سؤال:[اندونزی بزرگترین کشور مسلمان است. جمعیت آن 135 میلیون است که هشتاد درصد آن مسلمان هستند. به همین جهت جمهوری اسلامی‏ای که شما در ایران در نظر دارید، برای اندونزی مورد توجه است. شکل این جمهوری چطور خواهد بود؟ جای کسانی که مسلمان نیستند یا به خدا اعتقاد ندارند در این جمهوری کجاست؟]

جواب:آنچه مهم است ضوابطی است که در این حکومت باید حاکم باشد که مهمترین آنها عبارت است از اینکه اولاً متکی به آرای ملت باشد، به گونه‏ای که تمامی آحاد ملت در انتخاب فرد و یا افرادی که باید مسئولیت و زمام امور را در دست بگیرند شرکت داشته باشند؛ و دیگر اینکه در مورد این افراد نیز خط مشی سیاسی و اقتصادی و سایر شئون اجتماعی و کلیۀ قواعد و موازین اسلامی مراعات شود. در این حکومت به طور قطع باید زمامداران امور دائماً با نمایندگان ملت در تصمیم‏گیریها مشورت کنند و اگر نمایندگان موافقت نکنند نمی‏توانند به تنهایی تصمیم گیرنده باشند. افرادی که به عنوان نمایندگان یا مسئولین دولت در جمهوری اسلامی انتخاب می‏شوند شرایطی دارند که با رعایت آن شرایط، حقیقتاً نمایندگان واقعی مردم انتخاب می‏شوند نه نمایندگان طبقۀ خاصی که به ضرر اکثریت ملت عمل کنند. خطوط اصلی در قانون اساسی این حکومت را اصول مسلّم اسلام که در قرآن و سنت بیان شده تشکیل می‏دهد.

ــ[مبانی اقتصادی شما در رژیم اسلامی چیست؟ برای مثال در بخش بانکی آیا ربح از بین خواهد رفت؟ حق مالکیت را در رابطه با اصلاحات ارضی چطور می‏بینید؟]

ــربا در اسلام حرام است و به هیچ شکل در اقتصاد اسلامی وارد نباید بشود. و مالکیت در اسلام پذیرفته شده است ولکن اسلام در چیزهایی که حق مالکیت به آنها تعلق می‏گیرد و
نیز در شیوه و شرایط پیدا شدن این حق دستوراتی داده است که نظام اقتصادی اسلام را و نیز روابط اقتصادی در جامعۀ اسلامی را از روابط و نظام اقتصادی سرمایه‏داری امروز دنیا جدا می‏کند. و اگر این حدود و شرایط مراعات شود جامعه نه مشکلات و نابرابریهای دنیای سرمایه‏داری امروز را پیدا می‏کند و نه دولت اسلامی به بهانه‏های مختلف هر گونه آزادی را از انسانها سلب می‏کند. در اینجا باید نظام اقتصادی اسلام را در مجموعۀ قوانین و مقررات اسلامی در کلیۀ زمینه‏ها و شئون فردی و اجتماعی ملاحظه کرد. این مسلّم است که از نظر اسلامی حل تمامی مشکلات و پیچیدگیها در زندگی انسانها تنها با تنظیم روابط اقتصادی به شکل خاص حل نمی‏شود و نخواهد شد بلکه مشکلات را در کل یک نظام اسلامی باید حل کرد، و از معنویت نباید غافل بود که کلید دردهاست. ما معتقدیم تنها مکتبی که می‏تواند جامعه را هدایت کند و پیش ببرد اسلام است. و دنیا اگر بخواهد از زیر بار هزاران مشکلی که امروز با آن دست به گریبان است نجات پیدا کند و انسانی زندگی کند و انسان گونه، باید به اسلام روی بیاورد.

ــ[آیا حقیقت دارد که در مفهوم دولت، بین شما و آیت‏اللّه‏ شریعتمداری اختلاف هست؟ به چه بخشی این اختلاف مربوط می‏شود؟ آیا لازم است که احتمالاً یک شورای علما متشکل از آیت‏اللّه‏ها تشکیل شود و دولت به همان شکل قدیمی خود باقی بماند؟]

ــبیش از یک سال است که ملت ایران مکرراً خواسته‏های خود را، حتی در برابر آتش مسلسل و توپ و تانک، بیان کرده است. در رفراندم تاسوعا و عاشورا با اکثریتی که در تاریخ رأی‏گیریهای دنیا کم‏نظیر است، خواستار سرنگونی سلسلۀ پهلوی و از بین رفتن رژیم سلطنتی و استقرار جمهوری اسلامی شده است؛ بنابراین در این خواستها هر که تردید کند خود را از ملت جدا کرده است. و بدیهی است که اگر شورایی از علما و دانشمندان اسلامی که آشنایی کامل به موازین و قواعد اسلامی دارند بر دولت جمهوری اسلامی نظارت نکنند، معیارهای اسلام ممکن است ـ ولو به علت عدم توجه و آگاهی به آنها ـ رعایت نشود.

