سیاست اردوغان در جنگ غزه نمایشی برای مصرف داخلی!

به گزارش جماران؛ بلافاصله پس از آغاز عملیات طوفان الاقصی در7 اکتبر، آنکارا دیپلماسی شدیدی را در پیش گرفت تا طرفین را به تنش‌زدایی و جلوگیری از یک رویارویی گسترده‌تر سوق دهد و با استفاده از لفاظی متعادل، هر دو طرف را به خویشتنداری دعوت کرد. اما بمباران اسرائیل بخش‌های گسترده‌ای از غزه را به ویرانه تبدیل و حماس در پاسخ به شلیک موشک به سمت سرزمین های اشغالی ادامه داد.

مقامات ترکیه همچنین اعلام کردند که آماده میانجیگری بین طرفین برای کاهش تنش در جهت راه حل دو کشوری بر اساس مرزهای 1967 هستند.

بنا بر گزارش‌ها، دولت ترکیه از رهبران کلیدی حماس، از جمله اسماعیل هنیه، خواست تا کشور را ترک کنند، اما دستگاه دیپلماسی آنکارا این موضوع را رد کرد؛ چراکه با واکنش جریان‌های داخلی حامی حماس در ترکیه روبرو شد.

با گسترش کارزار نظامی اسرائیل، ترکیه به شدت از آن انتقاد کرده است. مقامات ترکیه با انعکاس افکار عمومی غالب، این کمپین را بسیار نامتناسب و خارج از محدوده پاسخ موجه به عملیات 7 اکتبر می‌دانند. رجب طیب اردوغان؛ رییس‌جمهوری ترکیه در 26 اکتبر گفت: «حملات اسرائیل به غزه مدت‌هاست که از حد دفاع از خود فراتر رفته و به ظلم، کشتار، بربریت و یک نسل کشی آشکار علیه مردم فلسطین، تبدیل شده است.» اردوغان همچنین از نیروهای حماس به دلیل «تلاش برای محافظت از قلمرو و سرزمین فلسطین» حمایت کرد.

اما وقوع جنگ، چشم‌انداز بهبود روابط ترکیه و اسرائیل را که دو طرف‌ یک سال پیش و پس از یک دهه پرتلاطم بازسازی کردند، کمرنگ کرده است. بیش‌تر مشکلات مربوط به فلسطین، درباره وضعیت مردم غزه است. آنکارا روابط خود با رژیم اسرائیل را در اواسط سال 2010 پس از حمله نیروهای اسرائیلی به کشتی «ماوی مرمره»، که یک کشتی غیرنظامی ترکیه و حامل کمک‌های بشردوستانه به نوار ساحلی غزه بود، قطع کرد.

سربازان اسرائیلی ده خدمه ترکیه‌ای را در این حادثه کشتند. شش سال طول کشید تا رژیم اسرائیل و ترکیه روابط خود را بازگردانند، اما در سال 2018 دوباره شاهد قطع شدن آن بودیم. در ماه مه سال 2018، پس از کشتن 60 معترض فلسطینی توسط سربازان اسرائیلی در مرز غزه، آنکارا روابط خود را کاهش و سفیر اسرائیل را اخراج کرد اما اردوغان تا امروز سفیر رژیم صیهونیستی را در ترکیه اخراج نکرده است.

ترکیه در سال‌های 2021 و 2022، به عنوان بخشی از چرخش خود به سیاست خارجی عمل‌گرایانه‌تر و در تلاش برای خروج از انزوای خود در شرق مدیترانه، بار دیگر روابط دیپلماتیک با رژیم اسرائیل را از سر گرفت. مقامات ترکیه و اسرائیل در حال بررسی ساخت یک خط لوله گاز بودند که از سرزمین های اشغالی و از طریق ترکیه به اروپا می‌رود. اما سرنوشت آن پروژه امروز به طور فزاینده‌ای نامشخص است.

با واکنش‌های مقامات به ویژه مردم ترکیه به جنایات رژیم صیهونیستی، اسرائیل در 28 اکتبر، دیپلمات‌های خود را از ترکیه فراخواند و متعاقب آن مقامات ترکیه در بیانیه‌های مختلف به حمله زمینی این رژیم به غزه قاطعانه واکنش نشان دادند.

جنگ در غزه همچنین میزانی از غیرقابل پیش بینی بودن را به تلاش‌های آنکارا برای عادی‌سازی روابط با مصر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی نشان داده است. روابط ترکیه با کشورهای عربی به ویژه مصر و عربستان صعودی، پس از خیزش‌های مردمی بهار عربی در سال 2011، زمانی که آنکارا از گروه‌های مرتبط با اخوان‌المسلمین حمایت ‌کرد، متحول شد. در حال حاضر برخی از مفسران طرفدار دولت ترکیه معتقداند که این جنگ می‌تواند روابط ترکیه با کشورهای عربی را تقویت و به انزوای منطقه‌ای فزاینده رژیم اسرائیل منجر شود و در نتیجه به آنکارا کمک کند تا روابط خود را با این کشورهای مسلمان منطقه را بازسازی نماید.

