فرشاد مومنی: دو کتاب جدید از رضاقلی در سال جاری منتشر خواهد شد / وقتی آثار رضاقلی را می خوانیم، احساس هویت می کنیم

گروه اقتصادی: دکتر فرشاد مومنی با بیان این خبر که امسال دو کتاب جدید از رضاقلی منتشر می کنیم که در آن رضاقلی متفاوتی می بینید که به دستگاه نظری نهادگرایی مجهز شده و به خوبی ما را گام به گام به سر کانوهای اصلی ماجرا می برد و راه را بر فریبکاری می بنند، گفت: وقتی آثار علی رضاقلی را می خوانید، احساس هویت می کنید، در حالی که اساس برپاشدن مناسبات سلطه هویت زدایی از ما است. ما قربانی های یک ساختار نهادی کژکارکرد هستیم و این ساختار نهادی باید مورد انتقاد قرار گیرد.

به گزارش جماران، دکتر فرشاد مومنی، استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، در همایش سالانه «پوینده مردی به راه» به مناسبت سومین سالگرد درگذشت استاد علی رضاقلی، در خانه اندیشمندان علوم انسانی با بیان اینکه جلسه بزرگداشت علی رضاقلی، به مفهوم کانتی کلمه، ارزش فی نفسه دارد و ناظر بر مقام شکر از نعمت وجود یک چهره بزرگ خدوم اندیشه ای برای کشور بوده است، تصریح کرد: اما همه ماجرا این نیست، ما علی رضاقلی را گرامی می داریم به خاطر آنچه که خود او از اسرار التوحید به ما یاد داد و گفت شاه بیت اسرار التوحید این است که شیخ گفت رحمت خداوند بر آن کس که گامی به جلو نهد. او یکی از برجسته ترین مصادیق این مساله در ساحتهای نظر و عمل بود و ما از این طریق به خاطر شکر وجود او، یادش را گرامی می داریم.

وی با یادآوری اینکه استاد میرمصطفی عالی نسب و استاد علی رضاقلی می گفتند ما راضی نیستیم جلسه ای باشد که فقط موضوعش ما باشیم، جلسه ما باید در حاشیه پرداختن به اوضاع و احوال ایران باشد، افزود: دغدغه اصلی دیگر ما در برپایی این جلسات سالانه، پاسخ به این پرسش است که ذکر اندیشه های امثال رضاقلی به چه کار امروز ما می آید. برای پاسخگویی به چنین پرسشی، شما را به کتاب درخشان «ژان بودریار» با عنوان «صورت بندی مدرنیته و پست مدرنیته» ارجاع می دهم. در آنجا بودریار می گوید در دوران پسامدرن اکثریت قاطع کشورهای دنیا، با دستاوردهای مدرنیته از دریچه مصرف آشنا شدند و نه از دریچه تولید، آن گونه که بنیانگذاران مدرنیته تجربه داشتند.

آنها که به جای انتخاب تولید با مصرف گرایی با دنیای جدید روبرو می شوند، به جای پا، روی سر راه می روند

این اقتصاددان خاطرنشان کرد: در این کتاب توضیح داده می شود آنها که به جای انتخاب تولید به عنوان نقطه عزیمت از دریچه مصرف با دنیای جدید روبرو شدند، در یک آشفتگی ذاتی و ناپایداری سیستمی قرار دارند تا زمانی که ذهن حکومتگران و مردمشان به این مساله حساس نشده و راهی برای بازگرداندن همه چیز بر محور خلاقیت و تولید پیدا نکرده باشند. این موضوع در جای خود بحث شده که وقتی ما می گوییم تولید مدرن، در اینجا تولید به مثابه نظام حیات جمعی و تجلی گاه تعاملهای سطح بالای اندیشه و سیاست و اقتصاد و فرهنگ و اجتماع و جغرافیا و تاریخ و همه ذخیره های دانایی و توانایی بشر. بودریار می گوید تا زمانی که آنها این موضوع را نفهمیده باشند، همه چیز رو به وارونگی و واژگونی دارد و انگار در این جوامع مردم به جای اینکه روی پا راه بروند، روی سر راه می روند و یک به هم ریختگی سیستمی تجربه می کنند. علی رضاقلی جزء معدود متفکران معاصر ما است که این مساله را بسیار عمیق فهمیده بود.

