بسم‏اللّه‏ الرّحمن الرحیم

نقش تکرار در تربیت و آموزش

من مطالبی که می‏خواهم عرض کنم مطالب تازه‏ای نیست؛ شما هم این مطالب را می‏دانید لکن در گرفتاریها، هر کس گرفتار است باید گرفتاری خودش را تکرار کند. ممکن است در این تکرارها، گاهی یک وضعی پیش بیاید که به واسطۀ آن وضع، تأثیراتی داشته باشد.

شما می‏دانید که قرآنْ کتاب معجزه است؛ در عین حال در قرآن راجع به مسائلْ تکرار زیاد است. البته در هر تکراری مسائلی طرح شده است؛ اما برای اینکه برای رشد مردم قرآن آمده است و برای انسانسازی ، مسائلی که برای ساختمان انسان است نمی‏شود یک دفعه بگویند و از آن رد بشوند. باید هِی بخوانند؛ توی گوشش مکرر کنند، تلقین است. تلقین با یک دفعه درست نمی‏شود. باید اگر بخواهید یک بچه‏ای را شما تربیت بکنید، باید یک مسئله را چندین دفعه با چند زبان، با چند وضع، به او بخوانید. مطلب یکی باشد، لکن طرز بیان اینها به طوری که در قلب او نقش ببندد.

وضعیت روحانیون در دورۀ رضاخان پهلوی

مسائلی که من مکرراً عرض کردم، و حالا هم تکرار است، این است که گرفتاری ما در طول تاریخ، و خصوصاً در این پنجاه و چند سال اخیر، این بود که آنی که به میدان ما
آمده بود آگاهانه آمده بود، طرحریزی شده بود، برنامه داشت؛ همین طور خودبخود واقع نمی‏شد و هر جا را شما ملاحظه کنید، اگر درست مطالعه بشود، انسان می‏بیند که یک برنامۀ خاصی است برای یک مقصد خاص. از اولی که رضا شاه آمد، رضاخان آمد و آن کودتا را کرد ـ که شاید شماها یادتان نباشد. اکثراً یادتان نیست، شاید بین شما کسی باشد یادش باشد، لکن من یادم هست و شاهد قضایا بودم ـ از اول، بتدریج البته، نه یکدفعه، آن وقتی که آمد، ابتدائاً شروع کرد همان مقدّسبازیها که پسرش در می‏آورد و سالوسی را آن هم شروع کرد. مثلاً در یک محرّمی من یادم است که گفتند که همۀ تکایای تهران را این رفته دیدن کرده، شرکت کرده در عزا. و خودشان هم روضه داشتند و مسائل تبلیغی و همۀ اینها را داشتند. تا کم کم وقتی مستقر شد، پایش محکم شد، آن وقت آن صورت دیگرش را نشان داد. تمام مجالس روضه و وعظ و خطابه را در تمام سطح ایران قَدَغَن کرد! در قم، مجلس اینطوری بود که آقای صدوقی[1]یک مجلس داشتند قبل از اذان صبح شروع می‏شد، اوایل اذان تمام بود، آن هم چند نفر. و احتمال می‏دهم که آن را هم آمدند جلویش را گرفتند. تمام چیزهایی که مربوط به دیانت بود شروع کرد آنها را یکی‏یکی جلویش را گرفت. شروع کرد با شدت با روحانیت عمل کرد. به طوری که من در مدرسۀ فیضیۀ آن وقت یک درسی می‏گفتم، یک عده چند نفری بودند، یک روز که رفتم، یک نفر بود. این شخص گفت که این آقایان همه فرار کردند رفتند به باغات. طلبه های مدرسه هم قبل از آفتاب، آن طور که می‏گفتند، فرار می‏کردند به باغات می‏رفتند؛ و آخر شب آن وقتها می‏آمدند. و بنابراین بود که این لباس به کلی خلع بشود. و آنها این جبهه را در زمان او محکم جلوگیری کردند.

