آیا صنعت هسته ای اوکراین با «چرنوبیل جدیدی» روبرو می شود؟

به گزارش جماران، شبکه الجزیره گزارش داد 35 سال از بروز فاجعه چرنوبیل در نیروگاه هسته‌ ای اوکراین در 26 آوریل می گذرد که اکنون با زمین‌ های بایر، ساختمان‌ های تخریب شده و آوار سنگین احاطه شده است.

فاجعه هسته‌ ای چرنوبیل در 26 آوریل 1986 در پی انفجار ناشی از آزمایش سنجش امنیت نیروگاه هسته‌ ای مذکور در 108 کیلومتری کی‎ف پایتخت اوکراین رخ داد؛ این حادثه بدترین حادثه هسته‌ ای است که تاکنون در جهان رخ داده است.

مقیاس بین المللی رویداد‌های هسته‌ای و رادیولوژیک، رویداد‌های هسته‌ ای را در مقیاسی از 0 تا 7 دسته بندی و آنها را به تصادف، حادثه و فاجعه تقسیم می‌ کند. مقیاس 7 نشان دهنده یک حادثه بزرگ است که به معنای انتشار عمده مواد رادیواکتیو با اثرات گسترده بهداشتی و زیست محیطی است که نیاز به اجرای اقدامات متقابل برنامه ریزی شده و گسترده دارد.

فاجعه چرنوبیل و فوکوشیما در سال 2011 به همین ترتیب طبقه بندی شده ‎اند.

نکته مهم در مورد چرنوبیل این است که این نیروگاه در دو آزمایش خود در سال‌ های 1961 و 1962، 45 میلیون کوری (واحد واپاشی هسته‌ ای) ید رادیواکتیو صادر کرد.

وقوع انفجار در چرنوبیل که سبب پراکنده شدن ابر‌های سیاه در سراسر اروپا شد، ده‌ ها هزار نفر را ناچار به تخلیه خانه‌ های خود کرد.

31 کارمند این مرکز و آتش نشان به دلیل تشعشعات اتمی بلافاصله جان خود را از دست دادند و هزاران نفر دیگر بعد‌ها به بیماری‌ های ناشی از پرتو‌های رادیواکتیو مانند سرطان دچار شدند. البته همچنان تعداد کل افراد کشته شده و اثرات درازمدت این انفجار بر سلامتی افراد همچنان مورد اختلاف است.

منطقه محل استقرار چرنوبیل در «پریپیات» در شمال اوکراین، در حال حاضر منطقه‌ ای با ساختمان‌ های تخریب شده و خالی از سکنه و باتلاقی است. این شهر ارواح زمانی محل زندگی 50 هزار نفر بود که عمدتا در نیروگاه چرنوبیل کار می‌ کردند.

صنعت هسته ای همچنان قابل اعتمادترین راه نجات اقتصادی اوکراین است.

اما منتقدان داخلی و بین المللی ادعا می کنند که این صنعت با بحران چند ساله ناشی از فساد، مشکلات ایمنی ناشی از کهولت، راکتورهای فرسوده، قطع روابط با انحصار هسته ای روسیه، و تغییر سیاست به سمت سوخت هسته ای ساخت آمریکا  روبرو است.

دست اندرکاران این صنعت، محیط بانان و سیاستمداران ادعا می کنند که ساخت یک مرکز ذخیره سازی سوخت مصرف شده در نزدیکی پایتخت و مجاورت بزرگترین ایستگاه هسته ای اروپا در جنوب شهر زاپوریژژیا به داغ ترین درگیری مسلحانه اروپا، نگرانی آنها در مورد احتمال حادثه هسته ای، به ویژه در کشوری که از سال 2005 دو قیام مردمی را پشت سر گذاشت و یک قسمت از خاک خود را به روسیه از دست داد.

بیش از 400 راکتور هسته ای در سراسر جهان به روش مشابه هر نیروگاه حرارتی برق تولید می کنند.