وی با اشاره به ضرورت مطالعه «اندیشه بی خانمان» و «سراب گرایی صنعتی در جامعه قبایلی ایران»، گفت: شرح فهم بسیار عمیق این مساله در این دو کتاب به شکلی به تمام معنا ایرانی در آثار علی رضاقلی قابل مراجعه است. اگر انسانی متفکر بزرگ شد، به معنای غیرقابل نقد بودن او نیست و به معنای اینکه می توان نقدهای جدی به کارهای او وارد کرد نیز نیست. اما هر کس هر نقد عالمانه و روشمندی بر این فهم سترگ و خارق العاده او بگذارد، در واقع کمک کرده که جامعه او گامی رو به جلو بردارد.

عدم تقارن اطلاعات، بزرگترین نیروی محرکه فرصت طلبی

مومنی، مواجهه فزاینده با پدیده عدم تقارن اطلاعات با هر موج نوآوری علمی و فنی را از مسائل حیاتی دانست که به تبع این فهم حاصل می شود و علی رضاقلی آن را به خوبی فهمیده بود، افزود: این عدم تقارن اطلاعات، بزرگترین نیروی محرکه فرصت طلبی میان افراد، خانواده و بنگاه ها و میان کشورها است. از سرآغاز صنعتی شدن انگلستان، آنها مسیر فریب دیگران و دادن آدرسهای غلط و اشتباه برای اینکه رقیبی برایشان پیدا نشود را پیش بردند و تا امروز به موازات پیچیدگی های بیشتر و انباشت بی سابقه تر ظرفیتهای دانایی و توانایی پتانسیلهای این نوع فریب کاری و فرصت طلبی هم بالاتر می رود. رمز اینکه علی رضاقلی همه را به تفکر انتقادی و روش شناسی دعوت این بود.

در تاریخ بشر، ابزاری مهلک تر از تضعیف ارزش پول ملی برای نابود کردن کل نظام حیات جمعی وجود ندارد

وی صورت بندی مفهوم «انداختن نردبان» از سوی فردریک لیست را رمز عظمت یابی آلمانی ها عنوان کرد که بر اساس آن انگلیسی ها فریبکارانه مسیری که خودشان برای توسعه طی کرده اند را مورد انتقاد قرار می دهند و اظهارداشت: کینز می گوید در تاریخ بشر، ابزاری مهلک تر از تضعیف ارزش پول ملی برای نابود کردن کل نظام حیات جمعی وجود ندارد. اما اکنون شما از قول مقامات کلیدی کشور، از آن ابزار به عنوان ابزاری اصلاحی مطلب می شنویم. یعنی بزرگترین افسادها به عنوان اصلاح به نام این ملت زده می شود. طنز تلخی در این زمینه وجود دارد و آن این است که ماهیت تباه کننده شوک درمانی و سیاستهای تورم زا بالغ بر 35 سال گذشته با پوست و گوشت و خون این جامعه عجین شده اما چون با منافع منحوس داخلی و خارجی گره خورده، همه آنها که به خدمت مافیاها و رباخوارها و دلالها و واردات چی ها در این کشور درآمده اند، خود را به نفهمی می زنند. آنها هنوز هم با ما از دریچه اینکه ما می خواهیم اصلاح اقتصادی کنیم حرف می زنند. گویی فراموش کرده اند که هر بار که شوک درمانی در ایران اجرا می شود، فقر و فلاکت و وابستگی ذلت آور به دنیای خارج و نابرابری و فساد گلوی ایرانیان را بیشتر می فشارد و تمام مستندات آن هم وجوددارد.

دو برابر شدن مراجعه مردم به کمیته امداد و بهزیستی بعد از شوک درمانی 1401 

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد یادآورشد: سال 1401 که سیاست شوم شوک نرخ ارز اجرا شد، در فاصله کوتاهی مسئولان کمیته امداد و بهزیستی گفته بودند مراجعان ما در این چند ماهه یک باره نزدیک به دو برابر افزایش یافته. نمی توان گفت آن کس که روی صندلی رسمی نشسته، این را نمی فهمد! می توانیم بگوییم آنکه روی این صندلی نشسته، صلاحیت تخصصی اقتصادی ندارد، اما پیامدهای آنچه که رخ می دهد، کاملا روشن است. چطور وقتی شوک نرخ ارز وارد می کنید، متوجه می شوید و با عجله پرداخت نقدی 5 و 6 برابری یک باره اعلام می کنند!؟ بنابراین متوجه می شوند که با مردمشان چه می کنند.

