رحیم نوبهار، حقوقدان: درباره حقوق انسانی کوتاهی‌های زیادی داریم/ قرآن اخراج مستقیم یا غیرمستقیم مردم از سرزمینشان را جنگ با دین می داند / به خود بیاییم، با یک جامعه متکثر مواجهیم

گروه اقتصاد و درآمد: دکتر رحیم نوبهار، حقوقدان و استاد دانشگاه با یادآوری اینکه نیم قرن از جمهوری اسلامی در حال طی شدن است، اما روی مسئله حقوق انسانی تاملی نکردیم تنها در سال‌های اخیر مباحثی با عنوان حقوق عامه آغاز شده و بحث‌های به سامانی صورت نگرفته است، گفت: در جمهوری اسلامی در زمینه حقوق انسانی کوتاهی‌های زیادی داشتیم و امیدوارم دلسوزان در این باره تامل کنند. قوانین گزینش ما در اعطای شغل‌های دولتی ذیل عنوان شایسته سالاری چگونه است!؟ وقتی می‌گویید فرد باید مومن، مسلمان و معتقد به فلان چیزها باشد تکلیف دیگران چیست!؟ حقوق انسانی آنها چه می‌شود!؟

به گزارش جماران، حجت الاسلام والمسلمین دکتر رحیم نوبهار، حقوقدان و عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی که در مراسم چهل و سومین سالگرد شهادت شهید آیت الله دکتر بهشتی و در موسسه مطالعات دین و اقتصاد سخن می‌گفت، با بیان اینکه در قانون اساسی ما که به نوعی یادگار و میراث شهید بهشتی است عبارت حقوق انسانی در سه مورد ذکر شده، خاطرنشان کرد: در مقدمه قانون اساسی آنجا که می‌گوید در ایجاد بنیادهای اجتماعی اسلام، نیروهای انسانی که تاکنون در خدمت استثمار همه جانبه خارجی بوده‌اند هویت اصلی و حقوق انسانی خود را باز می‌یابند، به این مساله پرداخته شده است و البته مقدمه قوانین بسیار اهمیت دارند و از نظر منطق تفسیر قانون می‌توانند الهام بخش تفسیر قانون باشند.

وی ادامه داد: در اصل چهاردهم قانون اساسی نیز ذیل آیه شریفه‌ای از قرآن که آورده شده و می فرماید خداوند شما را در مورد کسانی که با شما نجنگیدند و شما را از سرزمینتان بیرون نراندند، نهی نمی‌کند که با آنان به نیکی و عدالت رفتار کنید، آمده است به حکم این آیه جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظف هستند نسبت به افراد غیر مسلمان با اخلاق حسنه و قسط و عدل اسلامی عمل کنند و حقوق انسانی آنها را رعایت نمایند.

نوبهار توضیح داد: مسئله اخراج مردم از زیستگاه و سرزمینشان مستقیم یا غیرمستقیم از نظر قرآن کریم اقدامی نکوهیده است به گونه‌ای که در شمار جنگیدن با دین قرار گرفته و به آن عطف شده است.

این حقوقدان با یادآوری اینکه در اصل بیستم آمده همه افراد ملت اعم از زن و مرد یکسان در حمایت قانون قرار دارند و از همه حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی با رعایت موازین اسلام برخوردار هستند، اظهار داشت: این بحث دو وجه دارد، اول اهمیت ذاتی این مسئله است که می‌گوید حقوق ذاتی انسانی را چگونه تعریف می‌کند، دیگر اینکه آنگونه که از مشروح مذاکرات مجلس خبرگان قانون اساسی برمی‌آید شهید بهشتی در بازنویسی اصل اول قانون اساسی توضیح می دهند که این اصل از طرف کمیسیون زیر نظر ایشان آمده بود که از آن دفاع می‌کردند.

نوبهار گفت: نیم قرن از جمهوری اسلامی در حال طی شدن است، اما روی مسئله حقوق انسانی تاملی نکردیم تنها در سال‌های اخیر مباحثی با عنوان حقوق عامه آغاز شده و بحث‌های به سامانی صورت نگرفته است.