در همین حال، رویکرد ترکیه نسبت به حماس تصویر را پیچیده می‌کند. برخلاف ایالات متحده، برخی از کشورهای غربی و رژیم اسرائیل، آنکارا هرگز این گروه را در فهرست سازمان‌های تروریستی قرار نداده است. در واقع، آنکارا سال‌هاست که در تلاش است تا حماس را از یک «جریان مقاومت مبارز» به یک شریک بالقوه در سناریوی راه حل دو کشوری و عمدتا از طریق تقویت جناح‌های سیاسی حامی حماس، تبدیل کند.

اسرائیل همچنین آنکارا را به خاطر حمایتش از حماس مورد انتقاد قرار داده و در میان آخرین روند عادی‌سازی دو کشور، آنکارا اقداماتی را برای محدود کردن فضای مانور حماس در ترکیه انجام داد و برخی از اعضای حماس، از جمله اسماعیل هنیه، رهبر و بازوی سیاسی این جنبش، در نتیجه عازم قطر شدند.

اهرم ترکیه بر مؤلفه سیاسی حماس امروز نامشخص است، اما با توجه به حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران از آرمان فلسطین در سطوح مختلف بین‌المللی، امروز حماس خود را به ایران نزدیک‌تر می‌بیند و متعاقب آن نیز ترکیه رابطه خود را با حماس در برخی از سطوح کاهش داده است.

با این حال، با آغاز عملیات طوفان الاقصی و فراگیر شدن جنگ غزه، ادبیات اردوغان به لفاظی کاملا طرفدار فلسطین که در برخی مواقع آشکارا طرفدار حماس است، تبدیل شد و چشم انداز آنکارا را برای ایفای نقش میانجی در بحران کنونی محدود کرده است.

در مقابل، قطر، شریک اصلی ترکیه در خلیج فارس و یکی دیگر از حامیان حماس، در خط مقدم تلاش‌ها برای میانجیگری بوده است.

جنگ غزه همچنین به روابط ترکیه با ایالات متحده و اتحادیه اروپا که حتی چند ماه پیش نشانه‌هایی از بهبود را نمایان ساخت، سایه انداخته است و با وجود توافق بر سر یک آتش بس موقت 4 روزه، تا زمانی که جنگ ادامه داشته باشد، با تنش فزاینده مواجه خواهد شد.

ترکیه با کشورهای غربی و حتی برخی از کشورهای عربی در مورد نحوه نگاه آن‌ها به حماس و نحوه واکنش به اقدامات نظامی رژیم اسرائیل با هم اختلاف نظر دارند. حتی در روزهای اول پس از آغاز جنگ غزه، زمانی که مقامات ترکیه تلاش می‌کردند چشم‌اندازی متعادل درباره جنگ را ارائه دهند، اردوغان از ایالات متحده و اتحادیه اروپا به خاطر آن‌چه که بعدا به عنوان کارت سفید برای اسرائیل توصیف کردند تا هر طور که می‌خواهد و به بهانه نبرد با حماس در غزه رفتار کند، انتقاد کردند.

زمانی که ایالات متحده دو ناو هواپیمابر را در شرق مدیترانه مستقر کرد، اردوغان به شدت واکنش نشان داد و اهداف ایالات متحده آمریکا را زیر سوال برد. حمله به بیمارستان غزه در 17 اکتبر باعث اعتراضات گسترده طرفداران فلسطینی در ترکیه، از جمله در پایگاه راداری کوریچیک ناتو در مالاتیا، در شرق این کشور شد و ایالات متحده کنسولگری خود را در «آدانا» در جنوب ترکیه به عنوان یک اقدام امنیتی تعطیل کرد.

با این حال، رفتارهای دوگانه اردوغان با واکنش‌های متعدد سیاست مداران ترکیه در داخل روبرو شده است. احمد داود اوغلو؛ نخست وزیر سابق ترکیه در انتقاد از سیاست‌های دولت اردوغان درباره غزه گفت: «شُو راه نیندازید» و در ادامه از گفت: «دولت ما باید هر چه زودتر رژیم صهیونیستی را تحریم کند و از اتخاذ مواضع نمایشی دست بردارد.»

همچنین، روز گذشته داود اغلو در یک سخنرانی تند علیه اردوغان با صراحت اعلام کرد: «عدم توقف صادرات ترکیه به اسرائیل، یعنی سوخت جنگنده‌های اسرائیل و غذای سربازان این رژیم از سوی ما (ترکیه) فراهم می‌شود.»

در پایان باید دید که روند آتش بس میان حماس و رژیم صیهونیستی، به نتیجه می‌رسد یا خیر. با وجود اعلام آتش بس 4 روزه از سوی قطر و مصر میان حماس و اسرائیل برای تبادل اسرا، در صورت تداوم جنگ و بر هم خوردن آتش بس، بدون شک مقامات دولت فعلی ترکیه به ویژه اردوغان باید برای حفظ جایگاه خود در سیاست داخلی ترکیه در رفتار دوگانه خود نسبت به مسئله فلسطین تجدید نظر نموده و همچنین جایگاه خود میان کشورهای اثر گذار در سیاست منطقه‌ای را به صورت شفاف ارائه دهند.

مشاهده خبر در جماران