سایه سنگین تنش بر روابط ایران و پاکستان

محمد حسین بنی اسدی، دیپلمات بازنشسته و کارشناس ارشد سیاست خارجی در یادداشتی برای جماران نوشت:  روزی که پاکستان از گرداب خون آلود تقسیم شبه قاره هند پا به عرصه حیات سیاسی گذاشت  با استقبال گرم ایران مواجه شد و تهران به عنوان اولین کشور جهان اقدام به شناسایی پاکستان کرد.

پاکستانی که نام آن  فارسی و سرود ملی اش نیز به زبان فارسی  است، از همان آغاز پیدایش همواره مورد حمایت همه جانبه همسایه غربی خود بود به طوریکه روابط دوجانبه به عصر طلایی روابط تبدیل شد. در کنار مشارکت ایران و پاکستان و ترکیه در سازمان همکاری‌های اقتصادی(RCD) و همچنین پیمان سنتو  روابط دوجانبه نیز وارد سطح عالی شد . مردم‌ و دولت پاکستان به عنوان یک قدرشناسی همیشه پناه دادن به هواپیماهای جنگی  برای سوخت گیری در زاهدان در بحبوحه  جنگ هند و پاکستان  را ارج می نهند و بر زبان می آورند . بی دلیل نیست که پاکستان  به عنوان اولین کشور جمهوری اسلامی را به رسمیت شناخت و طی جنگ ایران با عراق از  همکاریهای لازم با ایران  دریغ نکرد .

با وقوع انقلاب اسلامی  در ایران به دلایل مختلف از جمله دوجانبه ، منطقه ای و جهانی  عصر طلایی روابط به تدریج  به تاریخ پیوست و عصر بی اعتمادی جایگزین آن شد  ولی دو کشور بزرگ همسایه علیرغم همه موارد تنش زا در روابط، با حفظ صورت ظاهر  روابط دو جانبه ، تلاش کردند فراز و نشیب‌های پیش روی را عاقلانه مدیریت کنند.

 در روزهای اخیر در حالیکه وزیر امور خارجه هند طی یک سفر رسمی به تهران سفر کرده و آقای کاظمی قمی به اسلام آباد رفته بود و  ساعاتی  از ملاقات وزیر امور خارجه کشورمان  با نخست وزیر موقت  پاکستان در داووس نگذشته بود  ، خبر حمله موشکی و پهپادی از سراوان  به سبز کوه پنجگور پاکستان  نگرانی صاحبنظران را به خود جلب کرد .

این موشک پرانی ایران زمانی صورت گرفت که پاکستان به لحاظ اقتصادی و سیاسی در وضعیت مناسبی نبود و دولت موقتی بر سرکار است که تا ۱۹ بهمن ماه انتخابات سراسری را برگزار کند  از لحاظ امنیتی نیز  با حملات انتحاری گروه تحریک طالبان پاکستان مواجه است و با طالبان حاکم بر افغانستان  و نیز  دهلی نو دچار تنش و تیرگی روابط است و در نتیجه مرزهای خود با ایران را مرزهای امن می دانست. در چنین شرایطی برای پاکستان  غیر قابل انتظار بود که مورد حمله موشکی وپهپادی ایران قرار بگیرد.

انتخاب چنین مقطع زمانی به هر دلیل و با هر تحلیلی  نشانگر عدم شناخت روابط دوجانبه و نا آشنایی به اصول ابتدایی دیپلماسی است که بزرگترین ضربه به روابط دو کشور طی هشت ده زندگی مسالمت آمیز  وارد کرده است

 پاکستان با قدرت اتمی و داشتن ارتش قدرتمند و جمعیت حدود ۲۴۰ میلیونی از این اقدام ایران  به شدت  عصبانی شده که واکنش وزارت خارجه در احضار کاردار ایران در اسلام آباد و فراخوانی سفیر خود از تهران و همچنین جلوگیری از ورود سفیر ایران به پاکستان , لغو ملاقات‌های عالیرتبه با ایران، فراخوانی پاکستانی‌های حاضر در نمایشگاه چابهار  به علاوه تشکیل جلسه سران ارتش و محفوظ داشتن حق خود برای اقدام مشابه از آن جمله است.