وضعیت دانشگاهها در رژیم طاغوت

در دانشگاهها، که بعدها هم باز در زمان این بدتر از او شد، اینطور عمل نکردند که یک جور با شیطنت بیشتر، و اخیراً هم در حوزه‏های ما باز با یک شیطنت دیگر. در
دانشگاهها دنبال این بودند که آنهایی که می‏خواهند بچه‏ها را تربیت کنند اشخاصی باشند که تربیتی که می‏کنند تربیت نباشد؛ عقب راندن باشد. و از حیث اخلاق هم تربیت اخلاقی نباشد به آن معنایی که ما می‏گوییم؛ تربیت اسلامی در کار نباشد؛ بلکه یک تبلیغاتی باشد که این جوانهای ما را تباه کند. برنامۀ آنکه از روی هم رفتۀ مسائل که حالا آدم بخواهد بگوید محتاج به یک کتابی است.

برنامه این بود که این دو قشری که ممکن بود که برای یک مملکت مفید باشد و ممکن بود که دیگر قشرها هم دنبال این باشند، این دو قشر را نگذارند که به کار خودشان به طوری که شایسته است انجام وظیفه کنند. در طرف روحانیت، از باب اینکه اختیار معلّم و متعلّم به آن وضع دست آنها نبود، اینجا به یک جور دیگر رفتار کردند؛ به خلع لباس و به فشار و به بردن سربازخانه‏ها و امثال ذلک که شکست بدهند حوزه‏ها را. و در قشر فرهنگ، که اختیارات را دستشان گرفته بودند، می‏خواستند که باز این فرهنگ را یک فرهنگ دلخواه خودشان، بلکه دلخواه آنهائی که می‏خواهند استفاده از ما بکنند، قرار بدهند. و این دو تا قوّه‏ای که به منزلۀ قوّۀ مُفکّرۀ جامعه است از آنها بگیرند و تباه کنند؛ و کسی پیدا نشود که اگر همه چیز ما را بردند، یک صحبتی بکند یا یک چیزی بنویسد. روی هم رفته اگر ملاحظه کنید، از همۀ کارهایی که در آن زمان انجام می‏گرفت، در زمان این پدر و پسر ـ در زمان پسر شاید بیشتر ـ در یک معنا مشترک بود و آن اینکه جوانها را بکشند به غیر آنطوری که باید تربیت بشوند.

