیطی است که همۀ اینها متعهدند، و همۀ اینها خدمتگزار کشور هستند، و همه برای اسلام و کشور دارند خدمت می‏کنند. این آدمی هم که از خارج رفت توی آن طبعاً اینطوری بار می‏آید. وقتی در یک جامعه‏ای سلامت حکمفرما باشد افراد خود به خود سالم بار می‏آیند. یک خانواده‏ای که همه‏شان اشخاص خوب هستند بچه‏هاشان سالم بار می‏آیند، مگر باز وارد بشوند در یک جامعۀ فاسد که آنها فاسدشان بکنند، و الاّ طبعاً این طوری است. بچه‏های کوچک نفْسشان مستعد از برای این است که، نقش بگیرد یا از طرف فساد یا از طرف صلاح. اگر یک جامعه صالح بود، بچه‏هایش هم صالح بار می‏آیند. اگر فاسد بود، بچه‏ها هم فاسد بار می‏آیند. شما آقایان و همۀ اشخاصی که می‏خواهید آموزش و پرورش بدهید، یا در بنگاههای آموزش و پرورش هستید، همۀ دانشگاهها، همۀ مراکز تربیت، همۀ مدارس قدیمی باید در آن اشخاصی باشند که آن اشخاصی که در آنجا هستند تربیت بکنند، تربیت اخلاقی بکنند. علمای اخلاق لازم است، هم در دانشگاه و هم در مدارس و هم در همه جا.

حضور فعّال در مساجد

این مساجد باید مرکز تربیت صحیح باشد، و مساجد بحمداللّه‏ اکثراً اینطوری است. اشخاصی که در مسجد می‏روند باید تربیت بشوند به تربیتهای اسلامی. مساجد را خالی نگذارید. آنهایی که می‏خواهند نقشه بکشند و شما را دور کنند از مساجد، دور کنند از مراکز تعلیم و تربیت، آنها دشمنهای شما هستند. ماه مبارک نزدیک است. در ماه مبارک باید به قدر چندین ماه تربیت بشود:لَیْلَةُ الْقَدْرِ خَیْرٌ مِنْ اَلْفِ شَهْرٍ.[10]

باید در ماه مبارک تربیت و تعلیم به تمام معنا در همۀ بُعدهایش در مساجد باشد؛ در محافل دیگر باشد. مساجد را خالی نگذارید. اینهایی که هی صحبت این را می‏کنند که حالا ما انقلاب کردیم برویم سراغ کارهای دیگر، خیر؛ انقلاب از مساجد پیدا می‏شود. از مساجد اینطور امور تحقق پیدا می‏کند. هم دانشگاهها را حفظ کنید، هم مساجد را حفظ کنید، منافات با هم ندارد. دانشگاهی باشید، مسجد هم بروید. مساجد را هم تعمیر کنید. مساجد را هم آباد کنید با رفتن خودتان. انجمنهای اسلامی و شما که در آموزش و پرورش هستید، البته خیلی شغل گرانبهایی دارید و مسئولیت زیاد هم دارید. و من امیدوارم که همۀ شما و همۀ ملت ما راه سعادت را به پیش گیرند. و همه سعادتمند بشوند. و جوانهای ما از گرفتاریهایی که برایشان دارند منحرفین پیش می‏آورند نجات بدهد خدای تبارک و تعالی. خداوند همۀ شما را حفظ کند.

والسلام علیکم و رحمة‏اللّه‏ و برکاته