شعیب بهمن، کارشناس مسائل اوراسیا: آنکارا و باکو به دنبال حذف ایران از مسیرهای ژئوپلیتیکی هستند/ ایران در سه دهه گذشته اتصال سرزمینی جمهوری آذربایجان به نخجوان را فراهم کرده است

پایگاه خبی جماران، محمدحسین لطف‌الهی: رجب طیب اردوغان، رییس جمهوری ترکیه که در روزهای گذشته به منطقه نخجوان سفر کرده بود در مسیر بازگشت از این سفر صحبت‌هایی را مطرح کرد که با واکنش‌های زیادی از سوی کارشناسان روبه‌رو شد.

او درباره سرنوشت نهایی کریدور زنگه‌زور بین باکو- نخجوان و ترکیه گفت: این گذرگاه زمینی قطعا به سرانجام خواهد رسید و باید به سرانجام برسد. این کریدور به هر نحوی به سرانجام خواهد رسید؛ یا از طریق خاک ارمنستان و اگر دولت ایروان موافقت نکند، ایران از این ایده که این کریدور از قلمرو این کشور عبور کند، استقبال می کند.

این در حالی است که در ماه‌های گذشته دولت ترکیه ایران را از مخالفان این طرح و از دلایل به نتیجه نرسیدن آن مطرح کرده بود.

شعیب بهمن، کارشناس مسائل اوراسیا درباره این اظهارات رئیس جمهور ترکیه می‌گوید «طرحی که ترکیه و جمهوری آذربایجان در این خصوص دنبال می‌کنند مبتنی بر حذف ایران از این مسیرهای ژئوپلیتیکی است» و ترکیه می‌خواهد به افکار عمومی و نخبگان بقبولاند این ایران است که نمی‌خواهد ارمنستان از فرصت‌های اقتصادی بهره‌مند شود.

مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

گفته‌های رجب طیب اردوغان با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی روبه‌رو شد. ارزیابی شما از این اظهارات رئیس جمهور ترکیه چیست؟

اولین نکته‌ای که باید به آن توجه کرد این است که سخنان اردوغان به معنای اعطای یک امتیاز ژئوپلیتیکی به ایران نیست. طی سه دهه گذشته، جمهوری آذربایجان برای اتصال سرزمینی به نخجوان از خاک ایران و راه‌های ارتباطی ایران استفاده می‌کرد و قرار نیست اساسا کسی امتیاز ژئوپلیتیکی به ایران اعطا کند. طرحی که ترکیه و جمهوری آذربایجان در این باره دنبال می‌کنند، مبتنی بر حذف ایران از  مسیرهای ژئوپلیتیکی است.

از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به دلیل اختلافات و درگیری‌ها میان آذربایجان و ارمنستان به طور طبیعی آذربایجان ناگزیر بوده از مسیرهای ایران استفاده کند و باید اشاره کرد که این دسترسی به مسیرهای ایران با کمترین هزینه و بیشترین امنیت اتفاق افتاده است. حتی ترکیه نیز برای اتصال زمینی به جمهوری آذربایجان از مسیر ایران بهره می‌برد و بخشی از مراودات و ترانزیت‌های زمینی میان دو کشور از طریق ایران صورت می‌گرفت. پس اینکه تصور کنیم ترکیه می‌خواهد امتیازی به ایران بدهد، صحت ندارد.

چرا اردوغان در مقطع فعلی چنین چیزی را مطرح می‌کند؟

آقای اردوغان اهداف دیگری را دنبال می‌کند. هدف آنکارا این است که نوعی تفرقه میان ارمنستان و ایران ایجاد کند و باعث شود مواضع تهران و ایروان دور شود. او می‌خواهد این طور القاء کند که اگر ارمنستان به سرعت تسلیم خواسته آذربایجان نشود، ممکن است این مسیر ارتباطی و مزایای آن را به طور کامل از دست دهد و ایران تمام منافع این مسیر را از آن خود کند.

هدف نهایی آذربایجان و ترکیه چیست و چرا آن‌ها بر احداث این کریدور اصرار دارند؟

ترکیه و آذربایجان تلاش دارند، مسیر ارتباطی را به عنوان یک مزیت اقتصادی طرح کنند که اگر ارمنستان اشتباه کند و به این طرح نپیوندد، خود را از منافع آن محروم کرده و تمام منافع آن را همسایگان خواهند برد. اما در واقعیت طرحی که باکو و آنکارا دنبال می‌کنند فاقد مزیت اقتصادی برای کشوری مثل ارمنستان است. هدف نهایی احداث این کریدور را می‌توان اشغال جنوب ارمنستان و تلاش برای ایجاد اتصال سرزمینی میان جمهوری آذربایجان و نخجوان دانست.

ترکیه می‌خواهد به افکار عمومی و نخبگان بقبولاند این ایران است که نمی‌خواهد ارمنستان از فرصت‌های اقتصادی بهره‌مند شود؛ در عمل اما این طرح می‌تواند به تجزیه ارمنستان و قطع شدن مرزهای این کشور با ایران منتهی شود.

چرا ایران واکنش مشخصی به این گفته‌های آقای اردوغان نداشته است؟

چون در اصل تحولی اتفاق نیفتاده و خبر جدیدی وجود ندارد. همانطور که گفتم این مسیر در 30 سال گذشته وجود داشته و در یکی دو سال اخیر نیز ایران گام‌هایی را برای ایجاد مسیرهای جدید و تعریض مسیرهای موجود برداشته تا عبور و مرور راحت تر انجام شود. اگر مواضع آقای اردوغان و دولت ترکیه مبتنی بر همکاری‌های منطقه‌ای باشد، ترکیه و باکو می‌توانند همانند گذشته از مسیرهای موجود استفاده کنند و این مسأله نیازی به تعریف کریدور ندارد. اما چون هدف ترکیه توسعه همکاری‌های منطقه‌ای نیست و آن‌ها می‌خواهند ایروان را قانع کنند که اگر دیر بجنبد ایران فرصت را از آن‌ها خواهد گرفت، به همین دلیل چنین موضوعی را مطرح می‌کنند.

اگر دولت آذربایجان با پشتیبانی ناتو بخواهند خطوط قرمزی که توسط مقام معظم رهبری ترسیم شده است مبنی بر عدم تغییر مرزها و تغییرات ژئوپلیتیکی را زیر پا بگذارند قطعا با واکنش چند وجهی و چند بعدی ایران مواجه خواهند شد. ایران بدون شک اجازه‌ی عبور از این خطوط قرمز را به آذربایجان نمی‌دهد و به این کشور واکنش نشان خواهد داد. یکی از انواع واکنش‌های ایران هم می‌تواند واکنش نظامی باشد.

مشاهده خبر در جماران