سیاست رژیم طاغوت دربارۀ جوانان

اینطور نیست که ما همچو ساده تصور بکنیم که بدون نقشه، قضیه اینطور بشود که اینقدر مشروبخانه در سرتاسر ایران باز باشد؛ و اینقدر مراکز فساد در همه جا و خصوصاً تهران که به وضع وحشتناکی مراکز فساد، هر جوری که جوان می‏پذیرد برای آن فراهم کنند و دامن بزنند. نمی‏توانیم ما باورمان بیاید که این مجله‏ها و این مطبوعات، این مجله‏هایی که هم جوان وقتی چشمش بیفتد به آن و هم وقتی بخواند ـ جوان است و به تباهی کشیده
می‏شود ـ این بدون اینکه نقشه‏ای باشد و اینها مِنْ باب اتفاق این جور شده باشد، مسئله اینها نیست. یک طرحی بوده است که جوانهای ما را آنهایی که می‏خواهند، می‏توانند، تربیت کنند، آنها را یک جوری کنند که نتوانند. از ایشان قدرت تربیت را بگیرند. یا اشخاصی را که خودشان می‏خواهند در دانشگاهها و در دبیرستانها و آنجا بگذارند به آن طوری که می‏خواهند تربیت کنند. و از آن طرف، تمام راههای تَعیُّش را به روی جوانها باز کنند که هر ساعتی که این بخواهد یک عیش و نوشی بکند برایش فراهم باشد، آسان باشد. و دامن هم به آن بزنند، تبلیغات هم بکنند ـ عرض کنم ـ اعلام هم بکنند و اینها را بِکِشند به طرف آن، نتیجه چی می‏شد؟ نتیجه این می‏شد که این نسل جوانی که باید برای این کشور مفید باشد، این نسل جوان بی‏تفاوت باشد نسبت به مسائل جدّی، یک مغزی که دنبال این رفت که موسیقی گوش کند ـ موسیقی که الآن هم هست که خیر، موسیقی یک چیزی مثلاً تربیتی است ـ یک مغزی که دنبال این رفت که موسیقی گوش بکند، و عادت به این[کرد]این مغز مریض می‏شود، این نمی‏تواند فکر این بکند که کشورش به چه حال دارد می‏گذرد، چه می‏گذرد در آن؛ دیگر دنبال این نیست، مثل یک آدم هروئینی می‏ماند. اینهایی که عادّیات هست که انسان به آن عادت می‏کند، مِنْ جمله همینهایی که مثلاً سینماهایی که اینها درست کرده بودند، تئآترهایی که اینها درست کرده بودند، اینها تمام یک نقشه‏ای بوده است که ما را، جوانهای ما را نگذارند به مسائل روزشان، به مسائل جدیشان، فکر بکنند، در ذهنشان هم نیاید همچو فکری. همه چیز هم برای آنها فراهم کردند؛ همه جور هم فراهم کردند. خوب، جوان هم وقتِ جوانی‏اش است و وقتی عیش و نوش برایش فراهم باشد، کشیده می‏شود به آنجا. این همه نقشه‏ها برای این بود که از آن طرف نیروهایی که می‏توانند تربیت کنند جوانها را یا از بین ببرند، یا لااقل محدودش کنند، و یک طورش کنند که روی همان مسائل آنها فکرها به کار بیفتد. و از آن طرف، باز به این قانع نشدند، جوانها را از راههای دیگر، باز کردن مراکز فساد و فحشا و همه چیز، اینها را به تباهی بکشند به صورتهای مختلف؛ با وضعهای مختلف؛ با برنامه‏های مختلف. همه شرکت در این معنا داشتند که ما از آن چیزی که هستیم تهی
بشویم؛ مغزهای ما از آنی که هست تهی بشود. به جای مغز آدم جدی، یک مغز لَهْو و لَعبی جایش بنشیند؛ یا یک مغز غربی جایش بنشیند.

معنای آزادی در رژیم طاغوت

آن مقدار از آزادی که برای مملکت ما در این زمانها بود این آزادیهای تباهی‏آور بود. آزادند که شُرْبِ خَمر کنند! آزادند قمار کنند! آزادند لب دریا زن و مرد با هم بریزند به جان هم! آزادند در این مراکز فساد بروند. اینها آزادند. آنی که آزاد نبود؟ آزاد نیستند که یک قلم بر خلاف آنها و بنا بر مصلحت مملکت بنویسند؛ آزاد نیستند یک کلمه راجع به او بگویند. این «آزاد زنان و آزاد مردان» درست می‏گفت، اما آزادی چی بود؟ آن بود که آنها می‏خواستند، که من از آن تعبیر می‏کنم به «آزادی وارداتی» ، «آزادی استعماری». اینها نقشه بوده است؛ نه این است که همین طوری. مغز خود این پدر و پسر هم آن قدرها کار نمی‏کرد که بتواند این چیزها را درست کنند. اینها یک چیزهایی بوده است که متفکرها ـ آنهایی که در این امور نقشه دارند، در این امور تحصیل کردند ـ اینها طرح می‏کردند و چی می‏کردند، آن وقت یک کسی هم برای این[2]کتاب می‏نوشت، اسمش را هم می‏گذاشت مثلاً «تمدن بزرگ»! اسم چی. و آن لاطائل‏ها را می‏نوشت برای اغفال ما و برای اینکه مردم خیال کنند که نه، الحمدللّه‏ اگر یکی ـ دو سال دیگر ایشان باشند، دیگر اینجا می‏شود ژاپن! دیگر مملکت ما می‏شود ژاپن که ادعایش هم همین بود که ما به همین زودی، ما جزو اَبَرقدرتها می‏شویم! این مغز خودِ این کار نمی‏کرد؛ نقشه‏ای بود که آنها می‏دادند و چی می‏دادند و آنهایی که اطراف بودند و عرض می‏کنم که ... داشتند در اطراف. و آنها هم برای او می‏نوشتند و برای او می‏گفتند و ترویج می‏کردند.