به شاقولی به نام تولید فناورانه برگردیم

به گفته مومنی؛ این یک پرسش بزرگ است که ما چه کنیم که ساختار قدرت از تسخیرشدگی به دست منافع لاشخورها، دلالان و رباخوارها و واردات چی ها بیرون بیاید. پیام علی رضاقلی، مانند پیام ژان بودریار این است که به شاقولی به نام تولید فناورانه برگردیم. هر آنچه که تولید فناورانه در ایران را لگدمال کند، تحت هر عنوانی که به جریان بیفتد، خیانت جدیدی را رقم می زند، صرف نظر از اینکه خیانتکاران چه نیتی داشته باشند.

 مساله توسعه، تعارف و انتخابی بر اساس سلیقه نیست

استاد دانشگاه علامه طباطبایی با بیان اینکه از این دریچه بود که علی رضاقلی در هر جلسه ای که می نشست به ما یادآوری می کرد که مساله توسعه، تعارف و انتخابی بر اساس سلیقه نیست بلکه مساله مرگ و زندگی است، اضافه کرد: آنها که می خواهند با سر راه بروند، محکوم به ذلتند و باید با شاقول هایی مانند علم محوری و تولید محوری و عدالت محوری، این مناسبات را سر جای خود قرار دهیم.

علاوه بر منکوب کردن سلطه پول و زور باید سلطه فریب هم افشا و کنار گذاشته شود

وی با تاکید بر اینکه راه نجات ایران، تکیه بر تولید فناورانه، عدالت اجتماعی و علم محوری است، گفت: باید اقتدارهای مبتنی بر پول و زور، جای خود را به اقتدار مبتنی بر علم بدهد. در یک ساخت رانتی مانند اقتصاد سیاسی ایران، علاوه بر منکوب کردن سلطه پول و زور باید سلطه فریب هم افشا و کنار گذاشته شود. دستکاری و پنهان کردن واقعیت و منتشر کردن با وقفه اطلاعات حیاتی، ابزارهای تداوم مناسبات رانتی است و نمی توان با آنها کشور را نجات داد. علی رضاقلی شهید زنده چنین راهی است. اینکه او این میزان به روش شناسی اهمیت می داد، به این دلیل است که روش شناسی امکان تفکیک علم از غیرعلم را فراهم می کند و راه را بر فریب می بندد.

ما با تقدم امر سیاسی روبرو هستیم

مومنی ادامه داد: رضاقلی اولین اثر خود را «جامعه شناسی خودکامگی» قرار داد، به این علت که چه در نظریه عدالت فردوسی و چه در نظریه عدالت رالز و چه در نظریه عدالت شهید بهشتی، ما با تقدم امر سیاسی روبرو هستیم. یعنی اول باید کمر استبداد شکسته و توزیع قدرت عادلانه شود تا راه نجات برای کشور باز شود. اینها موضوعاتی است که ما بسیار نیاز داریم دائما به خود گوشزد کنیم.

نظام سلطه برای اینکه ما را به خدمت منافع خود بگیرد، اول از ما هویت زدایی می کند

وی ضمن اشاره به تکیه علی رضاقلی به جغرافیا، تاریخ و ادبیات برای فهم مسائل ایران، افزود: نظام سلطه برای اینکه ما را به خدمت منافع خود بگیرد، اول از ما هویت زدایی می کند. اینکه علی رضاقلی بر هویت ایرانی پافشاری می کند از این جهت است. این دو قطبی های کاذب که ایجاد می کنند و تا می گوییم باید هویت ایرانی عظمت پیدا کند، عده ای ارزشها را در مقابل آن قرار می دهند، آگاه و ناآگاه عمله استعمار هستند، به این دلیل که دین هم بخشی از هویت ما است. اینها اصلا مغایرتی با هم ندارند. آنها که دوقطبی کاذب راه می اندازند، دنباله رو آنها هستند که دو قطبی کاذب مشروطه و مشروعه را راه انداختند تا ما درسهای اصلی از مشروطه را فراموش کنیم.