 ایران به هنگام عملیات تروریستی گروه جیش به نیروهای انتظامی خود، پیوسته پاکستان را  مورد خطاب قرار می دهد و می خواهد که از نفوذ آنها جلوگیری کند از جمله در حادثه حمله اخیر تروریستی به پاسگاه راسک وزیر کشور مجددا خواست که پاکستان مرزهای خود را بپاید و از ورود تروریستها به خاک ایران جلوگیری کند در حالی که پاکستان خود نیز با مشکل  جدایی خواهان بلوچ مواجه است و ایران را  متهم به حمایت و پناه دادن  به برخی از آنها می کند. در همین راستا آقای مشاهد حسین،  رئیس کمیته دفاعی مجلس سنای پاکستان مدعی شد که در آوریل سال ۲۰۲۳  میلادی تروریست‌های مستقر در ایران با نفوذ به خاک پاکستان چندین سرباز را کشتند اما ارتش پاکستان از حمله متقابل به ایران خودداری کرد.

 به یاد دارم حدود ده سال قبل  در یک حادثه تروریستی  جیش العدل که به شهادت تعدادی از نیروهای نظامی کشورمان منجر شد برخی از مسئولین ضمن هشدار به پاکستان این کشور را تهدید به  تعقیب گرم "Hot Pursuit "کردند  و این تهدید با واکنش تند دولت و رسانه های پاکستان مواجه شد ،برای پاکستان غیر قابل تحمل است که با اینگونه تهدید ها  روبرو شود.

 اکنون نیز واکنش تند دولت پاکستان توام با پوشش و بازتاب گسترده  حمله موشکی ایران  توسط رسانه های حرفه ای، قادر به ایجاد جو بسیار مسمومی علیه کشورمان فراهم آورده است بدیهی است که این گونه اقدامات نه  تنها روابط دو جانبه را به شدت تحت تاثیر قرار می دهد بلکه طرفداران ایران به ویژه شیعیان پاکستانی را نیز متاثر  می کند و ضربات هولناکی را بر آنها  وارد می کند.

 پاکستان با ارتشی قدرتمند یکی از پیچیده ترین و مهلک ترین  سازمان های اطلاعاتی را دارا می باشد «ISI» که در بحران سازی ید طولایی دارد  و لذا  از چشم این سازمان انتقام  یکی از کوچکترین انتظارات است ، این سازمان دست توانایی در زمینه بحران سازی دارد به طوریکه هند با آن عظمت را  به خود مشغول کرده است

باید از امنیتی کردن روابط خود با پاکستان اجتناب کنیم و تنها با تکیه بر هویت فرهنگی و تاریخی مشترک به تقویت پایه های اقتصادی  بپردازیم، امنیتی کردن روابط سم مهلکی برای دو کشور محسوب می شود.

درگیری های فرقه ای خط قرمز پاکستان است  و هر چقدر رابطه ایران و پاکستان دچار تنش و بحران شود زمینه درگیری‌های فرقه ای بیشتر و ضرر اصلی متوجه اقلیت شیعه  پاکستان می شود. مردم پاکستان به ویژه شیعیان بزرگترین سرمایه حمایت از ایران محسوب می شوند.

 به نظر می رسد پرتاب موشک از سوی ایران به پاکستان خواه ناخواه بر روابط دوجانبه اثر سوء میگذارد ، منافع  ما ایجاب می کند که در جهت مدیریت تنش و جلوگیری از گسترش آن گام برداریم.

بدیهی است که روابط دو کشور از یک بیماری مزمن بی اعتمادی رنج می برد و طبعا اینگونه اقدامات موشک پرانی و تنش زا بر دامنه و عمق این بی اعتمادی می افزاید لذا مصالح و منافع ملی می طلبد که اگر نه در جهت رفع بی اعتمادی کامل بلکه  حداقل در جهت کاهش  آن تمهیدات لازم اتخاذ شود.

پاکستان و به ویژه ارتش آن کشور نسبت به سپاه علی الخصوص سپاه قدس حساسیت  ویژه ای دارد و از سوی دیگر به نیروهای با پیشینه اطلاعاتی و امنیتی  با دیده شک و بدبینی می نگرد و  هرگونه اقدامی در جهت تشویق فرقه ای را بر نمی تابد بر همین اساس اقدام به اخراج نماینده رهبری از پاکستان کرد.  تعمیق روابط، مستلزم  آگاهی از حساسیت‌ها و ملاحظات کشور مقابل است لذا انتظار می رود که اینگونه حساسیت ها مورد توجه خاص قرار گیرد .