تحول روحی جوانان در نهضت اسلامی

این اجمالی است از این تفصیل 50 سال. که موفق هم خوب شدند، و جوانهای ما را هم خوب تباه کردند و اگر به این منوال می‏رفت، باید ما دیگر مأیوس باشیم از همه چیز.
لکن خداوند خواست که به داد این مملکت برسد. این خواست خدا بود و یک قدرت مافوق‏الطبیعه. هیچ قدرتی نمی‏توانست یک همچو چیزی که در ظرف پنجاه و چند سال اقلاً؛ و به حسب واقع در طول تاریخ، این مملکت را به یک جور دیگر درست کرده بودند، و این مرد و زن را یک جور دیگری درستشان کرده بودند و تربیت کرده بودند،هیچ قدرتی نمی‏توانست که در ظرف مثلاً یک سال، یک سال و کمتری یا بیشتر، همچو تحولی درست کند. همچو تحولی که الآن هر جا بروید می‏بینید که انسانهایش غیر آن انسانهایی‏اند که بودند. همین جوانهایی که آن وقت کشیده می‏شدند طرف شمیران و آن قضایای شمیران، حالا کشیده می‏شوند طرف جاهایی که جهادسازندگی است. همین، همین جوانها. همان زنهایی که آن وقت ـ هیچ ـ بی‏تفاوت بودند راجع به کشور خودشان، راجع به همه چیز، همین‏ها هم وارد شدند در میدان و دیدیم که خوب هم می‏توانند انجام وظیفه بکنند. این یک تحول روحی بود که با دست خدای تبارک و تعالی و ارادۀ خدای تبارک و تعالی برای نجات ملت ما آمد، و ما متحول شدیم از یک صورتی که آن طور بود به یک صورت دیگری. از امریکا یک عدۀ جوان، چند روز، چند وقت پیش از این، آمده بودند که ما آمدیم برای جهاد سازندگی، این یک تحولی است. جوان در امریکا ـ برای، عرض بکنم که ـ بیاید، از آنجا راه بیفتد، که برود توی دهات اینجا برای جهاد سازندگی. من به آنها گفتم که شما ـ البته هم آنها هم شماها فرق ندارد البته ـ شما نمی‏توانید مثل رعیتها بروید و کار بکنید، شما یک جور دیگر زندگی کردید؛ اما این را بدانید که وقتی این رعیت، این کشاورز، دید از امریکا یک عده محصل، یک عده مهندس، یک عده دکتر، آمدند توی صحرای مثلاً کجا مشغول شدند به درو. این یک قدرت فوق‏العاده‏ای به آنها می‏دهد؛ یعنی آنها امیدوار می‏شوند به مملکت خودشان؛ امیدوار می‏شوند به ـ عرض می‏کنم که ـ نظام خودشان. آن قدرتی که آنها دارند، و فرض کنید در یک روز پنج ساعت، شش ساعت، کار می‏کنند، اینکه شما حالا آمدید و رفتید و آنها چشمشان به شما افتاد، ده ساعت کار می‏کنند. آنی که یک جریب زمین را درو می‏کرد، حالا دو جریب زمین را درو می‏کند. ضمیمه کنید به اینکه وقتی چشم این
کشاورزها بیفتد که یک عده زنها از توی خانه‏هایشان در آمدند، کسانی که خوب هیچ اهل این کار نبودند که بروند در جهاد سازندگی و بروند با رعیتها شرکت کنند در درو، وقتی که ببینند اینها که یک همچو جمعیتی، زنها آمدند برایشان دارند کمک می‏کنند، این ارزشش پیش آنها خیلی زیاد است. واقع ارزش هم زیاد است، ولو کارش کم است، نمی‏تواند یک زن یک کار مثبت زیادی انجام بدهد، لکن ارزش زیاد است. کارهایی که الآن می‏شود کارهای ارزشداری است. در نظر من بسیار بعضی از این کارها ارزشدار است ولو کم باشد، ارزشش زیاد است؛ یعنی کم‏کم این اسباب این می‏شود که زیاد بشود این، و موج پیدا بکند و سرتاسر کشور را بگیرد.

