در اختتامیه بزرگداشت نظامی چه گذشت؟

محمدمهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در ابتدا پیام رئیس‌جمهور به این مراسم را به این شرح خواند:  «سیمای حکیم نظامی شاعر پارسی‌گوی سده ششم هجری که در تقویم ملی کشور روز ۲۱ اسفندماه به نام او مزین گشته، پس از گذشت قرن‌های متمادی همچنان بر پهنه آسمان زبان و ادب فارسی می‌درخشد و مایه فخر همه پارسی‌زبانان و فرهنگ‌مداران در تمامی اعصار است. چکامه‌سرایی که لطف و حسن سخنش دل از ستارگان پرفروغ شعر و ادب فارسی ربوده است و منظومه‌هایش نه فقط از جنبه‌های داستانی بلکه از حیث ظرافت شعر، دامنه واژگان و تعبیرهای زیبا گنجینه‌ای بی‌نظیر، درخشان و سرشار از حکمت را به روی ما گشوده است. آثار غنایی که این حکیم فرزانه سروده در ورای مرزهای جغرافیایی ایران فرهنگی و دیگر اقوام و ملت‌ها نیز تأثیر بسزایی داشته است تا آنجا که به دنبال او منظومه‌های بسیار پرداخته و سروده شده و چون آبی روان در جویبار سنت‌های فرهنگی آنان جاری و ساری گردیده است.
نظامی حکیمی فرهیخته و آموزگاری مشفق است که ایران‌دوستی، دین‌داری و تخلق به اخلاق الهی-انسانی در اشعارش موج می‌زند و با قلمی سحرآفرین و قلمی هنرمندانه به مدایح و ستایش رحمت العالمین پیامبر اکرم پرداخته و معجزه شگفت‌انگیزش، معراج را به سلک نظم کشیده و تقدیم خوانندگان و دوست‌داران سحر حلال خویش ساخته و افزون بر آن احادیث متعددی را اساس سروده‌هایش قرار داده است. به یقین تأثیر فراگیر آموزه‌های اخلاقی و نصایح نظامی همراه با نظام اندیشه‌ای نظم ماندگار او بر آیات قرآنی و روایات نبوی تکیه‌ای قوی دارد.
وی آزاده‌ای است که آزادی را در سایه دین اسلام یافته و برای ترویج افکار و اندیشه‌های دینی تلاش بی‌دریغ نموده است و با پناه بردن به حریم امن ایمان و شرع از دست دیو ظلمت ربوده و دل از تشویش‌های روزگار رهانیده است، از همان‌رو سرچشمه سخنش سیراب‌گر جان عطش‌ناک مشتاقان حکمت، عرفان و ادب گشته است. اینک در آستانه سومین آیین جهانی گرامیداشت حکیم نظامی که بی‌تردید باید آن را چونان حلقه واسط اندیشه‌ورزان خوش‌ذوق و زبان در نظر گرفت، فرصت را مغتنم می‌شمارم و از تمامی دست‌اندرکاران سخت‌کوش این آیین خجسته که با عزمی راسخ و همتی ستودنی در پیشبرد اهداف فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و انجام وظایف خطیر حوزه فرهنگ و تمدن کهن کوشیده‌اند تقدیر و تشکر می‌کنم و از درگاه خداوند سلامتی فرهنگ‌بانان و حکمت‌دوستان و عموم تلاش‌گران و علاقه‌مندان را خاصه در ایران عزیز و همیشه سربلند آرزو می‌نمایم.»

پایه‌های ایجاد اقلیم‌های جدید فرهنگی را بر مبنای مشاهیر پیش‌بینی کردیم
 

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی  سپس در سخنانی گفت: این سومین سالی است که مراسم بزرگداشت حکیم نظامی برگزار می‌شود. این رویکرد از سال ۱۴۰۰ که سال اول فعالیت ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود، شروع شد.

او افزود: جریان تکریم و تجلیل بزرگان ایران‌زمین به فرهنگی در حوزه رفتاری دولت و کنش‌گران فرهنگی تبدیل شده است.

اسماعیلی گفت: در سال جاری مجموعه انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، همایش‌ها، نشست‌ها و جشنواره‌های بسیاری را برای معرفی اندیشمندان ایران‌زمین برگزار کرده است. این برنامه‌ها در مورد  اندیشمندانی که هنوز در قید حیات هستند و بزرگانی که در سده‌های دور و نزدیک در این مرز و بوم مایه افتخارآفرینی شدند و ما به نام آنها افتخار می‌کنیم برگزار شده است.

