ترور سیستماتیک شیعیان و هزاره ها در افغانستان و بی عملی سیستماتیک طالبان

پایگاه خبری جماران، سارا معصومی:- افغانستان – ولایت هرات - افراد مسلح سوار بر موتور سیکلت  در روز روشن، عالمان دینی شیعه و هزاره را در کوچه و خیابان و مقابل چشم مردم عادی متوقف کرده و تیرباران می کنند و با خونسردی از محل دور می شوند. این تصویر در چند هفته اخیر در غربی ترین ولایت افغانستان که با ایران هم مرز مشترک دارد، چند بار تکرار شده و هر بار چند کشته و زخمی برجا گذاشته است.

تازه ترین این موارد روز جمعه در در شهرک شیعه و هزاره‌نشین جبرئیل رخ داد که در جریان آن شش نفر از جمله دو روحانی شیعه جان خود را از دست دادند. حمله تروریستی روز جمعه سومین حمله از این جنس در هرات بود.  چهل روز پیش حجت الاسلام اعتمادی امام جماعت قریه ای شهرک شهداء ترور شد و ده روز قبل دو تن از علمای دیگر به نام های حج اسلام رجبعلی اخلاقی و خادم حسین هدایتی در همین ناحیه شهرک جبرئیل به شهادت رسیدند.  برخی از شاهدان عینی به جماران گفتند که در حمله روز جمعه  افراد مسلح سوار بر موتر نوع کرولا سفید رنگ بدون آنکه حتی صورت خود را پوشانده باشند اقدام به ترور کردند.

ترور علمای اهل تشیع در هرات مربوط به امروز و دیروز نیست و در دوره جمهوریت و پیش از بازگشت دوم طالبان به قدرت هم رخ داده بود اما این بار ادعاهای طالبان درباره مقابله این گروه با گروه های تروریستی و فعال نبودن این گروه ها در افغانستان به علاوه نگاه حذفی به شیعیان و هزاره ها در بخشی از بدنه طالبان در کنار بدرفتاری با این اقلیت ها پرسش ها و البته نگرانی های بیشتری را به وجود آورده است.

ترور علمای اهل تشیع بارها در هرات صورت گرفته است. گفته می‌شود قبل از حکومت طالبان هم دستکم ده روحانی شیعه از جمله دو روحانی شناخته‌شده، محمد جعفر توکلی و عزیزالله نجفی کشته شدند.

در چند روز اخیر و به دنبال افزایش ترورهای هدفمند شیعیان در هرات ، واکنش ها به این قتل های زنجیره ای هم افزایش پیدا کرده است. محمد محقق از چهره‌های سیاسی هزاره که در تبعید به سر می‌برد رویداد روز جمعه را «ادامه قتل‌های زنجیره‌ای علمای هرات» خوانده که  در این اواخر رخ داده است. محقق ادعای تامین امنیت از سوی حکومت طالبان را «دروغین» خوانده است. محمد محقق در بخش هایی از واکنش به این ترورها گفت : تلاش ها برای سفید نمایی چهره طالبان در زمینه تامین دروغین امنیت بر سر زبان برخی کشورها افتاده و درگزارش نماینده ویژه سازمان ملل متحد در امور افغانستان نیز از بهبود وضعیت امنیت در افغانستان یاد شده است.  این یک مشکل واگیردار است که تعریف از امنیت تا هنوز در منطق همه یکی نیست و ظاهراً کشتار سیستماتیک هزاره ها و شیعیان و یا حوادثی از این قبیل مخل امنیت عمومی به حساب نمی آید.

جبهه آزادی با نکوهش قتل های زنجیره ای صورت گرفته در هرات در بیانیه ای نوشته است: این عمل وحشیانه جنایت آشکار علیه بشریت است که در زیر سایه رژیم نامشروع طالبان و در تبانی انکار ناپذیر با این گروه مزدور به وقوع پیوسته است. جبهه آزادی افغانستان اکیدا از جامعه جهانی، سازمان ملل متحد و محکمه جنایی بین‌المللی میخواهد تا بدون اتلاف وقت به قضایای جرایم جنگی، جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی در افغانستان پرداخته و اجازه ندهند تا چنین فجایع هولناک در برابر چشمان شان از مردمان ملکی و بی دفاع افغانستان قربانی بگیرد.