شوک درمانی با تسهیل واردات کالاهای خارجی و منکوب کردن بنیه تولید ملی پیوند می خورد

مومنی با بیان این پرسش که چرا در ماجرای مشروطه، سید جمال الدین واعظ و ملک المتکلمین با آن شکل تاثربرانگیز به سرعت اعدام شدند، توضیح داد: به این دلیل که آنها پرچمدار جنبش ملی دفاع از تولید ملی بودند و فهمیده بودند که راه نجات کجاست. چرا صنیع الدوله مقابل درب مجلس توسط دو تبعه روس ترور شد!؟ به این دلیل که او هم این را فهمیده بود!؟ خدمات دولت زمان جنگ قابل انکار است!؟ چرا اکنون عده ای به لطایف الحیل متشبث می شوند که درباره کارنامه افتخارآمیز دوره جنگ، تردید و تزلزل ایجاد کنند!؟ برای اینکه اگر از آن زاویه به شناخت ایران وارد شوید، رمز اصلی نجات را پیدا می کنید. چرا ما این میزان با شوک درمانی مخالف هستیم!؟ به این دلیل که شوک درمانی با تسهیل واردات کالاهای خارجی و منکوب کردن بنیه تولید ملی پیوند می خورد.

امسال دو کتاب جدید از رضاقلی منتشر می کنیم

این اقتصاددان با بیان این خبر که امسال دو کتاب جدید از رضاقلی منتشر می کنیم که در آن رضاقلی متفاوتی می بینید که به دستگاه نظری نهادگرایی مجهز شده و به خوبی ما را گام به گام به سر کانوهای اصلی ماجرا می برد و راه را بر فریبکاری می بنند، گفت: وقتی آثار علی رضاقلی را می خوانید، احساس هویت می کنید، در حالی که اساس برپاشدن مناسبات سلطه هویت زدایی از ما است. ما قربانی های یک ساختار نهادی کژکارکرد هستیم و این ساختار نهادی باید مورد انتقاد قرار گیرد.

رضاقلی برایند یک نسل شلاق خورده و بسیار زحمت کشیده است

مومنی ضمن تاکید بر اینکه اندیشه رضاقلی به شرط اینکه نقادانه مورد مطالعه قرار گیرد به اعتلای ایران کمک می کند، افزود: او توانسته فرزند آگاه زمانه خود باشد و برایند یک نسل شلاق خورده و بسیار زحمت کشیده است. در کتاب سراب گرایی صنعتی وصفی را از قول ادیسون مطرح کرده که اگر کشوری بخواهد بر مبنای تولید فناورانه نجات پیدا کند، راهش است که یک واحد نوآوری جنبه ذهنی دارد و 99 واحد آن تلاش خستگی ناپذیر است. شوک درمانی، مافیا پروری و لاشخورپروری ارزش کار خلاق و مفید در ایران را لگدمال می کند. تضعیف ارزش پول ملی، یعنی تضعیف زحمات شرافتمندترین مردم کشور. چه کنیم حکومت گرامی به قباحت و لجن باری این سیاست آگاهی پیدا کند و یا اگر آنها که خود را به ندانستن زدند، دیگر نتوانند آن کار را بکنند.

رئیس موسسه مطالعات دین و اقتصاد گفت: چقدر تلخ و غم انگیز است که فردی کاندیدای ریاست جمهور شود و بگوید شرافتم را گرو می گذارم که سراغ شوک درمانی نروم و به عدالت آموزشی و عدالت در سلامت اهمیت دهم بعد هنوز روی صندلی ننشسته، می گوید ارز نیازهای اساسی مردم را به خودروهای لوکس بدهید! آیا این تصادفی است!؟ می توانیم از او بپذیریم که در این باره صلاحیت تخصصی ندارد اما آیا می توان پذیرفت که او نداند که این میزان موسسات پژوهشی مستقل و شرافتمند و ذخیره دانایی منعکس کننده تجربه های تاریخی ایران در این کشور وجود دارد. از آنها می خواهیم به جای ادا درآوردن و حرفهای تکراری که از زمان مرحوم هاشمی رفسنجانی از طریق میدان دادن به حاکمیت سرمایه های سوداگر و ربامحور و تحمیل فشارهای غیرمتعارف به مردم بی پناه و تولیدکنندگان بی پناه تر این کشور به هویت ملی و توسعه ایران خسارت وارد کردند، دست بردارند.

ایران هنوز راه نجات پیش رو دارد

مومنی افزود: با مراجعه به اندیشه های امثال رضاقلی، عالی نسب و بهشتی می فهمید که ایران هنوز راه نجات پیش رو دارد. اگر رویمان را به حقیقت کنیم و تسلیم علم شویم و مافیاها و فاسدها را از خودمان دور کنیم، راه نجات برای ما باقی است و امثال رضاقلی پرچم این امید را برای ما زنده نگه می دارند.