او با بیان اینکه در وزارت فرهنگ بدون نگاه به مرزهای سیاسی به اندیشمندانمان توجه می‌کنیم، ادامه داد: مولوی را بزرگ می‌شماریم بدون توجه به اینکه در بلخ به دنیا آمده و در قونیه از دنیا رفته است؛ اشعار مولوی حکمت‌های اصیل به زبان ‌پارسی است و مولوی را افتخار ایران فرهنگی می‌دانیم.

وزیر فرهنگ تصریح کرد: نظامی را افتخار حوزه فرهنگی اصیل می‌دانیم. نظامی در مرزهای سیاسی امروز چه در آذربایجان چه در ایران نمی‌گنجد و متعلق به منطقه فرهنگی ایران بزرگ است.

عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی ادامه داد: سایر مفاخر ایران‌زمین هم به همین نحو است. در سفر به ازبکستان وقتی به بخارا رفته بودیم فارغ از اینکه ابن سینا در بخارا به دنیا آمده و یا در ایران از دنیا رفته است در مورد وی سخن گفتیم.

او گفت: فارغ از اینکه ابن سینا در کجا به دنیا آمده و یا از دنیا رفته است باید گفت متعلق به این سرزمین کهن فرهنگی است که بزرگانی مثل او را در خود پرورش داده و با افتخار و سربلندی آنها را به دنیا معرفی کنیم.

اسماعیلی افزود: در وزارت فرهنگ پایه‌های ایجاد اقلیم‌های جدید فرهنگی را بر مبنای مشاهیر پیش‌بینی کردیم. ان‌شاءالله در خوی منطقه جدید فرهنگی خواهیم داشت و در خراسان بزرگ که مملو از مفاخر بزرگ شعر، ادب، فلسفه و فقه است، باغ مفاخر طوس را افتتاح خواهیم کرد.

او افزود: بین سهرورد و همدان محل تولد شیخ اشراق و آرامگاه بوعلی سینا بزرگراه حکمت افتتاح خواهد شد. این بزرگراه به عنوان اقلیمی فرهنگی است و برخلاف مواردی که طرح‌های اقتصادی با پیوست‌های فرهنگی است این‌بار طرح‌ فرهنگی با پیوست‌های اقتصادی ایجاد شده است.

اسماعیلی تأکید کرد: خوشحال هستم که امروز نصب مجسمه نظامی در میدان ونک صورت گرفت.

وزیر فرهنگ در پایان گفت: برای مولوی مشغول ساخت تندیسی جدید هستیم که در تهران نصب خواهد شد؛ این اتفاق برای سایر بزرگان در شهرستان‌ها نیز رخ خواهد داد و ان‌شاءالله بنایی برای تجلیل و تعظیم از آنها ایجاد خواهد شد. این‌ها جزء وظایف ذاتی فرهنگ و تمدن دولت مردمی است و همه این اقدامات را با افتخار تقدیم شما دوستداران فرهنگ، حکمت و ادب ایران‌زمین می‌کنیم.

  رونمایی ارکستر سمفونیک نظامی در شیراز  

محمود شالویی رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی  با بیان این‌که در آیین بزرگداشت حکیم نظامی از تعدادی مفاخر کشور که درباره معرفی حکیم نظامی تلاش و کوشش داشته‌اند قدردانی می‌شود، گفت: از استاد سعید حمیدیان چهره ماندگار کشور که درباره حکیم نظامی آثار ارزشمندی را نگاشته و شاگردان بسیاری را تربیت کرده‌اند، همچنین از استاد محمدباقر آقامیری چهره شناخته‌شده در حوزه هنرهای تجسمی قدردانی می‌شود چرا که این بزرگان تأثیر شگرفی در سپهر ادبی و هنری ایران دارند.

مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: در طی این سه سال از همراهی‌های خوبی بهره‌مند بودیم. از رئیس‌جمهور تا وزیر فرهنگ به این رویداد ملی کمک کردند. همچنین معرفی شعر و اندیشه حکیم نظامی در بسیاری از دانشگاه‌های داخلی نیز انجام پذیرفت. انجمن ترویج زبان و ادب فارسی با همکاری انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، چندین نشست علمی و تخصصی در موضوعات مرتبط با حکیم نظامی برگزار کرد که تأثیر قابل توجهی در سپهر فرهنگی و ادبی ایران برجای گذاشته است.