تحول فرهنگی ملت

شما که به فکر این هستید و بودید به اینکه الآن یک فعالیت فرهنگی مثبت انجام بدهید، شما مواجه هستید با یک فرهنگی که از خودتان نبوده است، فرهنگِ غیر، تحمیل به ما بوده است. وقتی مواجه با این هستید، و حالا به فکر این معنا افتادید که ما فرهنگ غیر را کنار بگذاریم و فرهنگ خودمان را شروع بکنیم، این خودش یک تحولی است، یک چیزی است که خدا این کار را انجام داده است. و من از باب اینکه کارها دارد یک وضع غیر عادی انجام می‏گیرد، اگر ما، این قدرت را، ملت ما، این قدرت را شکست داد، این یک امر عادی نبود، که ما حساب کنیم یک امر عادی بود و ما جمع شدیم، ما مگر می‏توانستیم؟ این یک امر مهمی که خداوند برای ملت ما انجام داد این بود که همۀ این سران را منصرف کرد از اینکه با فشار عمل کنند.

ایجاد رُعب در دل دشمنان

شما خیال کردید که اگر اینها می‏خواستند با فشار عمل کنند و طیّاره‏ها را از بالا و ـ عرض می‏کنم که ـ چیزهای دیگر را از پایین و قوای انتظامی و کذا، ما می‏توانستیم به این زودی کارمان را انجام بدهیم؟ اگر هم می‏شد، مثل افغانستان می‏شد که حالا هم بیچاره‏ها مبتلا هستند. اما کار یک کاری بود که بزرگترها ترسیدند. خدا نصر[داد]گاهی نصر به
«رُعْب» است. در اسلام اینطور بوده است که گاهی پیغمبر اسلام را نصر می‏داد خدا به اینکه طرف مقابل می‏ترسید. شاید در ذهنشان می‏آمد که این عربها ما را می‏خورند! این، اینطور بود. اینطور به نظرشان وحشتناک می‏آمد. یکوقت می‏دیدی یک گروه زیادی در مقابل چند نفر که اینطور اعتقادها نسبت به آنها پیدا کرده بودند فرار می‏کردند. این نصر به رعب بود. در ذهنشان القا می‏شد به اینکه خوب ملت ما را چه می‏کند؟ همینجا اینطور بود، بزرگهایشان ترسیدند. و این ترسیدن یک نصرتی بود که خدا به ما مرحمت فرمود. دنبال این معنا، این ملحق شدن همۀ دسته‏جاتی که مال آنها بود به ما. این یک امر عادی نبود که یکوقت ما دیدیم که نیروی زمینی و نیروی هوایی و نیروی نمی‏دانم چه و همه اینها متصل شدند یکوقت به خود مردم، و کار را آسان کردند. نتوانستندـ آن طوری که به ما گفتند ـ بختیار وقتی که می‏خواسته برود، امر کرده بوده که بمباران کنند تهران را، به او گوش نکردند. و در این آخری که یک بنای کودتا داشتند، و بعد به ما اطلاع دادند. آن وقتی که روز حکومت نظامی را اعلام کردند، ما اطلاعی نداشتیم از چیزی، بعد به ما اطلاع دادند که این برای این بود که مردم در خیابانها نباشند، قوا در آنجا جاگیر بشود، یعنی همۀ قوای انتظامیه هم با جِهازاتشان بیایند و خیابانها را بگیرند، و شب بنای بر این داشتند که آنکه از روز حکومت نظامی درست کردند شبش کودتا کنند، و هر کس را احتمال بدهند که یک حرفی بزند، بکشند. این هم خدا خواست ـ ما هیچ اطلاع از هیچ جا نداشتیم ـ این هم خدا خواست که یک همچو صحبت پیش آمد که نه اعتنا نکنید به این و بیایید بیرون. و مردم آمدند بیرون، آن خنثی شد. آن نقشه‏ای که آنها داشتند که خلوت بشود و تانکهایشان را بیاورند مستقر بکنند و مجهز بشوند برای کار، این هم خنثی شد. این هم یک کار غیبی بود؛ یک کار الهی بود. هیچ کار بشر اینها نبوده. همه یک کارهایی بود که بر خلاف عادت واقع شد.

