آیا سفر وزیر خارجه ایران برای شکستن یخ رابطه ایران و مصر کافی بود؟/ تهران و قاهره هنوز اختلاف های جدی منطقه ای دارند/ ترس از جنگ گسترده، رابطه با ایران را برای مصر توجیه می کند

پایگاه خبری جماران: روابط مصر و ایران یکی از پیچیده ترین روابط در خاورمیانه است که عمدتاً به دلیل اختلافات سیاسی و ایدئولوژیکی قابل توجهی است که برای چندین دهه ادامه داشته است. اخیراً تغییر پویایی در منطقه، به ویژه رویدادهای جاری در لبنان و غزه، این روابط را دوباره مورد توجه قرار داده است. با افزایش تنش های منطقه ای، ناظران این سوال را مطرح می کنند که آیا این تحولات روند عادی سازی بین قاهره و تهران، دو بازیگر تاریخی تاثیرگذار در منطقه را تسریع خواهد کرد یا خیر.

عرب نیوز با این مقدمه درباره آینده رابطه تهران – قاهره می نویسد: در نتیجه جنگ های اسرائیل علیه لبنان و غزه، چشم انداز نزدیکی مصر و ایران از همیشه نزدیک تر به نظر می رسد. هم ارتباطات عمومی و هم از پشت پرده ادامه دارد و اوج آن سفر عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران به مصر در روز پنجشنبه در چارچوب سفر خاورمیانه ای او بود. گفت و گوها بر راه های کاهش تنش در غزه و لبنان و همچنین کاهش تنش بین ایران و اسرائیل متمرکز بود.

ایران از طریق این سفر به دنبال بهبود روابط با مصر پس از سال ها رکود بود. از زمان توافق مارس 2023 عربستان و ایران برای از سرگیری روابط، ارتباطات ایران و مصر افزایش یافته است. عمان نقش میانجی را ایفا کرده و پیام هایی را بین دو کشور برای از سرگیری احتمالی روابط دیپلماتیک مبادله می کند. علی‌رغم موانع، نشانه‌های دلگرم‌کننده‌ای از پیشرفت دیپلماتیک بین قاهره و تهران، به‌ویژه با توجه به چالش‌های امنیتی مشترک در منطقه، مانند وضعیت یمن و غزه، وجود دارد.

برای درک چشم اندازهای نزدیک شدن یا عادی سازی قاهره و تهران، توجه به بافت تاریخی بحران مهم است. قبل از انقلاب 1979 ایران به رهبری آیت الله(امام) خمینی، مصر و ایران از روابط استراتژیک قوی برخوردار بودند. همکاری نزدیک سیاسی و نظامی وجود داشت و ایران از مصر در رویارویی با چالش های منطقه ای در دوران ریاست جمهوری جمال عبدالناصر حمایت می کرد. دو کشور روابط دیپلماتیک قوی داشتند.

با این حال، پس از سرنگونی شاه، این رابطه به طرز چشمگیری تغییر کرد. این روابط عمدتاً به دلیل مخالفت رژیم جدید ایران با توافقنامه کمپ دیوید 1978 وارد مرحله تنش مداوم شد. مصر همچنین ایران را حامی گروه‌های اسلام‌گرای افراطی می‌دانست که امنیت ملی آن را تهدید می‌کنند، این باور با ترور انور سادات، رئیس‌جمهور مصر در سال 1981 تقویت شد. ایران با نام‌گذاری خیابانی در تهران به نام «خالد اسلامبولی»، قاتل سادات، روابط را بیشتر متشنج کرد.

در طول دهه‌های 1980 و 1990، روابط سرد باقی ماند و هر دو کشور از طرف‌های مخالف در درگیری‌های منطقه‌ای مختلف حمایت کردند. ایران یکی از حامیان اصلی حزب‌الله در لبنان و جناح‌های فلسطینی بود، در حالی که مصر، تحت ریاست جمهوری حسنی مبارک، ستون نظم عرب سنی باقی ماند و روابط نزدیکی با ایالات متحده داشت.