او اضافه کرد: در جشنواره تئاتر فجر امسال (چهل و دومین دوره) به آثاری که درباره حکیم نظامی بود، توجه خاص شد، برای گرامیداشت مفاخر تا یک هفته و تا ۱۰ روز مراسم‌هایی خواهیم داشت تا این بزرگان به فراموشی سپرده نشوند و به مثابه الگوهای سازنده برای نسل‌های جوان و جدید ایران عزیز باشند.

رییس ستاد ملی بزرگداشت حکیم نظامی تصریح کرد: آثار بزرگان را باید با ساده‌نویسی و با روش‌های روزآمد در دسترس علاقه‌مندان قرار داد و ضروری است که خیابان‌های شهرها به نام این بزرگان نام‌گذاری شود، سردیس‌ها و تندیس‌های آن‌ها در میادین و گلوگاه‌های شهری در معرض دید عموم قرار گیرد.

رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در پایان گفت: برای مفاخر معاصر و گذشته برنامه‌های ویژه‌ای خواهیم داشت، گرامیداشت سعدی شیرازی در سال آینده به طور جهانی برگزار می‌شود و این هفته در  شهر شیراز از ارکستر سمفونیک نظامی نیز رونمایی می‌شود.

جایگاه شامخ حکیم نظامی در ادبیات فارسی و جهان ادب

نظام‌الدین زاهدی سفیر تاجیکستان در ایران  در این آیین با اشاره به شاعران بزرگی چون دهلوی، جامی، هاتفی و دیگر شاعران پارسی‌زبان که در پیروی از خمسه نظامی، خمسه‌های خود را سروده‌اند، گفت: در مجموع، هفت پیکر و اسکندرنامه و حدود ۲۶۰ مثنوی عارفانه و عاشقانه در زبان فارسی و زبان‌های دیگر در طول ۸۰۰ سال سروده شده است.

او افزود: شعرایی چون امیرخسرو دهلوی، خواجوی کرمانی و مولانا عبدالرحمن جامی، عبدالله هاتفی و چند شاعر دیگر در نظریه‌های ماندگار خود سنت‌های مکتب خمسه‌سرایی نظامی را به بهترین وجه ادامه
داده‌اند.

زاهدی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: حکیم نظامی از تأثیرگذارترین شاعران فارسی‌گو در شعر زمان خود و اقوام بعدی محسوب می‌شود. جایگاه شامخ نظامی در ادبیات فارسی و ادبیات منطقه و جهان باعث شده که دانشمندان شرق و غرب در تحقیق و نشر و ترویج آثار ماندگار حکیم نظامی همت گمارند. از جمله در کشور من (تاجیکستان)، همه آثار نظامی به زبان تاجیکی برگردانده شده و در اختیار علاقه‌مندان شعر و ادب قرار گرفته است.

او در پایان گفت: ادب‌پژوهان تاجیک راجع به احوال و آثار نظامی تحقیقات سودمندی انجام داده‌اند. مردم تاجیکستان، نظامی را به عنوان شاعر مبتکر می‌شناسند که همه آثار خود را به زبان فارسی سروده  است. نمونه‌های آثار نظامی در کتب درسی، مدارس و دانشگاه‌های تاجیکستان وارد شده است. تعدادی از خیابان‌ها و نهادهای فرهنگی در شهرها و نواحی تاجیکستان نیز به نام این شاعر  و حکیم بزرگ نام‌گذاری شده است.

تجلیل از نظامی پژوهان و برگزیدگان جشنواره پژوهشی حکیم نظامی

در این مراسم از محمدباقر آقامیری، سعید حمیدیان و یوگنی ادواریچ از روسیه به عنوان استادان نگارگری و نظامی‌پژوهی قدردانی شد و جایزه‌ای به مجید شاه‌حسینی رئیس فرهنگستان هنر برای چاپ نفیس «خمسه شاه طهماسبی» تعلق گرفت.

همچنین هیوا حسن‌پور به عنوان برگزیده و سیدوفاعلی میرعمادی به عنوان شایسته تقدیر آثار برتر بخش رساله و پایان‌نامه درباره حکیم نظامی معرفی شدند.

رونمایی از دوره دوجلدی مجموعه مقالات همایش ملی حکیم نظامی با عنوان «نظام سخن»، نقالی و نظامی‌خوانی و اجرای برنامه‌های متنوع موسیقایی از دیگر بخش‌های اختتامیه این همایش بود.