معلمی، شغل انبیا

و من امیدوارم که با کوشش شماها نسبت به آن وضعی که دارید؛ یعنی شماها یک
شغل بسیار شریفی دارید؛ یعنی شغل آدمسازی؛ یعنی شغل انبیا. همۀ انبیا، از اول تا آخر، یک کار داشتند و آنکه آدم درست کنند. برای آدمسازی آمده بودند؛ برای هدایت آمده بودند. این شغل را الآن شما دارید که شغل انبیاست. چنانچه شغلی هم که آقایان دارند همین شغل است. همان مقداری که شغل شما شریف است و شغل انبیاست، مسئولیتتان زیاد است و مسئولیت انبیاست. منتها انبیا مسئول بودند و با قدرتی که داشتند انجام دادند وظایفشان را، و ما هم باید تبعیّت کنیم و آنقدری که می‏توانیم، آقایان در محیط خودشان، شما در محیط خودتان، این شغلی که آدمسازی است، آدمسازی کنید.

بازگشت به ارزشها و زدودن فرهنگ غرب

متبدل کنید این جوانهایی که متوجه شدند که هر چه هست از بیرون می‏آید برای ما. از بیرون می‏آید، اما آنهایی می‏آید که تباه می‏کند ما را. آنها هیچ وقت یک مطلبی که برای ما فایده داشته باشد، هیچ وقت این را به ما نمی‏دهند. آنها هر کاری بکنند یک کاری انجام می‏دهند که برای ما مفید نباشد، یا مضر باشد. باید در فرهنگ توجه به آن داشته باشید، و کوشش بشود که خودتان را پیدا کنید. ما گم کردیم خودمان را. ما تمام مفاخر شرقی را کنار گذاشتیم، و هِی رفتیم سراغ مَفاخر غرب. آن هم نه آنی که آنها دارند؛ آنی که به ما می‏دهند. اگر آنی بود که آنها داشتند، بسیار خوب، آنها هم در جهات طبیعی جلو هستند. اما آنی که به ما تحویل می‏دهند، آن مستشاری که می‏آید اینجا می‏خواهد فرض کنید فرهنگ ما را درست کند، این نمی‏خواهد برای ما فرهنگ درست کند؛ این می‏خواهد یک فرهنگ غربی برای ما درست کند که در خدمت غرب باشد و آن هم مستشاری که می‏آید نظامی را می‏خواهد درست کند آن هم نه یک نظامی می‏خواهد درست کند که در خدمت اسلام باشد، در خدمت مسلمین، در خدمت ملت باشد. آن می‏خواهد یک چیزی درست بکند که اگر همه چیز ما را هم بردند، یا مؤیِّد باشد، یا کار نداشته باشد. هر چه از غرب برای ما می‏آید، یا از شرق می‏آید که سوغات برای ما می‏آورند، آنهایی است که ما را تباه کرده است و می‏کند.

عدم مخالفت روحانیت با ترقیات و تمدن

ما مخالف با ترقیات نیستیم. یکی از تبلیغاتی که بعد از زمان همین محمدرضا، از آن اوایل که وقتی دید در قم یک شورشی شد، یک جنبشی شد، این در صحبتهایش کرد که این آخوندها با همه مظاهر تمدّن بَدَند. اینها می‏گویند ما الاغ‏سواری می‏خواهیم! در یکی از نطقهایش بود که من در دنبال او این صحبت را کردم که تو این حرف را که داری می‏زنی همین وقتی است که بعض مراجع ما با طیّاره رفتند به مشهد[3]چطور تو می‏گویی ما الاغ‏سواری می‏خواهیم؟ ترویج می‏کردند؛ یعنی تبلیغ می‏کردند، برای اینکه این فعالیتی که ممکن است این طایفه داشته باشند فلج کنند؛ و آن فعالیتی که ممکن است جوانها داشته باشند فلج بکنند؛ و آن فعالیتی که ممکن است معلِّمین و دانش آموزها داشته باشند فلج کنند. حالا که ما در یک همچو مقطع از زمان واقع شدیم که آنها ـ بحمداللّه‏ ـ رفتند، دیگر تمام شد کارشان، جهنم ان‏شاءاللّه‏ رفتند، حالا که نوبت به شما رسیده است و شما سرپرستی می‏خواهید بکنید از فرهنگ، باید حالا توجهتان در این باشد که آنی که آنها به ماها می‏خواهند تحویل بدهند تحویل نگیرید، خودتان کار انجام بدهید. نمی‏گویم من تمدن آنها را تحویل نگیرید؛ آنی که آنها می‏خواهند به ما بدهند تمدن نیست، آن آنی است که تباه می‏کند ما را. آن همان تمدنی است که «دروازه تمدن» به ما داد! آن همان است، چه بود؟ هر جایش بروید خراب است.

