جنگ در غزه و قواعد بین المللی فراموش شده

محسن بهاروند، سفیر سابق جمهوری اسلامی ایران در لندن در یادداشتی اختصاصی برای جماران نوشت:

قواعد و قوانین جنگ که حقوقدانان آن را حقوق بشردوستانه humanitarian law می خوانند از قواعد با سابقه و روشن در حقوق بین الملل محسوب می شوند. یک دیدگاه کامل دیپلماتیک از نظر حرفه ای باید همه ابعاد یک مخاصمه مسلحانه را شامل شود. این دیدگاه باید در مورد آغاز مخاصمه، رفتار نظامیان در میدان جنگ و چگونگی مدیریت آن و نهایتا ترسیم چشم اندازی برای برون رفت و خاتمه بحران داشته باشد. هر یک از این مراحل دارای دسته ای از قوانین، عرفها و رویه های بین المللی است.

قضیه فلسطین و رژیم صهیونیستی به صورت کلی و در بدو امر مربوط به اشغال و اشغالگری است. ما معتقدیم که همه سرزمین فلسطین تحت اشغال قرار دارد. ممکن است بعضی نظر دیگری داشته باشند. در هر حال همه اعضای جامعه بین المللی از جمله شورای امنیت سازمان ملل متحد حتی بدترین حامیان رژیم صهیونیستی معترف هستند که حداقل بخش وسیعی از سرزمین‌های فلسطین با استفاده از زور و بصورت غیر قانونی غصب شده است و تحت اشغال اسرائیل قرار دارد. حتی اگر سخن آنها را بپذیریم آنگاه چند پیامد حقوقی و بین المللی را نیز باید پذیرفت.

اول. اشغال امری غیر قانونی است.

دوم. اشغال سرزمین یک کشور امری موقتی است حتی اگر قرنها از آن گذشته باشد.

سوم. مردم سرزمین‌های تحت اشغال نه تنها حق دارند بلکه وظیفه دارند دست به سلاح برده و با اشغالگران مبارزه نمایند. این دفاع مشروع است.

چهارم. از نظر اسرا، رفتار با آنها و سایر موارد در یک مخاصمه مسلحانه، مشمول قواعد حقوق بین الملل بوده و نمی توان با تروریست خواندن آنها یا هر وصف دیگری آنها را از حقوق انسانی خود محروم نمود.

در حال حاضر یک مخاصمه مسلحانه بین رژیم صهیونیستی و مردم فلسطین در جریان است. این مخاصمه مشمول قواعد حاکم بر چگونگی رفتار در میدان جنگ است. بصورت کلی قانونی بودن یک عمل جنگی در میدان جنگ بر اساس سه اصل یا سه معیار سنجیده می شود.

اول اصل تفکیک. طبق این اصل در عملیات نظامی باید بین اهداف نظامی و غیرنظامی تفکیک قائل شد.

دوم اصل تناسب. بین عمل و عکس العمل باید تناسب وجود داشته باشد. نمی توان به خاطر یک عملیات نظامی یک منطقه را به آتش کشید یا استفاده بی محابا و بی حد و حصر از زور نمود.

سوم اصل ضرورت. هر عملیات نظامی باید بر اساس یک ضرورت نظامی انجام شود. یا به اصطلاح به اهداف عملیات نظامی کمک نماید. نباید به هر سازه یا ساختمانی که بر سر راه قرار می گیرد بدون ضرورت نظامی حمله کرد و آن را نابود کرد.

عدم رعایت این اصول نقض قواعد حقوق بشردوستانه است و می تواند منجر به ارتکاب جنایات بین المللی از جمله جنایات جنگی شود. پیامد ارتکاب این جنایات علاوه بر مسئولیت دولتی می تواند مسئولیت کیفری فردی و محاکمه مرتکبین در سلسله مراتب نظامی اعم از آمرین، معاونین و مباشرین جرم گردد.

نظامیان اسرائیل کلکسیون وسیعی از نقض قواعد و مقررات بین المللی در عملیات نظامی و امنیتی خود دارند. مقامات رژیم صهیونیستی انگار خود دارای مصونیت آهنین می دانند، بطوریکه نه تنها مرتکب این جنایات می شوند بلکه با افتخار آن را اعلام می کنند و حتی برنامه خود برای ارتکاب این جنایات را به اطلاع عموم می رسانند. اظهاراتی آشکارتر از این که وزیر جنگ اسرائیل فلسطینی‌ها را حیوانات انسان نما می خواند که قصد نابودی همه آنها را دارند، برای بیان یک نیت جنایتکارانه وجود ندارد‌.