با وجود این تنش‌ها، ارتباطات محدود همچنان ادامه داشت و باب مبادلات اقتصادی و فرهنگی تا حدی باز ماند. این زمینه را برای آشتی بالقوه در صورت تغییر چشم انداز ژئوپلیتیک ایجاد کرد. مصر و ایران اغلب در بسیاری از مسائل در دو طرف متضاد قرار گرفته اند. به عنوان مثال، در طول جنگ ایران و عراق، مصر به طور کامل از عراق حمایت کرد و با فعالیت های ایران توسعه نقش منطقه ای خود مخالفت کرد. مصر همچنین از کشورهای حاشیه خلیج فارس که توسط نیروهای نیابتی ایران تهدید می شوند، به ویژه حزب الله لبنان و حوثی ها در یمن، حمایت کرد.

برای مصر، حفظ ثبات در غزه برای امنیت ملی آن بسیار مهم است. در همین حال، حمایت ایران از جناح‌های مقاومت فلسطین، از جمله حماس و جهاد اسلامی، از طریق حمایت مالی و نظامی، با روایت گسترده‌تر ضد اسرائیلی آن همسو می‌شود. هماهنگی تاکتیکی می تواند به نفع هر دو کشور باشد. بحران سیاسی و اقتصادی لبنان نیز بر منطقه سایه افکنده است.

حزب الله، نماینده ایران، نفوذ قابل توجهی در سیاست لبنان دارد. در حالی که مصر به طور سنتی از تعامل با حزب‌الله اجتناب می‌کند، وضعیت وخیم‌تر در لبنان نگرانی‌هایی را در قاهره در مورد بی‌ثباتی بالقوه در سراسر جهان عرب ایجاد کرده است. در محافل سیاست خارجی مصر به رسمیت شناخته شده است که نوعی همکاری با ایران ممکن است برای جلوگیری از فروپاشی لبنان که می تواند پیامدهای منطقه ای گسترده ای داشته باشد، ضروری باشد.

یکی دیگر از عواملی که مصر و ایران را به سمت نزدیکی احتمالی سوق می دهد، پویایی در حال تغییر در خلیج فارس است. عربستان سعودی، نزدیکترین متحد مصر در خلیج فارس، گفت و گوهای خود را با ایران آغاز کرده است. اگرچه روابط بین ریاض و تهران همچنان تیره است، اما این گفت و گوها نشان دهنده روند گسترده تر به سمت کاهش تنش در منطقه است. مصر ممکن است این را فرصتی برای کشف مسیر خود برای عادی سازی بدون به خطر انداختن روابط خود با کشورهای خلیج فارس بداند. اگر عربستان سعودی و ایران بتوانند به صورت دیپلماتیک با یکدیگر تعامل کنند، جا برای مصر نیز وجود دارد که به بررسی روابط نزدیک شود.

با این حال، علیرغم شانس های واقع بینانه برای نزدیکی، موانع عمده باقی مانده است. یکی شکاف ایدئولوژیک است. مصر همچنان نسبت به اسلام سیاسی پذیرفته شده توسط ایران و همچنین روایت انقلابی آن بدبین است. به علاوه، دو کشور اتحادهای متضادی دارند و مصر با غرب پیوند تنگاتنگی دارد در حالی که ایران همچنان به شدت تحت تحریم غرب است. حمایت ایران از گروه هایی مانند حزب الله و حماس همچنان محل مناقشه است، زیرا مصر این گروه ها را نیروهای بی ثبات کننده در منطقه می داند.

ادامه حمایت ایران از گروه‌های مسلح در سراسر منطقه، که مصر آن را تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی اعراب می‌داند، مانع بزرگی است. علاوه بر این، سیاست‌های توسعه‌طلبانه ایران در یمن و سوریه همچنان از نقاط کلیدی اختلاف بین دو کشور است. با وجود این چالش‌ها، روابط ممکن است حداقل موقتاً نزدیک شود، زیرا دو کشور در مورد مسائل مشترک منطقه‌ای مانند بحران‌های لبنان و غزه با یکدیگر همکاری می‌کنند.

اینکه آیا این نزدیکی می تواند به حل و فصل وضعیت غزه و لبنان کمک کند، نامشخص است. پیشرفت به توانایی هر دو طرف برای غلبه بر این موانع و مشارکت در گفت و گوهای سیاسی موثر برای رسیدگی به چالش های منطقه ای بستگی دارد.

مشاهده خبر در جماران