استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا روز جمعه یازدهم آوریل (۲۲ فروردین) در شهر سن‌پترزبورگ با ولادیمیر پوتین دیدار کرد. این در حالی است که دونالد ترامپ، از رئیس جمهوری روسیه خواسته است که برای رسیدن به آتش‌بس در اوکراین «دست بجنباند.»
به گزارش جماران به نقل از یورونیوز،کرملین اعلام کرد که دیدار بین آقای پوتین و آقای ویتکاف بیش از چهار ساعت به درازا کشید و بر «جنبه‌های حل و فصل اوکراین» متمرکز بود. این مذاکرات، سومین دیدار این دو مقام در سال جاری میلادی بود و کریل دمیتریِف، فرستاده ویژه روسیه، آن را «مفید» توصیف کرد.
کمی‌قبل‌تر، دونالد ترامپ از وضعیت مذاکرات با پوتین ابراز ناامیدی کرده بود. او روز جمعه در شبکه‌های اجتماعی نوشت: «روس‌ها باید دست بجنبانند. افراد زیادی در این جنگ وحشتناک و بی‌معنی در حال مردن هستند، هزاران نفر در هفته.»
ویتکاف در مقابل کلوگ؛ اختلاف نظر بین دو نماینده ویژه ترامپ
خبرگزاری رویترز به نقل از دو مقام آمریکایی و پنج فرد آگاه گزارش داد که آقای ویتکاف پیش از عزیمت به روسیه به آقای ترامپ پیشنهاد کرده که سریع‌ترین راه برای رسیدن به آتش‌بس در اوکراین، حمایت از راهبردی است که مالکیت چهار استان شرقی اوکراین را به مسکو واگذار می‌کند.
این دیدگاه، پیش از این نیز از سوی آقای ویتکاف در گفت‌وگویی با تاکر کارلسون بیان شده بود، اما این پیشنهاد بارها از سوی کی‌یف رد شده است و برخی از مقامات آمریکایی و اروپایی نیز آن را به‌عنوان یک خواسته حداکثری از سوی روسیه کنار گذاشته‌اند.
اوکراین، اگرچه آمادگی دارد درباره برخی شروط مربوط به مناطق مورد مناقشه مذاکره کند، اما هرگز با واگذاری کامل و یک‌جانبه مالکیت این مناطق به روسیه موافقت نخواهد کرد.
در دیدار با ترامپ، ژنرال کیِث کِلوگ، فرستاده رئیس جمهوری در امور اوکراین، با نظر آقای ویتکاف مخالفت می‌کند. به گفته دو منبع آگاه، آقای کلوگ تأکید کرد که اوکراین، اگرچه آمادگی دارد درباره برخی شروط مربوط به مناطق مورد مناقشه مذاکره کند، اما هرگز با واگذاری کامل و یک‌جانبه مالکیت این مناطق به روسیه موافقت نخواهد کرد.
این نشست بدون آنکه ترامپ تصمیمی برای تغییر راهبرد آمریکا اتخاذ کند به پایان رسید و آقای ویتکاف روز جمعه (۲۲ فروردین) برای دیدار با پوتین به روسیه سفر کرد.
به گفته منابع مذکور، مقامات دولت ترامپ بیش از پیش بر سر چگونگی پایان دادن به بن‌بست میان اوکراین و روسیه دچار اختلاف شده‌اند. استیو ویتکاف و ژنرال کیث کلوگ — که از حامیان ارائه حمایت مستقیم‌تر به اوکراین است — درباره بهترین مسیر پیش‌رو توافق ندارند.
دعوت جنجالی از مقام روس به منزل شخصی ویتکاف
آقای ویتکاف پیش از دیدار با ترامپ در کاخ سفید در اقدامی خارج از روال معمول امنیتی، کریل دمیتریِف، نماینده روسیه را — که به‌دلیل تهاجم روسیه تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد — به اقامتگاه شخصی خود برای صرف شام دعوت کرده بود.
آقای ویتکاف پیش از دیدار با ترامپ در کاخ سفید در اقدامی خارج از روال معمول امنیتی، کریل دمیتریِف، نماینده روسیه را — که به‌دلیل تهاجم روسیه تحت تحریم‌های آمریکا قرار دارد — به اقامتگاه شخصی خود برای صرف شام دعوت کرده بود.