آنچه باعث ناامیدی و سرخوردگی است رفتار برخی کشورهای غربی در دفاع بی چون و چرا و بی قید و شرط از اسرائیل است. این قواعد و اصول حقوق بین الملل در دانشگاه‌های کشورهای غربی تدریس می شود. دیپلمات‌ها و سیاستمداران غربی در مواقعی با این قواعد بخصوص حقوق بشر و حقوق بشردوستانه همچون بخشی از کتاب مقدس که کوچکترین خدشه ای بر آن وارد نیست، برخورد می کنند. اما چگونه است که خودشان و اسرائیل وقتی جان و مال غیر نظامیان بیگناه در فلسطین، عراق، افغانستان یا در آفریقا و آسیا در میان است نه تنها آنها را فراموش می کنند بلکه تا می توانند بر شدت و وسعت عملیات نظامی تاکید دارند و به آن کمک می کنند.

از آنها انتظاری نیست. اما کشورهای اسلامی و کشورهایی دیگر که هنوز کمترین اعتقادی در مورد اصول و قواعد بشردوستانه در بین سیاستمداران آنها وجود دارد باید نسبت به نقض این قواعد و کشتار غیر نظامیان و انسانهای بیگناه دست از بی تفاوتی بردارند و صدای خود را در قبال جنایات علیه بی گناهان بلند کنند. این کمترین کاری است که می توان انتظار داشت. کشورهای اسلامی و سایر کشورهای غیر متعهد و آزادیخواه هر چند ممکن است در مورد راه حل نهایی مسئله فلسطین نظرات متفاوتی داشته باشند یا حتی دچار اختلاف نظر باشند ولی جهان اکنون در آن مرحله قرار ندارند. اکنون مخاصمه مسلحانه ای در میان است که روزانه از غیر نظامیان به شمول زنان، کودکان و سالخوردگان قربانی می گیرد. در این مرحله باید اختلاف نظرات را کنار گذاشت و کشتار افراد بیگناه را متوقف نمود.

گرچه وظیفه همه اعضای جامعه بین المللی است که به جرایم بین المللی ویژه جرایم جنگی در دادگاه‌های خود رسیدگی کنند اما بنظر می رسد که کشورهای اسلامی و سایر کشورها این وظیفه خود را مورد تاکید قرار داده و یکبار دیگر تعهد خود را به رسیدگی کیفری به جرایم جنگی ارتکابی در فلسطین اعلام کنند.

فلسفه ایجاد سازمان همکاریهای اسلامی دفاع از قدس بود. اکنون که ارتکاب به جنایات بین المللی و جنایات جنگی به یک امر روزمره تبدیل شده است به نظر نگارنده ایده آل این بود که این سازمان یک بازوی کیفری ایجاد برای خود ایجاد می کرد. محکمه ای که قادر بود به جنایات جنگی ارتکابی علیه مردم فلسطین رسیدگی نماید.

با این حال اگر به هر دلیلی امکان ایجاد محکمه ای در زمان فعلی میسر نیست، می توان پیشنهاد کرد که بعنوان گام اول سازمان همکاری‌های اسلامی آرشیوی با عنوان آرشیو جنایات جنگی در فلسطین اشغالی ایجاد نماید که در آن فهرست و مشخصات جنایتکاران جنگی اعم از آمرین، معاونین و مباشرین و نوع جنایات ارتکابی آنها علیه مردم فلسطین هر ساله منتشر و روزآمد گردد و در اختیار جامعه جهانی قرار گیرد.

 اولین قدم در راستای احقاق حقوق قربانیان جنایات جنگی در راستای اجرای عدالت حفظ اسناد و شواهد این جنایات است تا به بوته فراموشی سپرده نشوند. این اقدامات با این امید انجام می شود که روزی بی کیفری جنایتکاران جنگی و مرتکبین جنایت علیه بشریت در هر نقطه از جهان پایان یابد و همه آنها به دست عدالت سپرده شوند.

 

*سفیر سابق ایران در لندن

مشاهده خبر در جماران