محمد کریم خلیلی رهبر حزب وحدت  و معاون دوم رئیس جمهور پیشین افغانستان نیز در واکنش به قتل های زنجیره ای شیعیان و هزاره ها در نوشته ای انگشت اتهام را به سمت طالبان گرفته و نوشت : این حملات مرگبار، در ادامه جنایات هولناک گروه های دهشت افگن و در تداوم سریال نسل کشی و قتل های مرموز و هدفمند جامعه هزاره و شیعه صورت میگیرد که در نقاط مختلف افغانستان در جریان است. این جنایت کاران به منظور نسل کشی و تصفیه و پاکسازی قومی، روحانیون با نفوذ، تحصیل کردگان آگاه، دانشجویان، ورزشکاران و حتی شهروندان عادی مردم هزاره و شیعه را در سراسر کشور به صورت سیستماتیک و هدفمند مورد هدف قرار می دهند. در عین حال، گروه حاکم که اکنون به نام «امارت اسلامی» بر مردم مظلوم افغانستان حکمرانی میکند، نه تنها برای تامین امنیت، جان، مال و نوامیس مردم هیچگونه تدابیر ملموسی اتخاذ نمی کند، بلکه با ادعای تأمین امنیت سراسری، می کوشد از کنار این کشتارهای غم انگیز بی تفاوت گذشته، بر آنها خاک کتمان بپوشاند تا ادعای واهی امنیت سراسری با پرسش مواجه نگردد. من ضمن محکوم کردن این جنایات هولناک، به گروه طالبان هشدار میدهم که نسبت به این کشتار وحشیانه و قتل های هدفمند نظاره گر و بی تفاوت ننشسته، به منظور تامین امنیت مردم افغانستان و علی الخصوص هزاره ها در سراسر کشور اقدامات لازم و موثر انجام دهند و گرنه جرقه های این آتش شوم به زودی دامن آنان را نیز خواهد گرفت.»

شورای عالی مقاومت ملی برای نجات افغانستان که متشکل از شمار زیادی از چهره های سرشناس، رهبران احزاب و مقام های حکومت پیشین این کشور  است، کشتار عالمان دینی شیعه را در تداوم «نسل کشی هزاره ها» دانسته است.

در اعلامیه این شورا آمده است که «بدون شک این ترورهای زنجیره‌ای و کشتار هدفمند، اعمالی هولناک و بی‌رحمانه، غیر انسانی و نقض صریح حقوق بشر است که در ادامه نسل‌کشی هدفمند هموطنان هزاره و پیروان اهل تشیع، انجام می‌پذیرد و برای ایجاد ترس و هرج و مرج در بین مردم صورت می‌گیرد.»

مجمع مدافعان حقوق بشر نیز با انتشار اعلامیه‌ای می‌گوید که در این اواخر قتل‌های زنجیره‌ای به گونۀ مرموز و سیستماتیک شهروندان شیعه مذهب و هزاره‌ها  را در افغانستان هدف قرار می‌دهد. در بخش هایی از بیانیه این مجمع آمده است  که هزاره‌ها و شیعیان در افغانستان با ترورهای جمعی، انفرادی، انفجارها و حملات انتحاری هدف قرار می‌گیرند، اما حکومت طالبان نه تنها عاملان این کشتارها را شناسایی نکرده، بلکه برای رسیدگی به وضعیت و مهار چنین رویدادها هیچ اقدامی نکرده است.

این مجمع از حکومت طالبان پرسیده که اگر در این جنایات ضد انسانی  دست ندارد، چرا برای شناسایی عاملان آن اقدام نمی‌کند و در تامین امنیت مردم ناتوان مانده و پاسخ قانع‌کننده برای مردم ندارد.

همچنان مجمع مدافعان حقوق بشر، از کمیته‌های تخصصی بررسی جنایات جنگی، به شمول کمیتۀ بررسی مصادیق نسل‌کشی خواسته  که در قبال کشتارهای زنجیره‌ای هزاره‌ها و شیعیان افغانستان وارد عمل شده و از مستندسازی این جنایات هولناک حمایت کنند.

واکنش جمهوری اسلامی ایران: ترور محکوم است، طالبان عاملان را مجازات کنند

از جانب جمهوری اسلامی ایران نیز  سفارت جمهوری اسلامی ایران در افغانستان حمله تروریستی اخیر در هرات را  به شدت محکوم کرده  و برای بازماندگان این رویداد تروریستی صبر و اجر از درگاه خداوند متعال درخواست کرد. در بیانیه سفارت در این باره آمده بود: امید است حاکمان افغانستان مرتکبین این رویداد غیر انسانی را شناسائی و مجازات کنند.

سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در هرات نیز با انتشار بیانیه ای نسبت به این ترورها واکنش نشان داد : « سرکنسولگری جمهوری اسلامی ایران در هرات  حادثه ناگوار تروریستی عصر روز جمعه ۱۰ آذر/قوس ۱۴۰۲ در شهرک جبرئیل هرات که متأسفانه موجب شهادت دو عالم دینی و چهار زن و همچنین مجروح شدن سه نفر دیگر شد؛ را بشدت محکوم نموده و به مردم مسلمان افغانستان بویژه هرات تسلیت عرض می کند. از درگاه خداوند متعال برای شهدا علو درجات و برای خانواده‌های آنان صبر و شکیبایی و برای مجروحین شفای عاجل مسئلت می‌نماید.

بدون شک دشمنان اسلام و فریب خوردگان جنایتکار آنان با این قبیل اقدامات ضد بشری در صدد ایجاد تفرقه و دشمنی میان مسلمانان  و بر هم زدن امنیت و آرامش جامعه می‌باشند که با وحدت، همدلی و انسجام آحاد مسلمانان در نیل به هدف مذکور ناکام خواهند ماند.»

وخامت اوضاع هزاره ها و شیعیان ؛ نبود امنیت روحی و روانی

کشتار سیستماتیک هزاره‌ها از 1900 میلادی و به دستور عبدالرحمن خان از رهبران مذهبی که هزاره‌ها را کافر و خارج از دین خواند تا به امروز که هزارها و شیعیان از دشت برچی کابل تا شهرک جبرئیل در هرات مورد آزار و اذیت و سوژه ترور قرار می گیرند، وجود داشته است. در سالهای اخیر گاه مسئولیت این حملات را داعش برعهده گرفته و گاه تا پیش از بازگشت طالب به قدرت به طالبان نسبت داده شده است. بعضا نام شبکه حقانی هم به عنوان دست پشت پرده برخی از این حملات مطرح شده است. اما امروز ساکنان هرات از تشدید این ناامنی و نابسامانی سخن امنیتی سخن می گویند که ظاهرا حکومت خودخوانده طالبان هم به عنوان مدعیان تامین امنیت سرتاسری در افغانستان در دو سال و نیم گذشته از بازگشت به ارگ ریاست جمهوری در برابر آن سکوت کرده اند.

پس از سومین ترور که روز جمعه در شهرک جبرئیلی رخ داد با چند نفر از ساکنان این شهرک با شرط عدم افشای نام صحبت کردیم. آنها وضعیت امروز اقلیت هزاره و شیعه در هرات را وخیم و شکننده توصیف می کند که به دلیل ناامنی های موجود و البته تشدید شده امنیت روحی و روانی ندارند. یکی از این ساکنان شهرک جبرئیلی با اشاره به اینکه حملات اخیر صورت گرفته هدفمند و سیستماتیک است که دقیقا اقلیت قومی هزاره و شیعه را مدنظر دارد می  گوید: طالبان خود را حاکم بر افغانستان و تامین کننده امنیت مالی و جانی شهروندان می داند. سخنگوی طالبان و سایر مقام های این گروه بارها از نبود داعش یا گروه های تروریستی دیگر در افغانستان سخن گفته اند و آن را دستاورد حضور خود در قدرت خوانده اندف در چنین شرایطی پس چه کسی عامل حمله به ما هزاره ها و شیعیان است؟ اقلیت قومی و مذهبی شیعه و هزاره افغانستان هر روز مورد حملات تروریستی قرار می گیرند. فشار موجود فقط از ناحیه این ترورها نیست بلکه همین اقلیت را به بهانه های مختلف بازداشت و شکنجه می کنند. حتی یک نفر به خاطر یک کامنت که در فضای مجازی گذاشته مورد شکنجه قرار گرفته و زندانی شده است.