الآن بیچاره دولت چه بکند؟ این سد شکسته، پشت این سد همه چیز خراب است. خوب، نمی‏توانند انجام بدهند. این باید با کمک همۀ قشرها انجام بگیرد. یعنی هر کس مشغول هر کاری هست آن کار را خوب انجام بدهد. من نمی‏گویم شما باید بروید مثلاً یک ادارۀ مالیه را درست بکنید. نه، این درست نمی‏شود. شما باید در فرهنگ که هستید، فرهنگ را خوب انجام بدهید. هر شخص وظیفۀ خودش را در آن پستی که دارد خوب انجام بدهد. و دو چشمی هم مواظب این باشد که کلاهِ غربی سرش نرود، ما بازی خور
هستیم.

دمکراسی واقعی در اسلام

یکی از این خبرنگارها آمد گفت که ـ همین چند روز پیش از این ـ در یک مصاحبه ای گفت که شما چرا می‏گویید که «جمهوری اسلامی» و حتی دمکراتیکش را هم از پَهلُویَش برمی‏دارید؟ گفتم اولاً اینکه ـ آنکه به او گفتم ـ اولاً اینکه این «دمکراتیک» و «دمکراسی» تفسیرهای مختلف شده است. ارسطو یک جور تفسیر کرده است؛ الآن هم که ما هستیم، غربیهای سابق یک جور تفسیر می‏کردند؛ غربیهای لاحق یک جور و شوروی یک جور تفسیر می‏کند. ما وقتی یک قانون می‏خواهیم بنویسیم، باید صریح باشد و معلوم. یک لفظ مشترکی که هر کس یک جوری به یک طرف می‏کشدش ما نمی‏توانیم استعمالش کنیم. و ثانیاً این را دیگر به شما عرض می‏کنم که ما مثل مارگزیده‏ای که از ریسمان سفید و سیاه می‏ترسد، هستیم. ما مارگزیده هستیم! ما از غرب بد دیده‏ایم؛ تباه کردند ما را اینها؛ حالا ما باز بیاییم همان لفظی که غربی دلش می‏خواهد تحمیل به ما بکند[بگوییم]ما می‏ترسیم از این، ما خودمان لفظ داریم. چه داعی داریم به اینکه برویم[سراغ غرب]ثالثاً به او گفتم این را که ما ناراحت می‏شویم از اینکه خیال بشود که اسلام ندارد چیزی؛ تهی است از دمکراتیک به اصطلاح شما، از دمکراسی به اصطلاح شما. بهترش را دارد. ما وقتی اسلام را گفتیم، همه چیز توی آن هست. آنی که ما می‏خواهیم هست توی آن، آنی که ملت می‏خواهد هست توی آن . این قیدْ گذاشتن معنایش این است که این اسلام تهی است از این، ما می‏خواهیم یک چیزی دیگر هم پهلویش بگذاریم. و ما ناراحت می‏شویم از اینکه شما خیال کنید که ما نداریم چیزی و باید حتماً از خارج وارد بکنیم. آنی که از خارج وارد می‏کنند آنهایی است که برای ما مضر است. و آنهایی هم، بیچاره‏هایی هم که مبتلای به این مرض هستند و قلمها را دستشان می‏گیرند و هِی می‏نویسند، هِی می‏نویسند، هِی می‏نویسند، اینها هم مریض شده‏اند از بس که به آنها تزریق شده است!