ــ[قوانین اسلامی‏ای که شما مایلید در ایران اجرا کنید، شبیه عربستان سعودی و لیبی خواهند بود؟]

ــآنچه را که ما به نام جمهوری اسلامی خواستار آن هستیم فعلاً در هیچ جای جهان نظیرش را نمی‏بینیم.

ــ[با کدام یک از جناحهای مخالفین، خود را نزدیکتر می‏دانید؟]

ــشعارها و خواسته‏های نهضت اسلامی ایران آنچنان مورد قبول اکثریت قاطع ملت است که هیچ جناحی، که بجز این خواسته‏ها چیزی مخالف آنها بگوید، در میان ملت جایی ندارد. نهضت ملت ایران حدود و چهارچوبهای حزبی را درهم شکسته است و به صورت یک حزب درآمده است و آن، حزبِ ملت مسلمان ایران یعنی حزب اسلام و «حزب‏اللّه‏» است. در مبارزات ایران کسی جرأت نمی‏کند از ملت دور باشد. من هم یکی از افراد ملت هستم.

ــ[مادۀ پنج قرارداد ایران و روس به دولت روسیه حق می‏دهد که در صورت تهدید به سرزمین روسیه آنها می‏توانند ارتش خود را به ایران روانه کنند. نظر شما چیست؟ به خاطر این نااطمینانی آیا شاه می‏تواند از این امر به عنوان یک بهانه استفاده کرده و مخالفان را تحت این عنوان که دستاویز روسها قرار گرفته‏اند از بین ببرد؟ نظر شما دربارۀ این ماده در رابطه با استقلال ایران چیست؟]

ــجمهوری اسلامی در کلیۀ قراردادها از اساس تجدیدنظر می‏کند؛ زیرا قراردادهای گذشته با حکومتی بوده است که متکی به آرای ملت نبوده و در این قراردادها خود را موظف به حفظ منافع و مصالح ملت ایران نمی‏دیده است. همین شاه بود که تا دیروز همیشه از سیاست مستقل ملی دَم می‏زد و می‏گفت ما از آنچنان قدرتی برخورداریم که هیچ دولت خارجی نمی‏تواند کمترین دخالتی در ایران بکند! و حالا امروز مدعی است که روسها در ایران نفوذ کرده‏اند؛ و حتی نوکران او احمقانه ادعا می‏کنند که صدها هزار نفر که در تبریز شعار مرگ بر شاه می‏دادند، خارجیانی هستند که به طور قاچاق از آن طرف مرز وارد شده‏اند! امروز همۀ ملتها فهمیده‏اند که این ملت نبوده است که حمایت از شاه می‏کرده، بلکه این ابرقدرتها بوده‏اند که برای منافع خودشان از شاه حمایت می‏کرده‏اند؛ و معنی سیاست مستقل ملی شاه این بوده است که او سیاستی مستقل و جدا از ملت ایران داشته است و دارد. ولی دیگر این بهانه‏جوییها نفعی به حال شاه نخواهد
داشت و او و حامیانش خوب فهمیده‏اند که با این بهانه‏ها نمی‏تواند مخالفانش یعنی تمامی ملت ایران را سرکوب کند.

ــ[موضع شما در برابر کارتر که از شاه حمایت می‏کند چیست؟ و عقیدۀ شما دربارۀ نفوذ روسها در ایران چیست؟]

ــدشمن شمارۀ یک ملت ایران کارتر و دیگر همفکران او در دولت امریکاست و الاّ همه می‏دانند که شاه از آنهاست و بدون حمایت آنها چیزی نیست. ولی این وظیفۀ ملت امریکاست که رئیس جمهوری خود را استیضاح کنند که چرا تا این حد از یک آدمکش حمایت می‏کند و حیثیت ملی را بر باد می‏دهد و آتش خشم ایرانی را نسبت به آنها شعله‏ور می‏کند. و اما روسها؛ وضع ایران اجازۀ نفوذ به هیچ کس و هیچ قدرتی را نمی‏دهد، ان شاءاللّه‏.

