انتظار می رود دولت آینده ،دولت اطلاع رسانی و پاسخگویی و شفافیت باشد و شبکه های اجتماعی فرصتی برای تحقق آن است . این مهم به تحقق صلح کمک شایانی می کند چراکه صلح بر مبنای پاسخگویی یعنی کاهش تنشها و گشایش فرصت ها .
«انجمن علمی مطالعات صلح ایران» و «خانه اندیشمندان علوم انسانی» عصر روز سه شنبه دوم مرداد ماه میزبان همایش علمی – تخصصی «گفتمان صلح و دولت آینده در ایران» بود.
به گزارش خبرنگار جماران، زهرا نژاد بهرام، دکترای علوم سیاسی، مدرس دانشگاه و مدیرکل پیشین دفتر اجتماعی و انتخابات استانداری تهران محور سخنان خود را بر بحث «شبکه های مجازی و گفتمان صلح» متمرکز کرده و گفت: در ابتدای سخن باید به این نکته اشاره کنم که ما نباید فراموش کنیم که نیمی از جمعیت جهان، زن هستند. فراموش نکنیم که منادیان اصلی صلح، زنان هستند چرا که دغدغه زندگی دارند. فراموش نکنیم که زنان، مادران زمین هستند اما متاسفانه در تصمیم سازی و تصمیم گیری معمولا کم حضور هستند و اگر هم هستند کم اثر هستند به این دلیل که فرصت لازم در اختیار آنها گذاشته نمی شود.
یکی از نهادهایی که در حوزه کنشگران مرزی جایگاه دارد، رسانه ها هستند اما امروز شکل رسانه ها متفاوت شده است و با دنیای جدیدی از رسانه ها روبه رو هستیم. شبکه های اجتماعی فرصتی منحصر به فرد برای ارتباطات میان فردی و میان گروهی برای همه مردم جهان است. این شبکه ها که سابقه ای دیرین در زندگی بشری دارند امکان موثر برای اجتماعی سازی بشری داشته اند. اکنو ن این شبکه ها در بستر فضای مجازی مبدل به بستری برای گسترش تعاملات و امکانی برای عمق بخشیدن به اجتماعی سازی بشری شده اند. این امکان برگرفته از تحولات تکنولوژیکی عصر حاضر بستری نوین برای رشد و توسعه ارتباطی و در عین مفهوم سازی های نوین برای زندگی اجتماعی است.
این شبکه ها تحت عنوان رسانه های نوین توانسته اند در مدت کوتاهی در اطلاع رسانی و ارتباط گیری نوع متفاوتی از زندگی اجتماعی و جامعه پذیری و در عین حال یاد گیری را فراهم کنند و بستری موثر برای نشر و تقویت مفاهیم ارزشمند نظیر صلح باشند. اصلی ترین مفاهیم این شبکه ها باور دیگری و پذیرش حق دیگری است. آنها قادرند با تکیه بر عنصر رواداری مفهوم دیگری را که صاحب حق است، جدا از مرزبندی ها ی رایج زندگی عینی تبیین کنند. آنها به دلیل ساختار تعاملی و ارتباط گیری آسان و در دسترس، در نهادینه ساختن این عنصر راهی کوتاه و موثر هستند .
تکنولوژی برای خلق این شبکه ها توانسته ارتباط فارغ از زمان و مکان را بر بستر تعامل مداوم در جهت رواداری تبیین کند.اگر چه این امکان در فضای عینی نیازمند تمرین مداوم و زمان طولانی است، اما با اتکا به ظرفیت های جدید این مهم با سرعت امکان آموزش، تمرین و اقدام را فراهم ساخته است .
عمق نفوذ آنها بر حسب آخرین آمارها در میان جمعیت هشت میلیاردی جهان بالغ بر 5 میلیارد است؛ این مهم به معنی ان است که بیش از دو سوم مردم جهان توانسته اند با استفاده از این شبکه ها ،ارتباطی مداوم و به دور از تکلف های نژادی، مذهبی ، قومیتی و سرزمینی و...داشته باشند! گفت و گو که رمز تحقق صلح است در این شبکه ها شکل گرفته و امکان شنیدن و گفتن را در فضایی به دور از هیاهوهای برگرفته از تفاوت های منطقه ای و قومی و... را فراهم ساخته است. توجه به دیگری و دریافت نظرات دیگران در نگاه به تعداد لایکها و کامنت ها و باز نشرها و علائم مشترک تصویری نظیر ایموجی ها امروزه به بستری برای گسترش تعامل شده است! آنگونه که به نظر می رسد زبان جدیدی در این شبکه ها خلق شده که امکان گفت و گو و پذیرش دیگری را معنا دار تر کرده است؛ به عبارتی، این شبکه ها فرصتی برای زبان مشترک، امکان مشترک، حس مشترک دست یافته اند که سه اصل موثر برای پویایی آنها است.
در واقع شبکه های اجتماعی توانسته اند نوع خرد جمعی را فراهم کنند که دسترسی به صلح را با توجه به مبانی ذکر شده تسهیل کرده است. لذا از انجا که یکی از بسترهای تحقق صلح علاوه بر مفاهیم پایه ای، کنشگری صلح است؛ این شبکه ها بستر تحقق آن را فراهم کرده اند که یکی از مهمترین دلایل آن ساختار فعال و پویا ی شبکه های اجتماعی مجازی است .