به گفته دو فرد آگاه از ماجرا، این اقدام زنگ خطر را در کاخ سفید و وزارت امور خارجه آمریکا به صدا درآورد. مقامات آمریکایی معمولا از میزبانی مقامات روس — که از توانایی‌های پیشرفته اطلاعاتی برخوردارند — در خانه‌های شخصی خود خودداری می‌کنند.
شام مورد نظر در نهایت دوباره برنامه‌ریزی شد و به جای منزل شخصی ویتکاف، در کاخ سفید برگزار شد.
نگرانی‌ها از کم تجربگی ویتکاف و درخواست برای برکناری او
آقای ویتکاف که از دوستان قدیمی دونالد ترامپ است و در به دست آوردن برخی موفقیت‌های کلیدی دیپلماتیک برای رئیس جمهوری آمریکا نقش داشته، توانسته حمایت برخی از جمهوری‌خواهانِ بدبین به سیاست‌های آمریکا در قبال اوکراین را به دست آورد. با این حال، پیشنهادهای او خشم گروهی دیگر از جمهوری‌خواهان را که معتقدند دولت بیش از حد به سمت مسکو گرایش پیدا کرد، برانگیخته است.
از زمان آغاز به کار دولت ترامپ در ماه ژانویه (یکم بهمن)، سیاست خارجی آمریکا دستخوش تغییرات اساسی شده است. ترامپ به اوکراین فشار آورده تا با آتش‌بس موافقت کند، این در حالی است که او بسیاری از اقدامات تنبیهی که دولت بایدن در واکنش به تهاجم گسترده روسیه به اوکراین در سال ۲۰۲۲ اتخاذ کرده بود، را کاهش داده است.
برخی از مقامات آمریکایی و اروپایی نگران آن هستند که مبادا روس‌ها از کم‌تجربگی آقای ویتکاف برای پیشبرد راهبرد ترامپ از طریق مذاکرات بهره‌برداری کنند.
اریک لوین، یکی از تامین‌کنندگان مالی حزب جمهوری‌خواه در نامه‌ای به تاریخ ۲۶ مارس (هفتم فروردین) خطاب به گروهی از اهداکنندگان مالی نوشت: «ویتکاف باید برود و مارکو روبیو باید جای او را بگیرد.»
این نامه پس از مصاحبه ویتکاف با تاکر کارلسون و حضور او در شبکه فاکس نیوز نوشته شده است. آقای لوین در این نامه، ویتکاف را به دلیل تمجید از ولادیمیر پوتین مورد انتقاد قرار داده است.
اصرار ترامپ برای آتش‌بس تا ماه مه و ناکامی در پیشبرد توافق‌ها
دونالد ترامپ بارها اعلام کرده است که می‌خواهد تا ماه مه (اردیبهشت) میان اوکراین و روسیه آتش‌بس برقرار کند. او استدلال می‌کند که ایالات متحده باید به این درگیری پایان دهد؛ جنگی که صدها هزار نفر را به کام مرگ کشانده و خطر رویارویی مستقیم میان آمریکا و روسیه‌ای مجهز به سلاح هسته‌ای را افزایش داده است.
با این حال، دو توافق جزئی برای آتش‌بس — یکی در زمینه عدم حمله به زیرساخت‌های انرژی و دیگری در دریای سیاه — به بن‌بست خورده‌اند و رئیس جمهوری آمریکا از نبود پیشرفت در این زمینه احساس ناامیدی و ناراحتی می‌کند.
ویتکاف نقش مرکزی و در حال گسترشی در سیاست خارجی دولت ترامپ ایفا می‌کند. حتی پیش از به قدرت رسیدن ترامپ، ویتکاف در دستیابی به آتش‌بس در غزه — که بعدها از هم پاشید — کمک کرده بود و پس از آن، آزادی یک شهروند آمریکایی به نام مارک فوگل از روسیه را مذاکره کرد.