شکاف در میله های سوخت هسته ای باعث گرم شدن یک خنک کننده، معمولا آب می شود که توربین بخار تولید کننده برق را گرم می کند. ایستگاه های حرارتی به زغال سنگ، گازوئیل یا گاز طبیعی نیاز دارند، در حالی که میله های اورانیوم برای سال ها یا دهه ها داغ می مانند و هیچ گاز آلوده کننده هوا منتشر نمی کنند.

ساده به نظر می رسد اما دی اکسید اورانیوم مهر و موم شده در لوله های آلیاژ زیرکونیوم در میله ها، اشعه ای منتشر می کند که باید در راکتورهای مهر و موم شده باشد. میله های طراحی شده اوکراین که توسط شوروی تعبیه شده اند، شش ضلعی و شبیه لانه زنبور عسل هستند، در حالی که میله های ساخته شده غربی مربع هستند.

سوئیچ خیلی ساده نیست - اما ضروری است ، زیرا روس اتم، انحصار هسته ای روسیه که صدها میلیون دلار در سال از اوکراین می گرفت، توسط کرملین کنترل می شود. و کرملین تمایل شناخته شده ای برای استفاده از منابع انرژی به عنوان نوعی چنگال سیاسی دارد.

در سال 2005، اولین خیزش ضد روسی اوکراین موسوم به انقلاب نارنجی، یک دولت غرب گرا را منصوب کرد که بلافاصله به دنبال راه هایی برای از بین بردن صنعت هسته ای از سوخت روسیه بود.

این شرکت یک غول انرژی هسته ای مستقر در پیتسبورگ به نام شرکت برق وستینگهاوس را انتخاب کرد. برخی از کارشناسان و سیاستمداران هشدار دادند که میله های سوخت ساخته شده در وستینگهاوس ممکن است آب بندی نشده و به طور بالقوه باعث ذوب شدن راکتور شود.

«اسکار ناجا» مشاور روسیه و اروپای شرقی برای «َبلونا» ناظر صنعت هسته ای مستقر در نروژ به الجزیره گفت: «تغییر به سوخت وستینگهاوس به طور بالقوه خطرناک است.»

در سال 2012، میله های سوخت وستینگهاوس پس از آسیب دیدن پاکت های محافظ در دو راکتور، باید از ایستگاه برق اوکراین جنوبی خارج شوند.

اوکراین از روس اتم درخواست سوخت و کمک کرد - «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه، با ابراز خوشحالی اظهار داشت که کارشناسان روس اتم برای حل مشکلات فنی پیچیده، [سوخت وستینگهاوس] را بیرون آورده و سوخت روسی را دوباره بارگیری می کنند.

«میخائیل گاسف» عالی ترین بازرس ایمنی هسته ای اوکراین در آن زمان ادعا کرد ضرر اوکراین به 175 میلیون دلار رسید - و استفاده از سوخت وستینگهاوس را ممنوع کرد.

کارشناسان اوکراینی در ارزیابی او شک کردند و پس از اخراج در میان صدها مقام طرفدار روسیه پس از دومین قیام مردمی ضد روسی اوکراین، انقلاب کرامت 2014، تصمیم او لغو شد.

«نیکولای آزاروف» نخست وزیر پیشین یکی دیگر از شخصیت های سیاسی طرفدار روسیه که پس از شورش از اوکراین فرار کرد، در سال 2017 گفت که این تصمیم «علی رغم منافع امنیتی اوکراین» گرفته شده است.

وستینگهاوس میله ها را اصلاح کرد - و هیچ مورد دیگری گزارش نشده است.

«این ممکن است نشانه ای از فرهنگ بهتر برای ایمنی و امنیت در صنعت باشد، با این وجود گروه وی نگران است که ممکن است به دلیل قدیمی بودن تجهیزات در کارخانه ها، حوادث شدیدتر و بیشتر شود.»

در سال 2018، وزیر انرژی وقت اعلام کرد که اوکراین «وابستگی خود را» به سوخت روس اتم منتقل کرد.