چرا طالبان از عهده تامین امنیت شیعیان و هزاره ها بر نیامد؟

به گزارش جماران، پس از شدت گرفتن فشارها بر مردم اقیت هزاره و شیعه در افغانستان انتقادها نسبت به بی عملی طالبان در تامین امنیت آنها هم شدت گرفته است. روز یکشنبه پس از مراسم تشییع برگزار شده برای جان باختگان عملیات تروریستی روز جمعه، راهپیمایی اعتراضی در همین رابطه صورت گرفت که علیرغم هشدارهای طالبان مبنی بر ضرورت عدم حضور زنان در آن، با حضور قابل توجه زنان هم برگزار شد. بسیاری از حاضران در این راهپیمایی در گفت و گو با رسانه ها از عملکرد طالبان برای تامین امنیت اقلیت هزاره و شیعه حتی در همین مراسم تشییع هم انتقاد کرده و این سوال را مطرح کردند که وعده طالبان مبنی بر پیگیری این ترورها و بازداشت عوامل آن به کجا رسید؟

یکی از ساکنان هرات که از بیم واکنش طالبان حاضر به افشای نام خود نشد می گوید: «وضعیت امنیتی هزاره و شیعیان افغانستان با آمدن طالبان در سال 2021 اندکی بهتر شده بود، اما  در یک سال و چند ماه اخیر ما شاهد حملات انتحاری، انفجاری و تروریستی بالای مساجد، مراکز آموزشی، باشگاه های ورزشی هزاره ها و شیعیان بودیم. چندی قبل در کابل در مسابقه ورزشی بالای هزاره ها عملیات انتحاری و انفجاری صورت گرفت که در آن تعداد بسیار کثیری از هزاره ها و شیعیان غرب کابل از بین رفتند و تعدادی مجروح  و زخمی شدند. . طالبان و سخنگوی آنها بارها ادعا کردند که هم داعش و گروه های تروریستی را ریشه کن کردیم و هم بیش و بهتر از دوره جمهوریت و حضور قوای ناتو در افغانستان از عهده تامین امنیت برآمده ایم. اما ما هر روز اینجا شاهد هستیم که هزاره به عنوان اقلیت قومی و شیعه علی به شکل سیستماتیک و هدفمند و زنجیره ای مورد حملات تروریستی قرار می گیرد. هزاره و شیعیان در مکتب، مسجد، خانه، خیابان و محل کسب و کار خود هم امنیت ندارد.»

انگشت اتهام به سمت طالبان

در میان واکنش ها به قتل های زنجیره ای هزاره ها و شیعیان برخی هم از احتیاط های لازم فاصله گرفته و بخشی از بدنه طالبان را مقصر این ترورها می دانند. بخش متحجر و بنیادگرا که خون، مال و ناموس هزاره و شیعیان را حلال دانسته و معتقد است  هر کسی که بتواند یک هزاره و یک شیعه را بکشد، ورود به  بهشت را برای خود تضمین کرده است. به عنوان نمونه در یکی از مطالبی که با عنوان آن سوی قتل‌های زنجیره‌ای در هرات در چند روز اخیر منتشر شده به محتوای  کتاب مولوی اسلام جار والی طالبان در هرات اشاره شده است. این کتاب نوشته شیخ الحدیث مولوی اسلام جار والی فعلی طالبان در هرات  در 188 صفحه به زبان عربی نوشته و در هرات چاپ شده است.  مولف در فصل پایانی کتاب درباره برخی از فرقه های معاصر بحث کرده است که از آن جمله در صفحه 174 تا 178 به مسئله شیعه پرداخته و آن را  را یک فرقه گمراه، کافر، بدعت گذار، رافضی و از ایادی کفار معرفی کرده است. با وجود این ادعاها درباره احتمال دست داشتن بخشی از طالبان در این ترورها تاکنون این ادعاها اثبات نشده است.

پس از حاکمیت مجدد طالبان در افغانستان، ملا هبت ‌الله آخوندزاده رهبر طالبان، طی حکمی فرمان داد که برای هر ولایت یک شورای علما تشکیل شود. این شوراهای ولایتی علما، با ساختاری مشخص، بخشی از نظام و حاکمیت محلی حکومت طالبان است. این شوراها، ماهیت مشورتی و نظارتی دارند و مطابق احکام فرمان ملا هبت ‌الله آخوندزاده، مقامات محلی طالبان در هر ولایت، بر پیروی از مشورت‌های این شورا، ملزم و مکلف هستند. دو سال پس از بازگشت طالبان به قدرت و در حالی که این گروه ادعا می کند حق و حقوق غیر پشتون ها هم رعایت می شود اما حذف علمای شیعه از ترکیب شوراهای علما بیانگر رویکرد دیگری در میدان عمل است.