او روز جمعه (۲۲ فروردین) به روسیه سفر کرد تا با پوتین دیدار کند و روز شنبه برای گفت‌وگو با ایران در عمان خواهد بود تا عملا یکی دیگر از اولویت‌های مهم امنیت ملی آمریکا را رهبری کند.
ویتکاف درباره مناطق شرقی اوکراین چه گفته است؟
آقای ویتکاف برای نخستین بار ایده واگذاری چهار منطقه اوکراین — لوهانسک، دونتسک، ژاپروژیا و خرسون — به روسیه را در مصاحبه‌ای با تاکر کارلسون در ۲۱ مارس (یکم فروردین) مطرح کرد.
او در خصوص مناطق شرقی اوکراین گفت: «آن‌ها روسی‌زبان هستند. در این مناطق همه‌پرسی‌هایی برگزار شده که در آن اکثریت قاطع مردم اعلام کرده‌اند که می‌خواهند تحت حاکمیت روسیه باشند.»
این اظهارات ویتکاف بسیاری از مقامات امنیت ملی آمریکا را شوکه کرد. لفاظی‌های او شباهت زیادی به سخنان مقامات روس داشت. دولت‌های غربی این همه‌پرسی‌ها را که به‌سرعت و به‌طور غیررسمی برگزار شده بودند، نمایشی خوانده و اعلام کردند که نتایج آن‌ها را به رسمیت نخواهند شناخت.
نِد پرایس، سخنگوی پیشین وزارت امور خارجه در دوران ریاست جمهوری جو بایدن، در این باره گفت: «ویتکاف و ترامپ مرتکب گناه کبیره دیپلماسی شده‌اند: آن‌ها ناامیدی خود را برای رسیدن به توافق به‌طور علنی به نمایش گذاشته‌اند.»
با این حال، ویتکاف حامیان زیادی در داخل دولت دارد که می‌گویند او توسط مقامات سیاست خارجی که دیدگاه‌های تند و جنگ‌طلبانه‌ای دارند، به‌طور ناعادلانه مورد حمله قرار گرفته است. این مقامات متعلق به حزب جمهوری‌خواه هستند که به‌طور فزاینده‌ای از مداخلات خارجی فاصله گرفته‌اند. طبق گفته‌های چندین نفر آگاه از روابط آن‌ها، ویتکاف و ترامپ همچنان رابطه شخصی قوی‌ای با یکدیگر دارند.
نبود هماهنگی در سیاست اوکراین و نگرانی‌های دیپلمات‌های غربی
برای متحدان آمریکا، بحث‌ها و عدم پیشرفت در رسیدن به یک توافق صلح به این حس دامن زده است که ایالات متحده هیچ برنامه واضحی برای پایان دادن به جنگ در اوکراین ندارد.
دو مقام اروپایی که اخیرا با دولت آمریکا در تماس بوده‌اند، گفتند که فشار زیادی برای تیم مذاکره‌کننده وجود دارد تا هرچه سریع‌تر به نتایج دست یابند. این مسئله نگرانی‌هایی را در میان آن‌ها ایجاد کرده است که ایالات متحده ممکن است نه تنها تحرکاتی را بپذیرد که می‌تواند اوکراین را تضعیف کند، بلکه ممکن است امنیت خود اروپا را نیز به خطر بیندازد.
با وجود مکالمات مکرر بین ویتکاف و کلوگ، دولت ترامپ هنوز فرآیند سیاست‌گذاری هماهنگ‌شده‌ای برای اوکراین ایجاد نکرده است. برخلاف رویه معمول، شورای امنیت ملی فقط یک جلسه با حضور مقامات ارشد در این زمینه برگزار کرده است. فردی آگاه از این موضوع این نکته را بیان کرد که این وضعیت منجر به سردرگمی بیشتر در داخل دولت و در میان متحدان اروپایی درباره مسیر مذاکرات صلح شده است.
دو دیپلمات ارشد غربی که با دولت آمریکا در ارتباط هستند، اظهار داشتند که معتقدند اگر روسیه به تأخیر انداختن روند ادامه دهد واشنگتن «برنامه روشنی» برای پیشبرد مذاکرات ندارد و نمی‌داند چه باید بکند.