اینکه همزمان با سفر وزیر خارجه هند به خاک پاکستان به هر بهانه تعرض شود از نظر دولت و ارتش پاکستان نه تنها غیر دوستانه بلکه خصمانه  توصیف می شود.

در حال حاضر روابط پاکستان با دو همسایه، هند و افغانستان در دست ارتش است  و چنانچه تنش بین ایران و پاکستان  ادامه  یابد و گسترش پیدا کند محتمل است که  روابط با ایران نیز در دست ارتش قرار گیرد که آن زمان محدودیتهای خاص خود را نیز خواهد داشت.

پرتاب موشک از سوی کشورمان به سه کشور سوریه، عراق و پاکستان طی روزها اخیر بازتاب گسترده ای در جهان داشته و تا حدودی چهره ایران را در تعامل با همسایگان مخدوش  کرده  است به طوری که در حال افتادن  به  نوعی  دام اجماع  جهانی تلقی می شود که  منتهای آرزو و خواست اسرائیل و آمریکا به حساب می آید .

 پاکستانی‌ها در حوزه  کار با سازمانهای بین المللی نیز از تجربه و توان فوق العاده ای برخوردارند و باید ببینیم که دولت پاکستان چه دستورالعملی به آقای منیر اکرم نماینده دائم آنها در سازمان ملل خواهد داد، طبیعی است که از دست دادن وزنه حمایت پاکستان در سازمان ملل و سازمانهای تابعه نیز  خسران دیگری است که در این سازمانها نصیب ایران می شود.

 از اینکه کشورم از امکانات و تسلیحات و تکنولوژی دفاعی در سطح عالی برخوردار باشد، از اینکه کشورم بتواند ریشه تروریسم را برکند و هم وطنان را به عالی ترین سطح از امنیت برساند بر خود می بالم ولی حفظ و نگهداری تسلیحات و مبارزه با تروریسم  هنری است که  در توازن و تناسب با دیگر حوزه ها از جمله اقتصادی ، اجتماعی، فرهنگی و در چارچوب دموکراسی و آزادی احزاب و رسانه و حقوق شهروندی  جواب می دهد  نه به صورت انتزاعی و انفرادی ، همچنین مبارزه با تروریسم نیز مستلزم از بین بردن زمینه رشد تروریسم  و پاسخ مثبت به خواسته های منطقی و معقول آنان است. رشد تروریسم بدون زمینه مناسب امکان پذیر نیست همانگونه که زنده ماندن ماهی بدون آب ممکن نیست.

 از بین بردن تروریسم مستلزم یک اراده جمعی از سوی همه کشورهای دنیا است، همه کشورهای جنوب آسیا کم و بیش  از فقر و بی سوادی و نا امنی و...رنج می برند لذا منافع جمعی ایجاب می کند که با تعامل و گفتگو و امضای اسناد دوجانبه راههای مقابله با تروریسم را با همکاری مورد بررسی و عنداللزوم  اقدام مشترک قرار دهند.

در حالیکه راههای همکاری مشترک بین کشورها فراهم‌ است، اقدامات ناقض حاکمیت ملی و تمامیت ارضی کشورها توسط کشور دیگر  از دیدگاه حقوق بین الملل غیر قابل توجیه و قابل تعقیب در مجامع جهانی است  و همه کشورها ملزم به رعایت آن هستند.

اکنون که فشارهای حداکثری آمریکا و غرب همراه با تحریم های گسترده و فشارهای ناشی  از برنامه هسته ای ، حمایت از فلسطین و گروههای مقاومت در منطقه مواجه ایم و از سوی دیگر در حوزه داخلی نیز با مشکلات اقتصادی منجر به اعتراضات روبرو هستیم باید از ورود به چالش‌های منطقه ای به ویژه با همسایگان  اجتناب و از همه سرمایه های ملی در جهت ترفیع منافع ملی و خیر عموم ملت ایران   استفاده کنیم و زمینه تنش با همسایگان را از بین ببریم و در داخل نیز به نگرانی‌های مردم ایران پاسخ مثبت دهیم و این واقعیت را اقرار کنیم که مردم بزرگترین سرمایه دولتها محسوب می شوند.

مشاهده خبر در جماران