وی مفاهیم حقوق بشر و حقوق شهروندی را بسیار کلیدی عنوان کرد و ادامه داد: از مشروح مذاکرات مجلس و ژرفا وسعت آگاهی‌های شهید بهشتی به نظر می‌رسد ایشان در زمان تدوین قانون اساسی با این دو مفهوم کلیدی آشنا بودند، با این حال حقوق بشر یا حقوق شهروندی به این تعبیر هیچ کدام در قانون اساسی ما نیامده است، اما حقوق انسانی در سه بخش آمده است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه حقوق بشر حقوقی است که به انسان به ما هو انسان تعلق می‌گیرد، به تمایز آن با حقوق شهروندی اشاره کرد و افزود: به حدس قریب به اطمینان مرحوم بهشتی در وارد کردن این اصطلاح در قانون اساسی ما نقش داشتند و تعبیر حقوق انسانی در پیش‌نویس پیشنهادی دولت موقت نبوده است. مرحوم آیت الله بهشتی مدیریت فصل اول قانون اساسی را به عهده داشتند و این فصل در مقایسه با پیش نویس تغییرات جدی داشته است.

به گفته نوبهار؛ ما در جمهوری اسلامی در زمینه حقوق انسانی کوتاهی‌های زیادی داشتیم و امیدوارم دلسوزان در این باره تامل کنند. قوانین گزینش ما در اعطای شغل‌های دولتی ذیل عنوان شایسته سالاری چگونه است!؟ وقتی می‌گویید فرد باید مومن، مسلمان و معتقد به فلان چیزها باشد تکلیف دیگران چیست!؟ حقوق انسانی آنها چه می‌شود!؟ اینکه قانون اساسی تابعیت را حق مسلم هر ایرانی قلمداد کرده، معنای آن این است که انسان‌هایی که در یک سرزمین متولد می‌شوند حق اداره آن سرزمین و برخورداری از آن را دارند.

این حقوقدان خاطرنشان کرد: اینکه فردی در رسانه عمومی می‌گوید این مملکت متعلق به حزب اللهی‌ها است هر کس نمی‌خواهد برود، خودش قربانی است. قربانی کوتاهی ما است که برای او تبیین نکرده‌ایم که در نظام جمهوری، چیزی به نام حق انسانی و حق مدیریت سرزمین، زیستگاه و زیست بوم وجود دارد و کوتاهی‌های زیادی در این باره صورت گرفته است.

وی با بیان اینکه ما هنوز برای ورود توریست به کشور آمادگی نداریم؛ چرا که اگر غیر مسلمانان به ایران بیایند و دچار حادثه‌ای شوند، دیه آنها روشن نیست، توضیح داد: ما که تازه با حکم حکومتی و التماس دعا، دیه اقلیت‌ها را با دیه مسلمانان برابر کرده‌ایم! اگر به فقه سنتی مراجعه کنید فتوای آنها این است که آنها دیه ندارند یا دیه شان یک دوازدهم دیه مسلمانان است.

نوبهار با بیان اینکه از حقوق غیر مسلمانان بسیار غفلت شده است، گفت: در عمان که ما در نگاه فقهی مان آنها را تندرو می دانیم، اگر کسی بخواهد استخدام شود و از او درباره دین و مذهبش بپرسند جرم است. امروز جوانان ما مهاجرت می‌کنند و وقتی از آنان می‌پرسم می‌گویند جایی برای ما در این کشور نیست! امیدوارم به خود بیاییم و این تنوع را بپذیریم و بدانیم ما با یک جامعه متکثر مواجه هستیم.

این حقوقدان به اندیشه بنیانگذاران انقلاب در ارتباط با حقوق زنان اشاره کرد و یادآور شد: شهید مطهری تلاش‌هایی کردند و زحماتی کشیدند. در کتاب حجاب از دیدگاه اسلام تلاش کرد وجوب برقع و پوشیدن صورت و دست را بردارد و به خاطر آن تلاش بسیار مورد بی‌مهری قرار گرفت و جزوه‌ها و کتاب‌هایی علیه ایشان منتشر شد. کنشگری ارادی و انتخابگرانه زن در عرصه اجتماعی هم جز اصول محوری شهید بهشتی است. ایشان در شناسایی حقوق زن پیشرو بودند.

وی ادامه داد: به عنوان یک طلبه کوچک این گلایه را از نامزدها و صدا و سیما دارم که ما نامزد زن در انتخابات نداریم. میزهای کارشناسی را ببینید! در حالی که اساتید زن متبحری در حوزه‌های مختلف داریم، در این نشست‌ها از زنان استفاده نمی‌شود. در ارتباط با جامعه‌ای صحبت می‌کنند که نیمی از آن زنان هستند، اما هیچ کارشناس زنی در آن بحث ها وجود ندارد، حتی در نشست بررسی مسائل زنان نیز زنان حضور ندارند. شهید بهشتی معتقد به پویایی بود، در مجلس قانون بازنگری قانون اساسی وقتی کسی تعبیر موهن راجع به زنان کرد، شهید بهشتی میکروفونش را قطع می‌کند.