بر اساس گزارش‌ها، در تمام ولایت‌هایی که شیعیان حضور دارند، بخصوص در ولایت‌های دایکندی، بامیان، غور، بلخ، غزنی و میدان وردک که ولایت‌های شیعه نشین افغانستان می‌باشند، علمای شیعه در ساختار شورای علمای این ولایت‌ها حضور ندارند و از لیست نهایی حذف شده‌اند. حال آن که در انتخابات ولایتی بخصوص در ولایت دایکندی اکثریت اعضای برگزیده شده این شورا از اهل تشیع بودند ولی پس از اعلام لیست نهایی از سوی رهبر طالبان، تمام علمای شیعه از لیست شورای علمای این ولایت، حذف شده است. البته مخالفت شوراهای علمای هزاره و شیعه با دستورهای صادر شده از جانب طالبان به محور اختلاف جدید میان آنها با حاکمیت نشسته در کابل و قندهار تبدیل شد.

در همان مقطع زمانی سایت بررسی تحولات افغانستان ضمن هشدار به طالبان درباره این سیاستهای اتخاذ شده نسبت به شیعیان نوشت: حذف علمای شیعه از لیست شورای علما در ولایات شیعه نشین، ممکن است در تداوم زنجیره حذف قانون احوال شخصیه شیعیان، ممنوعیت شیعیان از حضور در محاکم و کابینه طالبان و حذف فقه شیعه از دانشگاه‌ها، استدلال و تفسیر شود. اگر چنین برداشتی در افکار عمومی و جامعه بین‌المللی قوت بگیرد، پیامد تئوریک آن این می‌شود که در «دستگاه فکری و حکومتی طالبان»، فرصت و جایی برای «مشارکت دیگران» وجود ندارد. بدون تردید، شکل‌گیری و گسترش این نوع برداشت‌ها، پیامدهای بسیار منفی را باخود به همراه خواهد داشت.

کوچ اجباری هزاره ها و شیعیان

وضعیت اقلیت هزاره و شیعیان در افغانستان عمدتا آنها را به کوچ اجباری به کشورهای همسایه و بویژه جمهوری اسلامی ایران و پاکستان وادار کرده است. در این میان، گلایه اقلیت هزاره و شیعیان هم حکایت دردمندی است که باید از سوی مسئولان جمهوری اسلامی ایران شنیده شود. اقلیت هزاره و شیعه به دلیل تفاوت نژادی که با سایر قومیت ها در افغانستان دارند در کشورهای دیگر راحت تر قابل شناسایی و بازگرداندن به دلیل نداشتن مدارک قانونی مهاجرت و اقامت هستند. به همین دلیل در میان رد مرز شده ها توسط نیروهای پلیس و مرزبانی ایران تعداد افراد هزاره بیش از به عنوان نمونه پشتون ها که شباهت بیشتری به ایرانی ها دارند به چشم می خورد.

در این باره شنیده های خبرنگار جماران حاکی است: هیچ هدف سیستماتیکی برای اخراج اقلیت هزاره و شیعیان از سوی جمهوری اسلامی ایران وجود ندارد. تنها مسأله، تفاوت ظاهری قابل تشخیص آنها نسبت به ما ایرانی ها است که طبیعتا برخورد با تعدادی از آنها را که حضور قانونی در ایران ندارند آسان تر می کند. افرادی که به هر دلیلی در داخل افغانستان با تهدید امنیتی موجه و قابل اثبات روبه رو باشند می توانند با مراجعه به نهادهای مربوطه برای این امر ، مسئله خود را در میان بگذارند.

اقلیت شیعه و هزاره افغانستان از عدم واکنش نهادهای بین المللی و سکوت همسایگان در برابر آنچه نسل کشی هزاره می دانند گلایه دارند. برخی از آنها در گفت و گو با جماران از شهادت هزاران نفر از هزاره ها و شیعیان افغانستان در جنگ با داعش در سوریه و عراق و در قالب لشگر فاطمیون سخن می گویند و این سوال را مطرح می کنند که چرا حالا چشم ها بر آزار و اذیت و ترور های هدفمند هزاره و شیعیان در افغانستان بسته شده است.

مشاهده خبر در جماران