نه دقیقا. تا سال 2020 ، فقط شش راکتور از 15 راکتور اوکراین با سوخت وستینگهاوس بارگذاری شده اند و هفتمین را اواخر امسال بارگذاری خواهد کرد.

با این حال، تنوع در عرضه سوخت یک واقعیت است. 

به غیر از سوخت، ناظران همچنین نگران پیر شدن راکتورهای فرسوده اوکراین هستند که 12 مورد از آنها در دهه 1980 شروع به کار کردند و قرار بود در سال 2020 تعطیل شوند.

اما کمپانی انرژی اتمی اوکراین (انرگواتم)  با صرف صدها میلیون دلار بر روی هر یک و بیشتر به لطف وام های اتحادیه اروپا عمر آنها را افزایش داد.

این یک روال معمول در سراسر جهان است - متوسط ​​طول عمر تقریبا 100 راکتور هسته ای در ایالات متحده 40 سال است و عمر 88 راکتور دیگر برای 20 سال دیگر تأیید شده است. اما برخی از کارشناسان نگران اقدامات ایمنی و ارتقا هستند.

بنک واچ گروه زیست محیطی مستقر در پراگ  سال ها از اوکراین خواسته است تا پایان عمر راکتورهای خود را اعلام کند.

تا دسامبر، اوکراین دو مرکز ذخیره سازی بسیار مشکل ساز داشت - و یک مرکز ناتمام. یکی در ایستگاه خاموش چرنوبیل تقریباً پر است. در مورد دوم، حیاطی در فضای باز خارج از نیروگاه هسته ای زاپروژیا، هزاران میله سوخت مصرف شده در ظروف بتونی تهویه شده ذخیره می شود. 

این منظره برای یک متخصص بازدید کننده وحشتناک بود.

«پاتریشیا لورنز» از «دوستان زمین» یک گروه دوستدار محیط زیست که در سال 2014 با یک مأموریت حقیقت یابی از این نیروگاه بازدید کرد، به الجزیره گفت: من ناگهان در مقابل انبار موقت کاملاً محافظت نشده ایستادم. از این محل اساساً در برابر جنگ و تروریسم محافظت نمی شود، در حالی که جبهه در آن زمان نزدیک آنجا بود.»

در ماه مه 2014، پلیس ده ها ملی گرای راست افراطی مسلح و نقابدار را که سعی در ورود به نیروگاه داشتند، برگرداندند.

از آن زمان، خط مقدم به سمت شرق حرکت کرده است و در دسامبر، انرکو اتم سومین تأسیسات را در 70 کیلومتری شمال کیف افتتاح کرد که قرار است اولین گروه از سوخت مصرف شده را در ماه ژوئن دریافت کند.

اما برنامه های انتقال سوخت مصرف شده از طریق کیف انتقادات شدیدی را به همراه داشت.

«ولادیمیر بوریکو» متخصص محیط زیست در کی یف به خبرنگاران گفت: این اتفاق در کشوری می افتد که بی قانونی حاکم است.

35 سالی که از انفجار چرنوبیل می گذرد، مشکل دیگری را نیز به وجود آورده که صنعت هسته ای شوروی هرگز با آن روبرو نبود: فساد. ماهیت اقتصاد برنامه ریزی شده و کنترل مداوم آژانس های اطلاعاتی تحت اتحاد جماهیر شوروی فساد را در این صنعت تقریباً غیرممکن کرده بود، اما اوکراین پس از شوروی به کانون فساد تبدیل شد.

در سال 2020، اوکراین در فهرست 180 کشور جهان توسط سازمان شفافیت بین الملل در رتبه 117 قرار گرفت.

رشته های رسوایی فساد، صنعت هسته ای اوکراین را پس از شوروی آلوده کرد.

ناظران، فعالان مبارزه با فساد اداری و افراد داخلی از سال ها پیش ادعا می کنند که برخی از مقامات انرگو اتم فاسد هستند - و معاملات غیرشفاف آنها مانند تهیه تجهیزات با کیفیت پایین ممکن است منجر به یک فاجعه شود. گهگاه ، آنها با اتهامات واقعی روبرو می شوند.