به بیانی دیگر صلح مثبت که مبتنی بر ارتقا فهم مشترک از ضرروت زندگی برمبنای تعامل و پذیرش حق دیگری است در بستر این شبکه ها جان تازه گرفته است! انگونه که صلح از مفهومی دور دست به امری نزدیک تر مبذل شده که در بستر آن می توان مفاهیم صلح محور را دست یافتنی تر کرد .
این مهم به صورت عینی در گفت و گو های اخیر که پس از حمله اسراییل به غزه و نسل کشی مردمان این سرزمین صورت گرفته و صدای یکپارچگی را برای افکار عمومی جهان در جهت صلح فراهم کرده قابل مشاهده است. این امر، به رغم آن صورت گرفته که رسانه های جریان اصلی با توجه به وابستگی سیاسی و اقتصادی به اسراییل در تلاش بودند مفاهیم کشتار و نسل کشی و... را از حمله اسراییل به غزه دور کنند! اما رسانه های نوین در قالب شبکه های اجتماعی راهی دیگر را برای افکار عمومی تعریف کردند! این تغییر در نگرش افکار عمومی حاصل ظرفیت هایی است که در این شبکه ها به عینه مشاهده می شود .
بهره گیری این شبکه ها از ظرفیت افراد عضو و گشوده بودن راه برای طرح نظرات و انتشار دیدگاههای متفاوت با جریانهای صاحب قدرت و تکیه بر عنصر گفتگو و رواداری این فضا را برای درخواست صلح به امری عمومی مبدل کرده و فرایند صلح خواهی را از صاحبان قدرت به سوی افکار عمومی سوق داده است که حاصل آن راه پیمایی های بی وقفه در سراسر جهان است. در پایان انتظار می رود دولت جدید با تکیه بر این ظرفیت نکات زیر را مورد توجه قرار دهد :
- باور پذیری به نقش آفرینی شبکه ها اجتماعی در تقویت رواداری با تاکید بر باور تفاوت ها امری جدی است چرا که در رواداری حق دیگری پذیرفته می شود و به اندازه خود برای دیگری سهم قائل هستیم.
- ایجاد ظرفیت لازم برای توسعه شبکه های مجازی بستری برای تعامل با خود و خارج از مرزها است که میتواند ابزار موثری برای بیان ارزشها، ارزوها و جست و جوی اشتراکات باشد.
- صلح بیش از انکه امری بیرونی باشد فرآیندی درونی است و لازم است ابزار گفتگو حاصل شده دراین شبکه ها مقیاسی برای نهادینه کردن صلح باشد
- شفافیت و ارتقا سواد رسانه ای و آموزش زندگی در شبکه های مجازی امری حیاتی است که باید شرایط آن به صورت عام در جامعه ساری و جاری شود .
- انتظار می رود دولت آینده، دولت اطلاع رسانی و پاسخگویی و شفافیت باشد و شبکه های اجتماعی فرصتی برای تحقق آن است. این مهم به تحقق صلح کمک شایانی می کند چراکه صلح بر مبنای پاسخگویی یعنی کاهش تنشها و گشایش فرصت ها .
- بهره گیری از فرصت شبکه های مجازی در داخل و خارج این امکان را می دهد که پیوند میان افکار عمومی داخل و خارج از جنس کنشگری فعال باشد. لذا رفع فیلترینگ و محدودیت اینترنت ضرورتی انکار ناپذیر است
- با توجه به گفتمان سوم دولت جدید به نام «گفت و گوی ملی و آشتی ملی»، شبکه های اجتماعی فرصتی یگانه برای نهادینه ساختن این گفتمان هستند ؛ در واقع بستر تحقق صلح معنایی در قالب این شبکه ها دسترس پذیر است؛ چرا که نظام معنایی حاصل از این گفتمان جایگاه لازم را در شبکه های اجتماعی دارا است و قادر به موج آفرینی برای صلح و نهادینه ساختن آن است .
تأکید شبکه های اجتماعی برگرفته از صلح ایجابی و مثبت است، لذا مفهوم صلح به معنای نفی جنگ نگاهی حداقلی است که فقط دولتمردان را قادر به بسیج کردن است، اما در شبکه ها اجتماعی این مهم به امری عمومی بر مبنای زندگی مشترک و همزیستی مسالمت امیز قابلیت تحقق دارد .دراین شبکه ها اشتراکات برجسته می شود و تفاوت ها مورد پذیرش واقع میشود .
این شبکه ها با قدرت بسیج کنندگی و آموزش عمومی قادرند مفهوم صلح را بر پیشگیری تمرکز می دهند نه بر پایان بخشیدن که این مهم قادر است گفتمان دولت جدید را تقویت کند.
قطبی زدایی اصلی ترین رویکرد این شبکه های اجتماعی است که بر مبنای صلح خواهی فرصت برقراری آن را فراهم می کند، امری که پزشکیان به روشنی در عبارتی ساده آن را طرح کرد "دعوا نکنیم".
صلح سازی علاوه بر آنکه نیروی حاکمیتی را طلب می کند نیازمند ذهن صلح محور است و این مهم در شبکه های اجتماعی قادر به ساخته شدن است به شرط آنکه دولت جدید باور داشته باشد این ظرفیت جهانی امکانی برای همزیستی مسالمت امیز است.
