خط فقر جدید اعلام نشده؛ دلیل چیست؟

جی پلاس؛ در شرایطی که گروه‌های کم‌درآمد از فقر درآمدی دچار فقر زمانی‌ شده‌اند، این سوال مهم پیش می‌آید که چرا دولت خط فقر را اعلام نمی‌کند. در حالی‌که سفره‌ها بی‌نان است و عملا خانوار طبقه متوسط به دره فقر سقوط کرده‌اند؛ آمار و ارقام متفاوتی از وضعیت فقر و فقرا در ایران به دلیل اهمال‌کاری مرجع رسمی به گوش می‌خورند.

گاهی یک کارشناس آمار ارائه می‌دهد و گاهی یک مقام سابق اقتصادی. اما همه آنها در یک موضوع وجه اشتراک دارند و آن هم بدتر شدن وضع فقر در ایران است. اما واقعا چرا دولت خط فقر را اعلام نمی‌کند؟ خردادماه امسال بود که معاون وارت رفاه به این سوال مهم پاسخ داد. عسگریان به این موضوع اشاره داشت که خط فقر دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است و از همین رو باید تمام عوامل ذی مدخل را همسو کنیم.

خط فقر یا آستانه فقر درواقع حداقل درآمدی است که برای زندگی در یک کشور خاص در نظر گرفته می‌شود. اما حالا در ایران به جایی رسیده‌ایم که آمارها از نرخ خط فقر متفاوت است؛ گاهی یک کارشناس اقتصادی یا فعال کارگری آن را اعلام می‌کند و گاهی هم یک نماینده مجلس هیجان‌زده در تریبونی رسمی از آن دم می‌زند. در حالی که وزارت رفاه به‌عنوان متولی اصلی اعلام این شاخص از این کار خودداری می‌کند، همین امسال یک عضو کمیسیون اقتصادی آن را ۳۰ میلیون تومان دانست. البته وحید محمودی- اقتصاددان- سال گذشته در گفت‌وگویی که با تجارت‌نیوز داشت، رقم آن را بالاتر اعلام کرد؛ نرخ خط فقر یک خانوار دو نفره تهرانی ۳۲ میلیون تومان.

مرکز پژوهش‌های مجلس هم در گزارشی اعداد و ارقام مهمی از فقر ارائه کرده است. گزارش این مرکز خبر از این می‌دهد که نرخ خط فقر طی یک دهه از ۱۹ درصد به بیش از ۳۰ درصد افزایش یافته است، در واقع بیش از ۳۰ درصدِ جمعیت زیر خط فقر هستند. بر اساس اطلاعاتی که در این گزارش آمده است، خط فقر متوسط کشوری در سال ۱۴۰۰ به طور سرانه یک میلیون و ۶۸۰ هزار تومان بوده است. این عدد برای خانوار چهار نفره معادل چهار میلیون و ۵۰۰ هزار تومان محاسبه شد. بدین ترتیب، درصد جمعیت زیر خط فقر مطلق در سال ۱۴۰۰ برابر با ۳۰.۴ درصد بوده است. در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال قبل از آن، از جمعیت فقرا کاسته شده؛ ۷۰۰ هزار نفر.

در مجموع، نرخ فقر از سال ۸۵ روند صعودی داشته و از سال ۹۷ به بیش از ۳۰ درصد رسیده است. در این بین، شکاف فقر که نشانگر فاصله فقرا تا خط فقر است و آن را اندازه‌گیری می‌کند؛ در سال‌های ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ به بالاترین مقدار یعنی ۲۷ درصد رسید.

چرا دولت خط فقر را اعلام نمی‌کند؟

سال گذشته بود که وزارت رفاه بعد از مدت‌ها اقدام به اعلام آمار و ارقامی درباره فقر کرد. این وزارتخانه خبر داد که خط فقر برای یک خانوار چهار نفره تهرانی ۱۴.۷ میلیون تومان است. اما انتشار این آمار توسط وزارت رفاه به صورت منظم صورت نمی‌گیرد. علت چیست؟ معاون وزارت رفاه به این سوال پاسخ داده و گفته است که دولت آمار خط فقر را به دلیل تشدید مشکلات اقتصادی اعلام نمی‌کند.  علیرضا عسگریان در توضیح این موضوع با اشاره به اینکه کمیته امداد امام خمینی به طور متمرکز در زمینه فقر تغذیه‌ای کار می‌کند و در این زمینه آماری به دست آورده است، به ایسنا اظهار کرد: «برای اینکه یک نفر بتواند سلامت خود را حفظ کند و این سلامت بین‌نسلی باشد، توجه به فقدان فقر تغذیه‌ای مهم است و این در حالیست که امکان دارد یک نفر از نظر مالی در وضعیت متوسطی قرار داشته باشد اما از نظر تغذیه‌ای به خودش نرسد.

البته ممکن است یک نفر از نظر تغذیه‌ای فقیر باشد و نتواند به وضعیت تغذیه‌ای خود رسیدگی کند. در فقر تغذیه‌ای چنین تناقضی وجود دارد و به دلیل اینکه یک مرکز رسمی در این زمینه نمی‌تواند به طور دقیق صحبت کند، در وزارت رفاه به دنبال دریافت این هستیم تا برآوردی از خط فقر داشته و با مجوزی با عنوان مرجع رسمی آن را اعلام کنیم، البته دریافت مجوز هم به این راحتی نیست. باید بسیاری از دستگاه‌های مختلف را اقناع کنیم زیرا اعلام خط فقر دارای ابعاد سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است و از همین رو باید تمام عوامل ذی مدخل را همسو کنیم.» اعلام نشدن آمار از سوی مراجع رسمی نه تنها به بهبود اوضاع کمکی نکرده بلکه مانع تحلیل درست و واقع‌بینانه توسط کارشناسان شده است. این در حالیست که هر روز گروه‌های بیشتری از مردم به طبقات پایین جامعه هل داده می‌شوند و آنگونه که کارشناسان می‌گویند از هر سه ایرانی یک نفر گرفتار فقر مطلق است و دوره دو برابر شدن فقر به کمتر از سه سال رسیده است.

منبع: تجارت نیوز