ــ[بنا به نوشتۀ روزنامۀ لوموند به تاریخ 3 و 4 دسامبر 78، مقامات ایرانی اظهار کرده‏اند که آیت‏اللّه‏ خمینی امسال 25 میلیون دلار دریافت کرده است. این پولها صرف تعمیر مساجد و امامزاده‏ها و مدارس و یتیم‏خانه‏ها و مؤسسات می‏شود. آیا حقیقت دارد؟ اگر حقیقت دارد، آیا مسخره نیست که در واقع این دولت ایران است که با کمک مالی خود به شما باعث پیدایش شورش در ایران می‏شود. در غیر این صورت طی شانزده سال تبعیدتان امکانات دیگری برای ادامۀ فعالیتهایتان داشته‏اید؟]

ــاین مطالب از اساس دروغ است و اساساً جعل، افترا، تحریف و قلب حقایق در منطق شاه و دارودسته‏اش از مهمترین پایه‏های سیاستشان است.

ــ[حقیقت قضیه با عراق چه بود که شما آنجا را ترک کردید؟ چرا شما فرانسه را انتخاب نمودید؟ و موضع شما در مقابل رئیس جمهوری فرانسه، بعد از تذکر 21 نوامبر مبتنی بر اینکه فرانسه نمی‏تواند سرزمینی باشد که از آنجا بتوان مردم را به خشونت دعوت کرد، چیست؟ و اگر دولت فرانسه به شما اجازۀ اقامت ندهد مقصد بعدی شما کجاست؟]

ــدولت عراق زیر فشار شاه فعالیتهای مرا در جهت خدمت به اسلام و مسلمین نمی‏توانست تحمل کند و لذا ناچار به ترک آن کشور شدم و عازم کویت شدم و با اینکه ویزای کویتی داشتم مانع از ورود به خاک کویت شدند. ناچار به فرانسه آمدم تا در اینجا
تصمیم به اقامت در یک کشور اسلامی را بگیریم. و هر گاه در مدت اقامت موقتی خودم در فرانسه احساس محدودیت در انجام وظایفم بکنم، خاک فرانسه را ترک خواهم کرد و مهم نیست که کجا باشم؛ زمین خدا وسیع است.

ــ[نتیجۀ ملاقات شما با پادشاه اردن چه بوده است؟]

ــچنین ملاقاتی انجام نشده است.

ــ[اگر شاه استعفا دهد و شما به عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران انتخاب شوید، آیا این وظیفه را قبول خواهید نمود؟ آیا ممکن است جنگی بین گروههای نسبتاً مهم مثل طرفداران شریعتمداری، سنجابی یا ارتش به دلیل اختلاف اهداف و جاه‏طلبی درگیرد؟]

ــمن شخصاً چنین مقامی را نمی‏پذیرم و من به هوشیاری و نیز یکپارچگی ملت آنچنان امیدوارم که به خواست خدای تعالی هیچ‏گونه جنگ داخلی به وجود نخواهد آمد.

ــ[رابطۀ شما با آیت‏اللّه‏ منتظری چگونه است؟ آیا وی به عنوان یکی از مخالفین رژیم برای پیوستن به شما به فرانسه خواهد آمد؟]

ــمن ایشان را سالیان درازی است که می‏شناسم. ایشان امروز از علمای بزرگ ایران و مورد احترام مردم مسلمان است.

ــ[فعالیتهای شما در تبعید نشان داده است که شما بیشتر یک رهبر سیاسی هستید تا یک رهبر مذهبی.]

ــاین حرفها که دین از سیاست جداست و امثال این حرفها در منطق اسلام نیست. فعالیت سیاسی یکی از وظایف مذهبی مسلمانان است.

ــ[بهترین آرزویتان برای ایران چیست؟]

ــبزرگترین آرزوی من این است که مردم ایران از چنگال ظلم نجات پیدا کنند و صاحب کشوری باشند آزاد و مستقل. دارای نظامی اسلامی که در آن حقوق انسانها آنچنان که اسلام دستور داده است رعایت شود و در راه پیشرفت و ترقی و سعادت انسانی سرمشق برای همه ملتها باشند.

ــ[بهترین خاطرات شما در مدت زندگی در تبعید چه بوده است؟]

ــ[امام در جواب این سؤال سکوت کردند.]