وضعیت تحصیل ایرانیان در خارج از کشور

از بچگی رفتند به خارج، آنجا و در آن محیط بزرگ شدند؛ نه آن محیطی که آنها هستند یک محیطی باشد که برای ما تهیه شده است. بدبختی این است که ما در خارج هم که می‏رویم، در یک محیطی که آنها تربیت می‏شوند آن طور نیست برای ما. حتی آن دیپلمهایی که به ما می‏دهند، غیر از آنی است که به آنها می‏دهند. آن درسی که به ما می‏دهند فرق دارد با آنکه برای خودشان می‏دهند. درسی که به ما می‏دهند درس استعماری است، درس ممالک استعماری است؛ دیپلمش هم دیپلم مملکت استعماری است. برای ما یک جور دیگر وضع هست، و برای خودشان یک وضع دیگری. این بیچاره‏ها در آنجا در یک محیط استعماری؛ یعنی جایی که برای استعمار می‏خواهند افراد را تربیت کنند، رفتند به آنجا، و حالا اگر تحصیل هم کرده باشند اینطوری! اگر هم مثل بسیاریشان که تحصیل هم نکردند، فقط رفتند رودِ سِنْ[4]شنا بکنند ـ به ما می‏گفتند که فُرات،[5]به آنها می‏گفتند رود سن! ـ اینها حالا آمدند اینجا نشستند و توی اتاقهایشان نشستند، و خوب یک مقاله‏ای خوب باید بنویسند، توی روزنامه هم یک مقاله‏ای را بنویسند، یک اسمی هم پیدا بکنند، هِی از این چیزها برمی‏دارند می‏نویسند. از همان حرفهایی که یاد گرفتند و دیکته کردند و به آنها دادند. نمی‏گذارند که این ملت به حال خودش باشد؛ خودش را پیدا بکند؛ بفهمد که خودش جزو عالم است؛ این طرف دنیا و این شرق هم جزو یک ممالک مترقی بوده است؛ و ما به این حال رساندیم آن را؛ و غربیها ما را به این حال رساندند. کتابهای شیخ الرئیس حالا هم شاید در دانشگاههای آن‏ها تدریس می‏شود؛ استفاده از آن می‏شود. ما آن چیزی که داشتیم کنار گذاشتیم؛ آن چیزی هم که آنها داشتند نتوانستیم پیدا بکنیم. یک «لیک موش»[6]از کار درآمدیم!
یک چیزی که نه شرقی و نه غربی و نه اسلامی و نه اروپایی، هیچی نیست.

نجات از بیماری غرب‏زدگی

بله شرقی هستیم به معنای همان «شرقی استعماری». غربی هم هستیم به همان «غربی استعماری». از این باید بیرون برویم. مادامی که این مرض را ما داریم، این مرض نمی‏گذارد یک حال صحتی برای ما پیدا بشود. از این مرض باید بیرون بیاییم. ما در سهم خودمان؛ آقایان در سهم خودشان؛ شما هم در سهم خودتان که کارتان حساس و مسئولیت زیاد. تربیت یک تربیت صحیح باید بشود. برنامه‏ها یک برنامه‏های صحیح باید بشود. و ما با همۀ علوم و با همۀ ترقیات موافقیم، الاّ آنهایی که با اسم ترقی آوردند اینجا، به اسم آزادی آوردند اینجا، برای تباه کردن ما، ما آنش را مخالف هستیم.

ان‏شاءاللّه‏ خداوند همۀ شما را حفظ کند، موفق باشید. حالایی که مملکت مال خودتان است، و ان‏شاءاللّه‏ تا آخر هم مال خودتان است، این جوانها و بچه‏هایی که پیش شما می‏آیند، اینها فرزندان شما هستند؛ یک تربیت با محبت؛ و همان طوری که فرزند خودتان را می‏خواهید تربیت بکنید، اینها را هم همان طور ان‏شاءاللّه‏ تربیت کنید.